به‌دنبال انتشار پاره‌‌ای از مطالب جسته و گریخته در فضاهای مجازی و رسانه‌‌های محترم و قضاوت‌های گاهاً ناصواب، برآن شدم در حد وسعت فنی و تجربیاتم جهت تنویر افکار عمومی، علاقمندان، منتقدان منصف نکاتی عرض کنم؛ البته باور دارم که این برخوردها نهایتا به توسعه فکری جوامع منجر شده و حکایت از بالندگی جامعه مطالبه‌گر دارد و در بستر این بگومگوها است که فرهنگ عمومی عمق پیدا کرده و ارتزاق می‌کند.

از چند دهه قبل پیرو قانون احداث آزادراه‌ها پس از مطالعه توجیه فنی اقتصادی، اجتماعی و...که توسط مشاور ذی‌صلاح در قالب مطالعات امکان‌‌سنجی مراحل تصویب را گذرانده باشد به‌‌صورت احداث و بهره‌‌برداری مشارکتی به اصطلاح BOT (ساخت، بهره‌برداری و انتقال) با بخش خصوصی در قانون بودجه سنواتی درج شده است، از این رو بعد از انقلاب، هیچ آزادراهی درکشور ساخته نشده، نمی‌شود و نخواهد شد که طرف مشارکتی نداشته باشد؛ نسبت مشارکت بر مبنای فواید اقتصادی و مالی طرح پروژه تعیین می‌شود. فواید اقتصادی، مزایای حاصله از آن به نفع دولت و مردم شامل کاهش تصادفات، زمان سفر، مصرف سوخت، آلودگی، تسهیل در حمل ونقل و ..... است.

فایده مالی طرح، شامل اخذ عوارض و خدمات بین‌‌راهی و ... که در مدت دوران بهره‌برداری که ترجیحا نباید از ۲۰ سال تجاوزکند،  به جیب سرمایه گذار/گذاران می‌رود (برگشت اصل مبلغ سرمایه گذاری +سودبانکی به میزان نرخ سود رایج بلند مدت+۳درصد سود تشویق) از این‌‌رو پرداخت عوارض از طرف کاربران موضوع مهمی است که اگر دچار خدشه شود، باید پرونده ساخت آزادراه‌‌ها را با توجه به هزینه سنگین تامین آن از طرف دولت‌ها باید بسته شود و با عدم رغبت سرمایه‌‌گذاری مواجه خواهیم شد.

تردد از آزادراه‌ها در مقایسه تردد از جاده موجود به نفع  کاربران بوده و صرفه‌‌جویی مستقیم و غیرمستقیم در کاهش هزینه سوخت، کاهش استهلاک ‌وسیله نقلیه، کاهش زمان سفر، ‌کاهش احتمال تصادفات را در طول زمان خواهند چشید؛ این در مورد آزادراه تبریز-سهند حداقل کاهش مصرف سوخت ۲ الی ۳ لیتر (بسته به ترافیک).

پیشرفت فیزیکی و روند اجرایی طرح

درسال‌‌های اخیر بحثی در ستاد وزارت راه و شهرسازی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصاد حمل و نقل، در خصوص سویچ کردن پروژهای دولتی بزرگراهی به آزادراهی، سرمایه‌گذاری کلید خورد که از این طریق چند پروژه در کشور به این صورت با تغییر در مشخصات و مطالعه مجدد،که پروژه تبریز-سهند و قطعات ۳ و ۴ پروژه مراغه-هشترود در استان ما جزو این پروژه‌‌ها بودند که به لحاظ عدم توان پرداخت مطالبات پیمانکار تبدیل به سرمایه‌گذاری شد. لذا ازآن تاریخ به بعد اجرای پروژه تبریز-سهند سرعت گرفت طوری که از ابتدای ۹۷ پروژه در مدت نزدیک یک و نیم دهه فقط ۳۷ درصد پیشرفت فیزیکی داشت که از این تغییر به بعد و همزمان پرداخت بموقع تعهدات سهم دولتی (توسط شرکت عمران شهرهای جدید) و پیگیری جدی و مستمر مقامات استانی در رفع گیروگورهای پروژه و مساعدت و همراهی در روند اجرایی پروژه با سرعت خوبی اجرا شد که درمدت دو و نیم سال بیش از ۶۰ درصد پروژه اجرا شد.

