به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، عباس آخوندی در اولین همایش «شهرسازی ریل‌پایه؛ توسعه شهری و منطقه‌ای بر مبنای حمل و نقل ریلی» که صبح امروز یکشنبه ۱۱ بهمن برگزار شد پررنگ‌شدن حمل و نقل ریلی در توسعه شهری را نیازمندی عاجل ایران دانست و گفت: یکی از مهمترین اهداف ما در این حوزه تغییر رویکرد بنیادی در حمل و نقل و شهرسازی است. واقعیت این است که در بسیاری از شهرهای بزرگ با مشکل جدی حرکت و جابه‌جایی مواجه هستیم. قاعدتا موتور و انواع وسایل موتوری برای آسایش زندگی بشر ابداع شده‌اند ولی در شهرهای کشور ما و همچنین بسیاری از شهرهای جهان این وسایل ناقله تبدیل به موانع اصلی زندگی و حرکت شده و زندگی شهری را با بحران جدی مواجه کرده‌اند. این نشان می‌دهد ما باید نسبت به نحوه استفاده از وسایل موتوری و چگونگی بهره بردن از آنها برای افزایش سرعت جابه‌جایی در سطح زمین، کیفیت زندگی و قابلیت زندگی در سکونتگاه‌ها اندیشه‌ای بنیادی داشته باشیم.

وزیر راه و شهرسازی افزود: ما در این مسئله با دو بحث بنیادی مواجه هستیم و فقط موضوع حمل و نقل یا بحث فیزیکی آن و جابه جایی موضوع مورد توجه نیستند. وقتی ما از جابه جایی صحبت می‌کنیم جنبه‌های انسانی، اقتصادی، اجتماعی و روابط انسانی نیز در آن تاثیرگذار هستند. این مسئله ما را با گسست‌های جدی در جامعه مواجه کرده است. ما امروز وقتی از اجرای یک خط حرکت قطار یا جاده در شهر صحبت می‌کنیم شاهد ایجاد گسست از لحاظ اجتماعی در این عرصه هستیم چرا که در نظام شهری جدید فضای عمومی را از دست داده‌ایم.

وی با بیان اینکه عصر جهانی شدن دارای ویژگی بسیار مهمی مبنی بر فشردگی زمان و مکان است گفت: اگر در چهار دهه گذشته مکان قابل جابه‌جایی در فضای شهری برای ما ۲۰ کیلومتر بود این مکان در حال حاضر تبدیل به ۳۳ کیلومتر شده که متعاقبا زمان کافی برای پیمودن این مسیر نیز کاهش یافته است که نمونه بارزی از فشردگی زمان و مکان است. ما این فشردگی را در فضای مجازی و اینترنت نیز شاهد هستیم، شما هرگونه جابه‌جایی در این فضا را در لحظه انجام می‌دهید. امروزه مفهوم حرکت که در واقع اصلی‌ترین مفهوم جهانی شدن است به روانی صورت گرفته و هیچ چیز حتی مرزها نمی‌توانند در این کره خاکی مانع آن شوند.

آخوندی در ادامه سخنانش مفهوم حرکت را خمیرمایه اصلی جهانی شدن اعلام کرد و گفت: در دنیای گذشته حرکت همواره مسئله بشر بوده است، کاروان‌ها و کاروانسراها که همچنان از بخش‌های عمده میراث فرهنگی ما به شمار می‌روند میراثی بر پایه مسیر حرکت در آن زمان به شمار می‌روند و اجزایی که در این بخش خدمت رسانی می‌کردند نیز در سابقه ایران‌شهری ما حضور دارند.

وی اضافه کرد: همچنانکه وقتی از میراث ایران‌شهری خود صحبت می‌کنیم از جاده ابریشم سخن می‌گوییم. جاده ابریشم یک راه نیست بلکه یک تمدن، یک سبک زندگی، گفتمان، مدل اقتصادی و فرهنگی است که برای خود اجزای متعددی دارد. نکته بسیار مهم این است که در جاده ابریشم علاوه بر مبادلات کالا، مبادلات فرهنگی نیز صورت می‌گرفت و در این مسیر کانون‌های فیزیکی و کاروانسراها به عنوان محل اصلی این مبادلات کالا، فرهنگ و اندیشه به شمار می‌رفتند.

وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر اهمیت بالای جاده ابریشم و اندیشه ایران‌شهری اعلام کرد: کانون‌های توسعه ایران‌شهری بر مبنای کانون‌های ارتباطی ایجاد شده‌اند. در واقع این کاروانسراها فضاهایی عمومی بوده‌اند که در آن گفتگو صورت می‌گرفت و انسان‌ها محور این جاده و تمدن تلقی می‌شدند. این فضاها برای انسان ساخته شده و همه در خدمت بشر بوده‌اند.

