به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، دکتر عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی صبح امروز ۲۸ بهمن ماه در نخستین همایش میراث فرهنگی و توسعه پایدار ضمن اظهار خرسندی از حضور در جمع فرهیختگان گفت: پیرامون مسئله بسیار مهمی دور هم جمع شده‌ایم که امید است با تشریک مساعی و هم فکری بیش از گذشته گامی را در جهت اعتلای ایران عزیز برداریم. میراث فرهنگی و توسعه پایدار که عنوان این همایش است، بخش توسعه پایدار آن عنوانی است که توسط طرفداران محیط زیست رواج پیدا کرده مبنی براینکه اگر توسعه را بدون توجه به منابع زیست محیطی انجام دهیم سرانجام محیط زیست انتقامش را از ما می‌گیرد و آنچه که بنا می‌کنیم پایدار نخواهد بود. بنابراین، باید حق طبیعت را ادا کنیم تا دچار عدم تعادل‌های گسترده در طبیعت نشویم. این پیام اصلی مبدعان نظریه توسعه پایدار است بدین معنا از لحظه‌ای که می‌خواهیم راجع به ترقی فکر کنیم باید به فکر منابع زیستی باشیم و فکر نکنیم که با برهم زدن تعادل طبیعت می‌توانیم به توسعه پایدار دست یابیم.
عضو کابینه دولت تدبیر و امید با طرح این پرسش که آیا مفهوم تعادل تنها شامل تعادل در طبیعت می‌شود و یا انکه نتیجه اقدامات دولتمردان و سیاست‌پیشه‌گان ممکن است موجب عدم تعادل در ساحت معنا شود و موجبات ناآرامی‌های گسترده در زندگی روز‌مره شهروندان شود گفت: این سوال بنیادین است که همه ما با آن مواجه هستیم و کمتر به آن توجه می‌کنیم که اساسا سهم ما در توسعه پایدار به مفهوم ساحت معنایی زندگی چیست؟ جنگ ۷۲ ملت از زمانی ایجاد شد که ما دچار عدم تعادل‌های معنایی شدیم، پیش از آن جنگی رخ نمی‌داد و ریشه گرفتاری‌های ما از بی‌توجهی به مفهوم معنا نشات می‌گیرد.
آخوندی ادامه داد: اگر به تعادل معنایی در ساحت تمدنی ایران و ایران‌شهری برگردیم آن زمان باید یکبار دیگر توسعه را از منظر بالاتری مورد توجه قرار دهیم و ببینیم اقداماتی که ما در این حوزه انجام می‌دهیم چقدر این تعادل‌ها را بر هم می‌زند و چقدر ما را دچار بی‌وزنی، ازجا کندگی و گم گشتگی می‌کند؛ اینجاست که باید بیشتر تامل کنیم.
ضرورت بازخوانی مفهوم ایران در ایران
وی با اشاره به اقداماتی که پیش و پس از انقلاب در حوزه توجه به میراث فرهنگی و توسعه پایدار انجام شد گفت: مجموعه اقداماتی که ما پس از انقلاب انجام دادیم نشان می‌دهد که اگر چه همه آنها از سرخیرخواهی، در جهت توسعه و در جهت ترقی ایران بود اما شاهد هستیم که حلقه مفقوده بسیار بزرگی را به دلیل بی‌توجهی از دست دادیه‌ایم و آن غفلت از مفهوم ایران به عنوان منبع الهام و کانون تعادل منطقه‌ای است.
آخوندی ادامه داد: اهرم و منبع اثرگذار بزرگی در اختیار ملت-دولت ایران است که از آن غفلت شده و آن هم توجه به مفهوم و کارکرد ایران در خود ایران است.
