گستردگی انواع خدمات که در هر مورد باید با روزآمدترین روش‌ها به کاربر ارائه شود از یک طرف و توان یابی پاسخ‌گویی به نیازهای آینده توسعه کشور از طرف دیگر، به خوبی نشان می‌دهد که چنین سازمانی که خدمات آن در همه امور کشور مورد نیاز است، به طور حتم باید به وسیله یک یا چند نهاد پژوهشی قوی مورد حمایت و پشتیبانی باشد تا بتواند به شایسته‌ترین وضع به خدمات خود ادامه دهد.

در دو دهه اخیر به این موضوع توجه شایانی شده و با تأسیس “پژوهشکده هواشناسی" مهم‌ترین گام در این زمینه برداشته شده است. این پژوهشکده علاوه بر تعریف و انجام وظایف مستقل خود، از همان بدو تأسیس همواره نقشی راهبردی و مهم برای سایر مراکز تحقیقاتی هواشناسی کشور مانند مراکز تحقیقات هواشناسی در استانها، مرکز ملی اقلیم‌شناسی، مرکز علوم جوی و اقیانوسی، مرکز ملی خشکسالی و پژوهشکده اقلیم‌شناسی ایفا کرده است.

پژوهشکده هواشناسی در سال ۱۳۶۸خورشیدی، موافقت اصولی وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت را اخذ و در سال ۱۳۷۴ با دریافت مجوز قطعی در نه گروه پژوهشی به منظور پژوهش در زمینه­های مختلف هواشناسی رسماً شروع به کار کرد. هدف کلی این پژوهشکده انجام مطالعات و پژوهش­های مرتبط با دانش محض هواشناسی و شناخت، گسترش و ارائه کاربردهای آنها است. همچنین بخش مهمی از فعالیت­های این پژوهشکده همکاری آموزشی با مراکز آموزش عالی در زمینه­های مرتبط با علوم هواشناسی است.اکنون پس از چند سال تجربه، با نگاهی جامع به اهم فعالیت‌های انجام شده می‌توان ادعا کرد که بیشترین تلاش از سوی پژوهشگران و کارشناسان این پژوهشکده انجام شده تا نخست اولویت‌های پژوهشی کشور در همه زمینه‌ها و شاخه‌های مرتبط مشخص و تعریف شود و آنگاه در حد امکان با مشارکت مراکز کاربریِ مرتبط، پروژه‌های مشخصی چه به صورت مطالعاتی و چه به صورت عملیاتی اجرا شود. همه مستندات موجود نشان می‌دهد که نتایج بیشتر این فعالیت‌ها علاوه بر کسب رضایت نسبی کاربران، توانسته است چه در سطح ملّی و چه در سطح منطقه‌ای مورد نظر سایر پژوهشگران و ساز‌مان‌ها قرار بگیرد که تفصیل آن در این مجاز نمی‌گنجد.

از میان پروژه‌های موفق این پژوهشکده می­توان به ایجاد سامانه خودکار برای صدور پیش‌بینی‌های دقیق بارش، دما و تراز آبِ مخازن و سدها برای برخی حوزه‌های آبریز کشور (مانند کارون بزرگ) اشاره کرد که نتایج آن تاکنون مورد رضایت کامل کارفرما بوده است. در زمینه ساخت ادوات و ابزارهای فنی نیز باید به پروژه بزرگ ساخت رادیوگمانه (رادیوسوند) در داخل کشور اشاره کرد که پس از سالها تلاش امروزبه مرحله پایانی رسیده است.

از حدود شش دهه پیش که علم هواشناسی دوره پیشرفت‌های نوین خود را همزمان با ورود رایانه به دنیای محاسبات شروع کرد تا دهه اخیر که سریع‌ترین پردازشگرهای جهان در خدمت محاسبات هواشناسی و پیش‌بینی وضع هوا هستند، شاید هیچ زمان به اندازه امروز به «علم هواشناسی» به عنوان تأثیرگذارترین عامل محیطی در فعالیت‌های اجنماعی و مدیریت آنها ارزش گذاشته نشده بوده است. این نقش جایی پر رنگ‌تر خود را نشان می‌دهد که علاوه بر جنبه‌های کاربردی هواشناسی در زندگی عادی روزانه، به اهمیت و نقشی که در حفاظت و پابرجا نگه داشتن جوامع بشری دارد نگاه شود. شاید بهترین نمونه ملموس مشکلاتی است که پدیده‌ مهاجرت ریزگردها (گرد و غبار) و  نیز خشکسالی برای کشورمان در سال های اخیر پیش آورده‌اند. یک مثال آشنای دیگر، کاربرد هواشناسی در مدیریت امور آب و تولیدات کشاورزی کشور است که بدون آگاهی از پیش‌بینی‌های هواشناسی با مخاطرات احتمالی جدی مواجه می‌شوند. نمونه دیگر این کاربردها نقش آن در امور بازرگانی و به ویژه انواع ناوبری‌های دریایی است. احتمال انجام صحیح عملیات پروازی و ناوبری‌های هوایی نیز بدون آگاهی‌های دقیق هواشناسی نیز کم می شود و به عنوان آخرین نمونه به حساس‌ترین کاربردهای آن در همه شاخه‌های نظامی و دفاعی کشورها باید اشاره کرد که بدون اطلاعات هواشناسی انجام هر گونه عملیات دقیق هوایی و دریایی مختل و عملیات رزم خشکی نیز با مشکل مواجه می‌شود. همچنین آزمایش و پرتاب موشک‌ها و ماهواره‌ها غیر قابل انجام می‌شود.