مشخصات فنی پروژه (اطلاعات کلی)

توپوگرافی (ناهمواری‌‌های) این محور جز محورهای کوهستانی سخت محسوب می‌‌شود، لذا وجود شیب به لحاظ قرارگیری در دامنه های صعب‌العبور رشته کوه سهند، اجتناب‌ناپذیر است. از طرفی ارتفاع مبدا-مقصد در این آزادراه (بین لاله ۱۴۴۰ متر از سطح دریا و میدان شهید باکری عزیز در ورودی شهرسهند ۱۷۴۰متر است) یعنی اختلاف ارتفاع بین این دو نقطه بیش از ۳۰۰ متر است،که با یک محاسبه ساده است متوسط شیب عمومی ۳/۲ درصد است،(فاصله مستقیم۱۵۰۰۰متر است)

مشاور طراح در مقاطعی خواسته طول شیب را کمتر کند تا خودروها به اصطلاح عامیانه از نفس نیافتن، با در نظر گرفتن احجام عملیات خاکی در یک تصمیم و قضاوت مهندسی در مقاطعی به اجبار جهت رعایت سرعت طرح ۸۵ درصدی تَن به طراحی شیب‌‌های منفی و شیب نزدیک به صفر داده و بلافاصله به شیب ۶ درصدی مجاز تن داده که قصد داشته با کم کردن طول شیب، بتواند به این مشکل فائق آید که منطقی به نظر می‌‌رسد.

 مقطع عرضی آزادراه یعنی تعداد خطوط، عرض خطوط ۳/۶۵ متری، شانه‌‌های طرفین و فاصله آرامش سمت چپ نیوجرسی¬ها ، هیچ مغایرتی با استانداردهای نشریه ۴۱۵ (آیین نامه طراحی راهها) ندارد نیوجرسی (گاردبلوک) و گاردریل‌‌ها هر دو جز تجهیزات راه محسوب می‌‌شود که عوامل اجرایی و فنی به تناسب تشخیص می‌تواند از هر دو یا از یکی بسته به تشخیص و هزینه و ... استفاده کنند.

وزارت راه شهرسازی ملزم به تامین روشنایی برای جاده‌‌ها، آزادراه‌‌ها، بزرگراه‌‌ها نیست؛ چون کیفیت خط-کشی، علایم افقی، عمومی در شب به لحاظ استفاده از گلاسبید از بازتاب کافی برخوردارند، اگرمحدویت مالی و مشکل تامین برق نباشد، اجرای سیستم روشنایی مخصوصا در محور ارتباطی میان مادرشهر و شهر اقماری حتما توصیه می‌شود، اما نداشتن روشنایی دلیل بر غیراستاندارد بودن نیست.

 راهداری، خصوصاً راهداری زمستانی، موضوع مهمی است که تا استقرار سیستم نگهداری راه توسط سرمایه‌‌گذاران محترم، وزیر محترم راه در مراسم افتتاح دستور فرمودند که امسال راهداری این محور توسط اداره کل راهداری در قالب تفاهم‌نامه‌‌ای میان شرکت عمران شهر جدید سهند و اداره کل راهداری انجام شود. مشکلات راهداری زمستانی کمابیش در اکثربزرگراه‌‌های دنیا و حتی در کشورهای پیشرفته که از حداکثر استانداردها و تجهیزات راهی برخوردارند و هم خودروها کیفیت بالایی دارند نیز اتفاق میافتد که تصاویر زیر گویای این ادعاست، لذا برای کاربران راه مخصوصا در فصل برف و یخبندان توصیه می‌‌شود بدون تجهیزات لاستیک یخ‌‌شکن و زنجیر چرخ اقدام به تردد نکنند که هم برای خودشان و هم برای دیگران و عوامل امدادی در امدادرسانی مشکل ایجاد نکنند.

ناگفته پیداست که قطعاً یک سری امکانات و تجهیزات همزمان با بهره‌‌برداری شامل خدمات رفاهی بین‌‌راهی نظیر پمپ بنزین و تکمیل اتصالات و ..... مشابه سایر آزاد راه‌‌های افتتاح شده در کشور در طول زمان بهره‌‌برداری ایجاد و استقرار پیدا خواهد کرد.