وزیر راه و شهرسازی گفت: مبانی توسعه چه در برنامه‌های پنج ساله پیش از انقلاب و چه در برنامه‌های پنج ساله پس از انقلاب جایگاه ایران را مشخص نکرده‌اند. من از این وضعیت تحت عنوان غربت ایران در ایران یاد می‌کنم. برنامه‌های نوشته شده باید هم‌چنان‌که از ویژگی‌های دانش جهانی برخوردار می‌بودند، همچنین می‌بایست در چارچوب تاریخ ایران و تمدن ایران‌شهری طراحی می‌شدند. لذا معتقدم برنامه‌ها پیام‌هایی بسیار عمومی داشته‌اند تا ویژه ایران.
عضو کابینه دولت یازدهم گفت: اگر چه رویکرد برنامه‌نویسان در برنامه‌های ۵ ساله گذشته سیستمی و علمی چه با رویکردهای چپ و متمرکز در ابتدا و چه با رویکردهای به‌ظاهر مبتنی بر بازار آزاد در دو الی سه برنامه اخیر بوده‌است؛ هر چند که در عمل مبتنی بر سوداگری بوده‌است، مدعای سخن من این است که در تمامی آنها پارامتر و مشخصه‌ای به نام ایران مورد غفلت قرار گرفته‌است.
وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: باید راهی پیدا کنیم برای اینکه اقداماتی که برای توسعه در نظر می‌گیریم منجر به گسترش عدم تعادل‌های رفتاری در جامعه نشود. فکر می‌کنم مهندس بهشتی نمونه‌های بسیار زیادی را در این مورد یادآوری کند. در این زمینه می‌توان به اقدامات بسیاری اشاره کرد که نه تنها منجر به عدم تعادل‌های گسترده در آب، خاک و کالبد شده که در رفتارهای اجتماعی و سبک زندگی روزانه ایرانیان شده‌است.
وی افزود: آنچه که طی سالیان اخیر در ایران‌شهر ما خراب شد، منابع معنوی بود و معلوم نشد جای آن چه گذاشتیم. می‌خواهم راجع به مفهوم ایران از منظر دامنه نفوذ داخلی و منطقه‌ای سخن بگویم و اینکه ایران چگونه به عنوان کانون تمدنی از سیحون تا خلیج فارس و از سند تا فرات کارکرد داشته و دارد.
کارکردهای منطقه‌ای ایران و برنامه‌های توسعه
آخوندی با طرح این پرسش که «آیا وقتی برنامه توسعه نوشته می‌شد این موضوع که سرانجام نقش ایران در منطقه چه خواهد بود مورد توجه قرار گرفت؟» گفت: باید ببینید ایرانی که می‌خواهیم پس از یک برنامه پنج ساله داشته باشیم چه جایگاهی در این منظومه در حوزه‌های سیاست خارجی، توسعه فرهنگی، توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی پیدا خواهد کرد؟ اگر ما خود را به عنوان کانون این حوزه تمدنی می‌شناسیم باید در برابر ان مسئولیت نیز بپذیریم. باید فکر کنیم که چه بر سر پاکستان و افغانستان در شبه قاره می‌آید؟ همچنین باید آینده تاجیکستان، آسیای میانه و سایر کشورها نیز برای ما مهم باشد.
آخوندی ادامه داد: نام‌های چون سمرقند، بخارا، جیحون و سیحون در ادبیات ایران بار معنایی دارند. حافظ که سخاوتمندانه سمرقند و بخارا را به خال آن ترک شیرازی می‌بخشد نشان از حضور نام‌ها در جهان‌بینی حافظ است. اگرچه وی به روایت خودش کمتر شیراز را ترک کرده‌است، ایران فرهنگی در جهان معنایی وی حضور فعال دارد. و شیرین آنکه نام حافظ در زمان حیات خودش در جغرافیای ایران فرهنگی حضور داشته و هندیان به شوق شکر شکن شدن چشم براه سفر وی به هند بودند. اینک تاملی کنیم جای این ایران فرهنگی در برنامه‌های توسعه ایران کجاست. اینکه تصور کنیم کرسی ایران‌شناسی در دانشگاه‌های مختلف داریم به مفهوم توجه داشتن به ایران فرهنگی نیست. ما که خود را در کانون تمدن ایران‌شهری می‌دانیم و به آن افتخار می‌کنیم و به قدرت و اقتداری که به ارمغان برایمان مباهات می‌کنیم، باید همه مسئولیت‌هایش را نیز بپذیریم.