آخوندی افزود: به گفته جامعه شناسان عرصه عمومی در گذشته محل داد و ستد ذهنی بود، مشکلی که ما امروز با آن مواجه هستیم این است که با وجود اینکه موتور برای آسایش انسان به وجود آمد ولی با گذشت زمان این وسیله به هدف تبدیل و انسان از این بخش حذف شد. امروزه شاهد ایجاد شهرهایی هستیم که تنها برای تردد ماشین‌ها فراهم شده‌اند و انسان در آن جایگاهی ندارد.

وی گفت: در حال حاضر شاهد وجود ایستگاه‌ها و ترمینال‌هایی هستیم که فقط جایگاه سوار و پیاده شدن مسافران هستند در صورتی که مبادله فرهنگی و اجتماعی و ایجاد امکاناتی برای صرف اوقات فراغت در کنار این جابه‌جایی باید وجود داشته باشد. این ایستگاه‌های جدید بازخوانی کاروانسراهای پیشین ما هستند که به شدت نیاز به حرکت به سمت انسانی شدن دارند ولی ما در این بخش در مرحله ابزاری باقی مانده‌ایم و نتوانسته‌ایم حمل و نقل را در اختیار انسان قرار دهیم.

وزیر راه و شهرسازی ضمن اشاره به رشد شتابان شهرنشینی در بسیاری از شهرها اعلام کرد: با افزایش جمعیت شهری با پدیده حمل و نقل و گرفتاری وسایل موتوری، محیط زیست و آلودگی هوا مواجهیم. امروزه ما به دنبال یک نظام ذهنی هستیم که چگونه شهروندان را در سایر شهرهایی که به شدت در حال الگوبرداری از این شهرهای بیمار (کلانشهرها) هستند محور قرار داده و همه بخش‌ها را به خدمت انسان بگماریم.

آخوندی با تأکید بر اینکه مبنای شهرسازی باید انسان قرار گیرد افزود: متاسفانه مدل شهرسازی کنونی بر مبنای وسایل موتوری شکل گرفته است و بر همین اساس است که روزی یک پل ساخته می‌شود و بعد تصمیم بر تخریب آن و ایجاد یک حمل و نقل زیر زمینی مدنظر قرار می‌گیرد. این مسئله نباید به یک پروژه تقلیل پیدا کند بلکه این یک تحول ذهنی رخ داده در گذشت زمان است. در واقع فضای شهری باید قابلیت زندگی داشته باشد و شهر باید از فضاها و عرصه عمومی و یک کیفیت مناسب زندگی بهره‌ ببرد.

وزیر راه و شهرسازی تأکید کرد: چاره‌ای نداریم جز اینکه به اندیشه ایران‌شهری برگردیم تا شهروندان بتوانند از زندگی لذت ببرند. چه کسی به پل صدر تهران حس تعلق دارد؟ ولی بر عکس به میدان امام (ره)٬ نقش جهان اصفهان و میدان کریمخانی شیراز می‌توان حس تعلق داشت. بسیار مهم است که فضایی در شهر ایجاد شود تا خانواده‌ها رغبت کنند برای گردش به آنجا بروند. لازمه این مسئله این است که یک بازخوانی از نحوه استفاده وسایل موتوری داشته باشیم.

خودخواهی را در استفاده از حمل و نقل خصوصی کنار بگذاریم

این عضو کابینه دولت تدبیر و امید یادآور شد: در حال حاضر فقط یک وسیله است که در شهرها می‌شناسیم و آن هم ماشین است در حالیکه وسایل نقلیه کارآمدتری در حوزه ریلی با آلودگی بسیار بسیار کمتر و کارآیی بسیار بسیار بیشتر وجود دارد. تنها تفاوت در این دو آن است که باید در حمل و نقل ریلی خودخواهی را کنار بگذاریم چراکه همه چیز برای مصارف عمومی است ولی اتومبیل یک حمل و نقل خصوصی محسوب می‌شود. برای استفاده از قطار باید بپذیریم که جزیی از شهر هستیم و بر خودخواهی خود غلبه کنیم.

وی افزود: اگر این اندیشه وارد مدل شهرسازی ما شود همه چیز عوض خواهد شد و نگرش به گونه‌ای خواهد بود که هر کس در شهر پس از ۵ دقیقه پیاده‌روی به یک ایستگاه مترو می‌رسد و طراحی‌ها به گونه‌ای انجام می‌شود که همین ایستگاه‌های مترو به لایه‌های دیگر حمل و نقلی مثل حمل و نقل حومه‌ای و بین شهری متصل می‌شود.

