در طول دهه‌های پیشین با توجه به رشد و توسعه بنادر بزرگ در سطح کشور، بنادر کوچک نقش خود را در سطح منطقه‌ای و ملی از دست داده و به یک بندر محلی تبدیل شده‌اند. این درحالی است که این بنادر با توجه به پتانسیل‌های خاص خود می‌توانند به‌عنوان جزئی از کل به سازمان بنادر و دریانوردی کشور در تحقق چشم‌اندازهای آن کمک کنند. در حال حاضر، به علت محدودیت‌های طبیعی بنادر کوچک از قبیل عمق کم و ظرفیت پذیرش شناورهای کوچک سنتی، اقبال مناسبی برای سرمایه‌گذاری ملی و توسعه این بنادر وجود ندارد. بسیاری از این بنادر در عمل سودده نبوده و تنها به واسطه وابستگی اجتماعی جوامع محلی به فعالیت خود ادامه می‌دهند. احیای مجدد بنادر کوچک و یا افزایش بهره‌وری آنها که به تبع اقتصاد خانوارهای وابسته، شهر و کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد، از اهداف سازمان بنادر و دریانوردی کشور در سال‌های گذشته بوده است. بر این اساس، طرح پژوهشی «بررسی و مطالعه جهتگیریهای راهبردی بنادر کوچک با تمرکز بر الگوی کاربری و مدیریتی» توسط سازمان بنادر و دریانوردی کشور تعریف شده و انجام آن به بخش حمل و نقل دریایی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی محول شد که در سال ۱۳۹۸ به انجام رسید. فاز اول طرح مذکور مربوط به مطالعات راهبردی بنادر کوچک استان‌های خوزستان، بوشهر و گلستان بوده است و فاز دوم نیز برای بنادر کوچک استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و گیلان تعریف و انجام شده است.
از اهداف عمده‌ای که در این طرح پژوهشی مورد توجه قرار گرفته است می‌توان به شناسایی تهدید‌ها و فرصت‌های پیش هر یک از بنادر کوچک، افزایش عملکرد و بازدهی آنها، کمک به رشد اقتصادی شهرها و واحد‌های صنعتی و تجاری پیرامون بنادر کوچک، افزایش قدرت رقابت بنادر کوچک در سطوح منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی، کمک به ارتقای سطح عملکردی بنادر کوچک تجاری در زنجیره حمل و نقل و اقتصاد کلان کشور و دستیابی به چشم‌اندازی جامع از وضعیت پیش روی بنادر مورد مطالعه اشاره کرد.
در راستای نیل به اهداف این پژوهش، چهار مرحله مطالعاتی شامل مروری بر اسناد بالادستی، مطالعات شناخت، تحلیل راهبردی و تحلیل مدل‌های مدیریتی به انجام رسیده است. در مرحله اول، پس از بررسی اسناد فرادست مرتبط با طرح، انطباق آنها با چشم‌انداز سازمان بنادر و دریانوردی کشور بررسی شده و با تبیین اهداف طرح، منشور طرح مطالعات راهبردی بنادر کوچک ترسیم شده است. در مرحله دوم یا فاز شناخت، پس از جمع‌آوری اطلاعات و انجام بازدیدهای میدانی، شناسنامه فنی و مدیریتی از بنادر مورد مطالعه تهیه شده است. برای تکمیل اطلاعات موردنظر در این مرحله، پس از مراجعه به بنادر و احصاء داده‌های مرتبط با شاخص‌های عمومی هر بندر (اعم از شاخص‌های عملیاتی، فنی، فیزیکی و اقتصادی و اجتماعی) مجموعه‌ای از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته و ساختارنیافته با کنش‌گران مرتبط با هر بندر اعم از مدیران، کارشناسان، لنج‌داران، کارکنان، کارمندان گمرک و غیره انجام شده است تا بتوان با استفاده از موارد مستخرج از این مصاحبه‌ها و با بهره‌مندی از چک‌لیست هر بندر و همچنین مجموعه‌ای از مطالعات کتابخانه‌ای، به بررسی وضع موجود هر بندر پرداخته شود. سپس در فاز سوم مطالعات با عنوان تحلیل راهبردی، پس از تعیین مزیت‌های نسبی، تنگناهای ساختاری و گرایشات حاکم برای هر بندر با توجه به چشم‌انداز سازمان بنادر و دریانوردی کشور و اهداف طرح حاضر، عوامل تأثیرگذار با تکیه بر شاخص‌های فیزیکی، عملکردی، اقتصادی و اجتماعی در دو محیط داخلی و خارجی تعیین شده و سپس با تعیین میزان اهمیت و اثرگذاری هر عامل به تعیین جهتگیریهای راهبردی هر بندر پرداخته شده است. در مرحله چهارم با عنوان تحلیل مدل‌های مدیریتی، با توجه به وضعیت موجود و جهتگیریهای راهبردی اصلی بنادر، بهترین عملکرد برای هر بندر معرفی شده است. سپس با در نظرگیری امکانات زیرساختی و تجهیزات عملکردی هر بندر، نوع و ظرفیت پیوندهای میان هر یک از بنادر منطقه به عنوان اجزای یک شبکه بررسی شده‌اند.