وی افزود: اینکه فقط بگوییم ایران مقتدر است، کافی نیست؛ ما مسئول آنچه در افغانستان، پاکستان و آسیای میانه هم رخ می‌دهد هستیم؛ بنابراین باید جاده ابریشم را یک بار دیگر بازسازی و بازخوانی کنیم و این بازخوانی در تمام اشکال ارتباطی مصداق دارد. به همین خاطر امنیت این منطقه به امنیت ایران بستگی دارد و تأمین این امنیت نه فقط به بیان، بلکه با مسئولیت عملی همراه است.
باید ببینیم مفهوم ایران در برنامه و سندهای توسعه چیست؟
وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: آیا برنامه‌هایی که طراحی کردیم توانستند کریدور توسعه اقتصادی، فرهنگی، علمی و ارتباطی را با کل منطقه برقرار کند؟
آخوندی با بیان اینکه تا چندی پیش ایران رسما حق آموزش و پرورش فرزندان افغان‌ها را به رسمیت نشناخته بود، هرچند تعداد زیادی از آنها از نعمت آموزش در ایران برخوردار بودند گفت: وقتی داریم راجع به تمدن و مفهوم ایران صحبت می کنیم باید بفهمیم ایران کجاست. زیرا مفهوم ایران تنها شامل ملت، دولت و مرزهای کنونی نمی‌شود. اینها کوچک‌ترین تعریف از ایران هستند. در همین راستا باید ببینیم مفهوم ایران در برنامه و سندهای توسعه چیست.
وی خاطرنشان کرد: فهم من از گذشته و تاریخ پس از انقلاب نشان می‌دهد که ایران به شکل طبیعی مرکز تعادل منطقه در توسعه فرهنگی، امنیت، اقتصاد و دانش بوده است و دادوستد ایران فرهنگی در تعامل تمامی موارد ذکر شده با هم رخ می‌داده است. تعداد زیادی از بزرگانی که از آنها به افتخار یاد می‌کنیم در چارچوب دولت، ملت ایران در وضع موجود قرار نمی‌گیرند. شماری از آنان به خراسان بزرگ، عده‌ای از آنها به آسیای میانه و گروهی دیگر به آذربایجان و قفقاز تعلق دارند و لزوما همه آنها در دولت ـ ملتی که ما از ایران تعریف می‌کنیم قرار ندارند اما ما همه آنها را به عنوان منابع معنوی خود تلقی می‌کنیم و به آنها افتخار می‌نماییم.
وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه استفاده از بزرگان تاریخ ایران فقط بهره بردن از نام آنان نیست، گفت: ما در برابر تاریخ ایران مسئولیت داریم. ما باید بپذیریم که ایران غفلت کردیم البته قدرت‌های بزرگ دیگر نیز عامدانه سعی کردند به صورت تصنعی با بارگذاری‌های غیرعادی مرکز تعادل منطقه را از ایران بیرون برند. در همین راستا نیز همان قدرت‌های بزرگ مرکز تعادل‌های بدلی در پیرامون ایران چه در جنوب خلیج فارس و چه در شمال غرب ایران ایجاد کردند. اینک همان تعادل‌های بدلی موجب ناامنی در منطقه شده است. وی افزود: آنچه در عراق، افغانستان، سوریه و شمال آفریقا و کشورهای دیگر رخ داد محصول ایجاد کانون‌های بدلی توسعه بودند.
میراث فرهنگی شاکله تمدن ایران‌شهری است
وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: منظور از میراث فرهنگی صرفا کالبد میراث فرهنگی نیست بلکه منابع معنوی هستند که مفهوم ایران بر آن استوار است و شاکله تمدن ایران‌شهری است.