وی به وضعیت نابه‌سامان حمل و نقل حومه در کشور اشاره و اظهار کرد: متأسفانه زیرساخت‌های این مدل حمل و نقل در کشور ما آماده نیست و نمی‌تواند فشردگی زمان و مکان که به آن اشاره شد را پاسخگو باشد.

آخوندی با اشاره به نمونه‌های بین‌المللی پیشرفته در این زمینه گفت: منطقه سیتی لندن که یک مرکز مالی بزرگ جهانی است یکی از گران قیمت‌ترین مناطق دنیا به شمار می‌آید به طوری که قیمت زمین در آنجا براساس اینچ مربع محاسبه می‌شود و تمام مدیران برجسته بین‌المللی با حقوق‌های بسیار بالا در آنجا رفت و آمد می‌کنند. برای سکونت این مدیران محلی در ۶۵ کیلومتری این مرکز تجاری در حاشیه لندن منطقه‌ای در نظر گرفته شده که این مدیران را با سیستم حمل و نقل حومه‌ای به وسیله قطارهایی با سرعت ۱۸۰ کیلومتر در مدت زمان ۲۰ دقیقه به محل کار خود می‌رساند، بدون آنکه معضلاتی از قبیل آلودگی هوا و ترافیک ایجاد شود.

وزیر راه و شهرسازی یادآور شد: موضوع بعدی که باید به آن پرداخته شود یکپارچگی حمل و نقل درون و بیرون مدهای حمل و نقلی است. در حال حاضر حدود ۹۰۰ هزار خودرو روزانه از مبادی ورودی و خروجی تهران تردد می‌کنند که حجم آلودگی وحشتناکی را با خود به کلانشهر تهران می‌آورند. این تردد انبوه ثابت و روزانه تکرار می‌شود برای مثال روزانه حدود ۱۱۰ هزار تردد فقط از محور کرج- تهران انجام می‌شود. هر عقل سلیمی می‌گوید که بخش اعظمی از این تردد باید به ریل منتقل شود حال آنکه پیشنهاداتی برای دو یا چند طبقه شدن محور تهران-کرج با هزینه‌ها و آلودگی‌های بسیار از سوی برخی افراد که اندیشه ایران‌شهری ندارند ارائه می‌شود.

وی ادامه داد: بر همین اساس در لایحه برنامه ششم توسعه اختیاری به راه‌ آهن جمهوری اسلامی ایران برای تأسیس شرکت قطارهای حومه‌ای داده شد تا این شبکه حمل و نقلی با اتصال به مترو و قطارهای بلندبرد داد و ستد مسافر را به شکل مطلوبی انجام دهد.

۲ لازمه ایجاد و گسترش قطارهای حومه‌ای

وی تأکید کرد: سرعت حرکت قطارهای حومه‌ای باید بسیار بیشتر از مترو باشد چراکه مسیرهای طولانی‌تری را طی می‌کند و مسافر باید سریعتر جابه‌جا شود همچنین لازم است تعداد ایستگاه‌ها  نیز در قطارهای حومه‌ای در مقایسه با مترو کمتر باشد. در طراحی‌های جامع شهر تهران باید اتصال کرج- ورامین و پرند و شهریار به منطقه شمال تهران از زیر تهران لحاظ و همین بحث برای سایر کلان‌شهرها دنبال شود.

وی به موضوع حمل و نقل درب تا درب اشاره و اظهار کرد: شهروندی که از منزل خارج می‌شود می‌خواهد در مدت زمان کوتاهی به مقصد خود برسد و برای او تفاوتی ندارد وسیله نقلیه جاده٬ مترو یا هر مد حمل و نقلی دیگری باشد. به همین منظور نیاز است جابه‌جایی مسافر با سهولت بیشتری انجام شود. متأسفانه در کشور ما هر بخش برای خود قلمرو و حکومتی دارد. مترو، راه‌آهن و شرکت‌های اتوبوس‌رانی هر کدام برای خود برنامه و قلمروی کاری مجزا دارند و در این میان شهروند است که از گرفتن خدمت بی نصیب می‌ماند در حالیکه همه آنها باید به شهروند خدمت برسانند.