روشن است در هر یک از موارد گفته شده یا هر کاربرد متصور دیگر، هر اندازه اطلاعات دقیق‌تر باشد امکان خطا و شکست کمتر می‌شود. آنچه نمی‌توان از نظر دور داشت اینکه در سال‌های اخیر و همگام با پیشرفت سایر علوم، در هواشناسی نیز از یک سو با گسترش شبكه‌های ديدباني چه از نظر کمّی و چه از نظر کیفی (به ویژه در زمینه ماهواره‌های هواشناسی و سنجش از دور) و از یک سو با گسترش پژوهش در همه گرایش‌های آن رو به رو بوده‌ایم؛ به طوری که بدون ایجاد و پیشبردِ زمینه‌های پژوهشی جدید، هم امکان گسترش در شاخه‌های فنی _ تجهیزاتی آن از بین می‌رود و هم امکان ارائه خدمات متناسب وجود نخواهد داشت. خوشبختانه با توجهی که در سال‌های اخیر به اهمیت هواشناسی در کشورمان شده است، کمی بیش از یک دهه است که بنیانِ یک نهاد مرجع برای برنامه‌ریزی و اجرای پژوهش‌های هواشناسی به نام "پژوهشکده هواشناسی "گذاشته شده است. هر چند از عمر این پژوهشکده نوبنیاد زیاد نمی‌گذرد اما در همین مدت کوتاه علاوه بر تربیت نیروهای متخصص توانسته است از طریق همکاری نزدیک با مراکز مهم دولتی و دانشگاهی به موفقیت‌های بسیار ارزشمندی دست پیدا کند.

گروه های پژوهشی فعال در پژوهشکده:

گروه پژوهشی هواشناسی سینوپتیکی و دینامیکی

مطالعه و بررسی فرآیندهای ترمودینامیکی و هیدرودینامیکی جو، مطالعه مدل های عددی وضع هوا و پیش بینی های دقیق کوتاه مدت و میان مدت با استفاده ازفن آوری های ماهواره ای و راداری

گروه پژوهشی اقلیم شناسی

مطالعه سیستم اقلیمی، شناخت اقلیم و نقش کاربردی آن در زمینه های کشاورزی، آب، انرژی ، شهرسازی و ساختمان، سلامتی و آسایش انسان، فعالیت های عمرانی، تفریحات سالم و .....

گروه پژوهشی هواشناسی فیزیکی و تعدیل آب و هوا

مطالعه و بررسی ترمودینامیک و فیزیک ابر، روش های مه زدایی، روش های بارورسازی ابر و تگرگ زدایی، مطالعه پدیده های نوری، الکتریکی و صوتی در جو، مطالعه انرژی باد و خورشید

گروه پژوهشی هواشناسی کشاورزی

مطالعه و بررسی نقش هواشناسی و اقلیم شناسی در دیمکاری، جنگل ها و مراتع کشور، دامپروری و بیماری های دامی، آفات، سرمازدگی و یخبندان، گرماهای بی موقع، فرسایش، خشکسالی، بیابان زدایی، استفاده بهینه از آب در کشاورزی

گروه پژوهشی هواشناسی آبشناسی

مطالعه چرخه آبی، پیش بینی سیبل و طعیان رودخانه ها، برآورد حداکثر بارش محتمل، برآورد شدت مدت فراوانی بارش

گروه پژوهشی شیمی جو، آلودگی هوا

مطالعه ترکیب جو و فرآیندهای موثر در توزیع، انتقال و حذف آلاینده های جو، بررسی و مطالعه ازن و پیامدهای تغییرات آن

گروه پژوهشی هواشناسی دریایی و اقیانوس شناسی فیزیکی

مطالعه فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی، دینامیکی دریاها و اقیانوس ها و برهمکنش جو و دریا، مطالعه اقلیم های دریایی، خدمات هواشناسی دریایی در زمینه های مختلف از جمله حمل و نقل دریایی و صنعت شیلات

گروه پژوهشی کاوش های جوی

مطالعه و بررسی بر روی اندازه گیری های هواشناسی و ادوات آن از تجهیزات ساده مثل فشار سنج گرفته تا ایستگاه های هواشناسی خودکار، رادار و ماهواره

گروه پژوهشی هواشناسی هوانوردی

مطالعه و بررسی دینامیکی و سینوپتیکی جو در راستای ارائه خدمات بهتر و بیشتر در حمل و نقل هوائی، مطالعه در تعیین مکان های مناسب ساخت و فرودگاه ها از نقطه نظر اقلیمی

پذیرش دانشجو در قالب حمایت از پایان نامه ،کارآموزی و کارورزی در پژوهشکده هواشناسی

پژوهشکده هواشناسی وابسته به سازمان هواشناسی کشور با هدف تحقیق در زمینه های مختلف علوم هواشناسی با 9 گروه پژوهشی مصوب فعالیت خود را با موافقت قطعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از سال 1374 آغاز کرده است. با توجه به ظرفیت های علمی و تحقیقاتی موجود آمادگی خود را برای توسعه همکاری با دانشجویان در قالب حمایت از پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری (موضوع در راستای اولویتهای پژوهشی پژوهشکده) و همچنین دوره های کارآموزی و کارورزی (همکاری در طرح های پژوهشی) را پس از انجام مصاحبه اعلان می دارد.