آخوندی گفت: اگر منطقه بخواهد شاهد برقراری امنیت باشد باید همه چیز به جایگاه اصلی خود برگردد و مسئولیت‌های ایران و مسئولیت سایر کشورها مشخص شود. البته سهم و مسئولیت ایران به نگاه دوباره به منطقه و مفهوم ایران‌شهری مرتبط است. باید مشخص شود مسئولیت ما در این منطقه بسیار حساس چیست؟
وی با یادآوری مصاحبه یک شاعره تاجیکستان که منبع الهام خود را ایران اعلام کرده بود گفت: ایران در برابر تمام کسانی که دنیای ذهنی‍شان ایران است مسئولیت دارد. اینکه در شعر و ادبیات بزرگان ایران فرهنگی کل این منطقه یکپارچه دیده شده است نشان می دهد که چقدر ما از مفاهیم بنیادین دور شده‌ایم.
این عضو کابینه دولت تدبیر و امید ادامه داد: گفتن اینکه ایران مقتدر است بدون توجه به منظومه ایران‌شهری غیر ممکن است مگر می‌شود کل منظومه را فراموش کنیم و دم از اقتدار بزنیم. باید بپذیریم که در برابر اقتدار، مسئولیت وجود دارد و این اقتدار برای توسعه، امنیت، دانش، همبستگی اجتماعی و دلبستگی فرهنگی است. اتفاق بسیار مهمی در ایران پس از توافق برجام رخ داده است و آن نگاه دوباره دنیا به حضو ایران به عنوان کانون تعادل منطقه است. معتقدم توافق اولین گام است و باید نگاه معرفتی عمیق‌تری به توسعه پایدار در منطقه داشته باشیم و جای خوشبختی است که جهت‌های فکری دنیا دارد ایران به عنوان مرکز تعادل برمی‌گردد.
آخوندی تاکید کرد: بدون توجه به ایران‌شهر نمی توان در منطقه خاورمیانه امنیت ایجاد کرد. همچنین ما نیز باید حرمت این دل یعنی ایران را نگاه داریم و در همین راستا باید یکبار دیگر مفهوم ایران را بازخوانی کنیم و ببینیم این بازخوانی چه مسئولیت هایی را ایجاد می کند.
وزیر راه و شهرسازی با تاکید براینکه تامل در مفهوم ایران تفننی و رؤیا پردازانه نیست بلکه راهبردی است گفت: با نگاه معرفتی به راحتی می‌توانیم در حوزه‌های مختلف سیاست‌گذاری کنیم. به عنوان مثال، در حوزه راه و شهرسازی مفهوم کریدورهای منطقه‌ای، مفهوم اتصال شبکه راه‌های ایران به تمام شبکه راه‌های منطقه، مفهوم شبکه راه‌های آسیایی، مفهوم کریدور هوایی، مفهوم اینکه قطار ایران تا کاشغر فعال شود و بتوانیم مسیر ریلی از خلیج فارس تا فراتراز سیحون و یا از سند تا فرات داشته باشیم معنا پیدا می‌کند و اینها به راحتی برای وزارت راه و شهرسازی راهنمای عمل می‌شود. وی ادامه داد: برای فرهنگ، تجارت و تبادلات اقتصادی نیز تامل راهبردی و نگاه معرفتی راهنما می‌شود؛ اینکه بپذیریم ما باید یکبار دیگر ایران را به کانون نظام برنامه‌ریزی بر مبنای دانش روز جهان برگردانیم. در برنامه‌های توسعه ما نیاز به برنامه‌ای داریم تا ایران را در آن پیدا کنیم تا دچار از جا کندگی و بی وزنی نشویم.