با توجه به نتایج مطالعات انجام شده و جهتگیریهای راهبردی تعیین شده برای هریک از بنادر کوچک مورد مطالعه، برنامه‌های اقدام برای هر یک از بنادر به همراه بازه زمانی اجرای آنها در قالب سه بسته موفقیت ارائه شده است. بسته موفقیت اول با عنوان بسته" اصلاح سازمانی" مربوط به فعالیت‌هایی است که با حداقل هزینه، می‌تواند شرایط فعلی بندر را در کوتاه‌مدت ارتقاء دهد و جذابیت‌های لازم برای جذب سرمایه‌گذاری در بندر را ایجاد کند. مزیت این سیستم، انجام تغییرات خاص در بندر در بازه کوتاه‌مدت و بدون نیاز به تغییر در قوانین یا سیاست‌های ملی است. بسته موفقیت دوم با عنوان بسته "بهبود زیرساختی" تعریف شده است. اقدامات این بسته شامل فعالیت‌هایی است که به بهبود وضعیت‌زیرساخت‌ها، روساخت‌ها، تجهیزات و تاسیسات بندر منجر شده و جذابیت‌های لازم برای ترغیب و جذب هرچه بیشتر سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی و ارگان‌های نیمه دولتی را فراهم می‌سازد.
نهایتاً بسته موفقیت سوم با عنوان بسته "اقدام واگذاری"، سطوح واگذاری دارایی‌ها و فعالیت‌های مختلف بندر را مشخص می‌کند. همچنین با در نظر گرفتن نتایج مطالعات در فازهای مختلف، رویکرد توسعه هر یک از بنادر کوچک از بین سه گزینه تعدیل، تثبیت و ارتقاء، نیز انتخاب شده است. در این طبقه‌بندی، رویکرد تعدیل برای بنادری که عملکرد اقتصادی نامناسبی دارند و تنها با توجه به وابستگی جوامع محلی به فعالیت خود ادامه می‌دهند، انتخاب شده است به این معنا که این بنادر نیازمند حداقل اصلاحات برای تحقق وظایف حاکمیتی سازمان بنادر و رسیدن به وضعیت تثبیت هستند. در وضعیت تثبیت، بنادر به عنوان یک نود عملکردی در شبکه بنادر تجاری کشور پذیرفته شده‌اند. در این گروه از بنادر برای تحقق وظایف حاکمیتی سازمان بنادر و بهبود عملکرد، اصلاحات زیرساختی مورد نیاز است. در نهایت بنادری که کارایی نسبی بالاتری در شبکه بنادر دارند و به سمت توسعه حرکت می‌کنند، دارای رویکرد ارتقا هستند.
نتایج اصلی حاصل از این مطالعات در قالب نمابرگ‌های مدیریتی برای هر بندر ارائه شده است. هر نمابرگ چکیده‌ای از اطلاعات یک بندر در یک صفحه است و شامل اطلاعاتی در خصوص ویژگی‌های اصلی از نظر شرایط فیزیکی، عملیاتی و مدیریتی، نقاط قوت و ضعف هر بندر، پتانسیل‌ها و تهدیدهای پیش‌روی بندر، جهت‌گیری راهبردی، میزان تحقق وظایف حاکمیتی، ظرفیت بندر در شبکه‌سازی، ظرفیت‌ها و محدودیت‌های عمده و برنامه‌های اقدام در قالب بسته‌های موفقیت بندر است.