وی افزود: در انگلستان که بودم برای تردد یک کارت هوشمند خریداری می‌کردیم که به آن تراول کارت می‌گفتند. من در حومه لندن ساکن بودم و برای تردد در مدهای مختلف حمل و نقلی تماما از همین کارت استفاده می‌کردم به طوریکه برای سوار شدن در قطار حومه‌ای٬ مترو و اتوبوس از یک کارت استفاده می‌کردم و همه اینها برای آسایش شهروند در نظر گرفته شده بود.

آخوندی یادآور شد: حمل و نقل ریلی را فقط نباید در مترو و راه‌ آهن خلاصه کرد بلکه ترامواها نیز می‌توانند در نظام شهرسازی جای خود را داشته باشند و در حمل و نقل مسافر در ابعاد کمتر از مترو خدمات‌رسانی کنند.

وی افزود: متأسفانه در تهران نه جایگاهی برای عبور ریل وجود دارد و نه عبور عابر پیاده. هر کس در تهران بخواهد مسیری را پیاده‌روی کند یا با مانع مواجه می‌شود یا به زمین می‌خورد.

نظرخواهی از صاحبنظران حوزه شهرسازی در جهت خدمت‌رسانی مناسب به شهروندان

وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه باید به نظام شهرسازی ریل پایه رجوع و طرح‌های مطالعاتی در این زمینه را اجرایی کرد گفت: در این راستا باید از تمام مهندسان و صاحب نظران حوزه شهرسازی نظرخواهی کرد تا یک اقدام مناسب در جهت خدمت رسانی به شهروند انجام شود.

آخوندی با اشاره به اینکه سیستم حمل و نقل ریلی موجود دارای ناهنجاری‌های بسیاری است که به دلیل اتخاذ تصمیمات نادرست ایجاده شده، افزود: در همین تهران مترو در فاصله بسیار کمی از ایستگاه راه‌‌آهن عبور می‌کند ولی به آن متصل نیست یا از اوایل دهه ۸۰ که فرودگاه امام (ره) ساخته شد هیچ فکری برای اتصال آن به مترو نشده است.

وی به خطوط ریلی شیراز اشاره کرد و گفت: در شهر شیراز سه خط ریلی متصل به اصفهان٬ بوشهر و بندرعباس وجود دارد که حتی ایستگاه‌های راه‌آهن این خطوط نیز با هم در ارتباط نیستند و این سیستم حمل و نقلی یکپارچه نیست و یک سیستم عجیب و غریبی است.

وزیر راه و شهرسازی گفت: در سفر به شیراز وقتی متوجه شدم ایستگاه راه‌آهن این شهر در ۱۲ کیلومتری شیراز و بیرون از شهر قرار دارد آن هم شهری که رفت و آمد بسیار دارد متأسف شدم. هر مسافر برای رفتن به شیراز ۵۰ هزار تومان پول برای حمل و نقل ریلی پرداخت می‌کند بعد به ۱۲ کیلومتری شهر می‌رسد در آنجا نیز باید ۳۵ هزار تومان کرایه تاکسی دهد تا به مرکز شهر منتقل شود و این یک فاجعه و از هم گسیختگی است.

وی به ایستگاه راه‌آهن قم اشاره و اظهار کرد: ما در حال تلاش هستیم تا با زحمات بسیار خط آهن سریع‌السیر تهران-قم-اصفهان را راه‌‌اندازی کنیم تا مسافر در مدت زمان ۲۰ دقیقه به قم برسد در حالیکه ایستگاه راه‌ آهن قم در بیرون شهر بود و باید یک ساعت از ایستگاه راه‌ آهن تا شهر در ترافیک می‌ماند که خوشبختانه این مسئله با جابه‌جایی ایستگاه به نزدیکی حرم حضرت معصومه (س) برطرف می‌شود. در همدان و رشت نیز همین مسئله وجود دارد.

آخوندی افزود: ایستگاه قطار سریع‌السیر اصفهان نیز در طرح‌های اولیه در شاهین شهر پیش بینی شده بود که از آنجا یک ساعت راه برای رسیدن به اصفهان است. این طرح‌ها و نظام حمل و نقلی عجیب هستند که باید برای آن چاره اندیشید.

آخوندی با تأکید بر سیستم یکپارچه حمل و نقل از ابلاغ جدید خود به معاون معماری و شهرسازی و راه‌آهن درباره طرح‌ریزی نظام شهرسازی ریل پایه خبر داد و گفت: از این دو معاونت خواستم تا با کمک مرکز تحقیقات راه٬ مسکن و شهرسازی ظرف ۸ تا ۱۰ سال برای تمام شهرهای متوسط و بزرگ طراحی جدیدی داشته باشند./