از جاکندگی و کالایی شددن دو چالش بنیادین حکمروایی ملی در ایران
آخوندی افزود: پیشتر هم گفتم لیبرالیسم مشکلش این است که ایدئولوژی جهانی است و با ساختار اجتماع رابطه برقرار نمی‌کند لذا جامعه را دچار از جاکندگی می‌کند و در ادامه همین مسئله است که جامعه را به سمت کالایی شدن می‌برد. جامعه‌ای که در آن همه چیز قابل خرید و فروش است و این پدیده مخصوص جوامع دچار سوداگری نیست و در سوسیالیسم نیز مصداق دارد. این موضوع در جوامع سوسیالیستی با شدت بیشتری رخ نمون می‌شود چرا که سوسیالیسم از اساس ساختارهای اجتماعی را با برچسب مجاری اعمال قدرت سرمایه‌دارانه از ابتدا به رسمیت نمی‌شناسد.
اگر تاریخ را از روی دوش خود به زمین بگذاریم دچار بی وزنی و عدم تعادل می‌شویم
آخوندی با انتقاد از اینکه نظام برنامه‌ریزی متمرکز نسبت به ساختارهای ملی گسست دارد گفت: در ایران به جای آنکه تاریخ و میراث فرهنگی منبع الهام شود تبدیل به باری بر ذهن برخی از برنامه‌ریزان شده است که فکر می‌کنند باید این بار را از روی دوش خود به زمین بگذارند تا احساس سبکی کنند. نتیجه آنکه تصور می‌کنند هر آنچه تاریخی است باید نابود کرد تا از شر تاریخ راحت شد درحالی که اگر تاریخ را از روی دوش خود به زمین بگذاریم دچار بی وزنی و عدم تعادل می‌شویم؛ به یقین در بی‌وزنی نمی‌توان زندگی کرد. این همان وضعیتی است که در تهران شاهدش هستیم.
وی افزود: در دهه‌‌های اخیر در تهران هرچه که داشتیم خراب شد و همه چیز اعم از میراث فرهنگی، حق دسترسی شهروندان به هوا، زمین، آب، فرهنگ و همه چیز تبدیل به کالا و خرید و فروش شد. هر کسی بیشتر پول داد زمین، هوا، آب و سایر امکانات را خرید. نتیجه آنکه هم اکنون نیز همه زانوی غم به بغل گرفته‌ایم، که در این شهر نمی‌شود زندگی کرد و هوایی برای تنفس و امکانی برای جابه جایی و عرصه عمومی وجود ندارد.
جای خالی فضاهای عمومی در قفس‌های مجلل شهری
این عضو کابینه دولت تدبیر و امید با اشاره به تراکم فروشی‌های غیر مجاز در منطقه یک تهران گفت: تراکم منطقه یک تهران ۳۰ نفر در هکتار بود که در حال حاضر این تراکم به ۱۶۰ نفر در هکتار رسیده است که اگر ظرفیت سکونت‌پذیری ایجاد شده را در نظر بگیریم خیلی بیشتر از این مقدار خواهد شد. هم اکنون در این قفس مجللی که ساخته‌شده‌اند باید ببینیم فضای عمومی کجاست، و عرصه‌ای که در آن گفتگو شکل می‌گیرد، چیست.
آخوندی گفت: معتقدم میراث فرهنگی بزرگترین ارزش کارکردی که برای ما دارد ایجاد فضای عمومی است. در فضای میراث فرهنگی نمی توان هرکاری را انجام داد زیرا فضا به گونه ای طراحی شده که الزاماتی را بدون اجبار به شهروندان الهام کند و همان فضاست که راه را نشان می‌دهد و می‌تواند راه تلقی و توسعه پایدار باشد.
وزیر راه و شهرسازی در پایان با اظهار خرسندی از حضور در این همایش و در جمع فرهیختگان اظهار امیدواری کرد: ایران باید بار دیگر کانون تفکر شود و همه ما به منابعی که تمدن ایران‌شهری برایمان ایجاد می‌کند بازگردیم و مسئولیت‌های خود را در این راه طولانی بپذیریم. امیدوارم بتوانیم با گسترش این اندیشه ارتباط با خود، منطقه و جهان را مورد ارزیابی و بازسازی مجدد قرار بدهیم.
نظر شما