به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، در روزهای گذشته، دعوت رسمی شاهین مصطفایف، معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان از فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی برای سفر به باکو در حالی رسانه‌ای شد که پیش از آن وزیر راه و شهرسازی در پیام نوروزی خود اعلام کرد، وزارت راه و شهرسازی در سال «سرمایه گذاری برای تولید» مجـموعـه‌ای از سـیاسـت‌هـا و اقـدامـات راهـبردی را جهت حـمایـت از سـرمـایـه‌گـذاران در زمینه‌های مـسکن و زیـرسـاخـت‌هـای حـمل و نـقل اجرا خواهد کرد.

در همین راستا، مقام عالی وزارت راه و شهرسازی در نیمه‌ دوم فروردین‌ماه به منظور بررسی روند اجرای توافق‌های پیشین در قالب کمیسیون مشترک اقتصادی و فراهم‌سازی بسترهای لازم برای سفر قریب‌الوقوع مسعود پزشکیان رئیس جمهوری اسلامی ایران به آذربایجان عازم باکو شد.

گسترش همکاری‌های اقتصادی در کانون مذاکرات ایران و آذربایجان

بهمن ماه سال گذشته پس از وقفه سه ساله، کمیسیون مشترک اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان به میزبانی تهران برگزار شد. در این اجلاس، فرزانه صادق وزیر راه و شهرسازی در جایگاه رئیس ایرانی کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و آذربایجان خواستار فعال‌سازی ظرفیت‌های قابل توجه همکاری دو کشور و رشد مبادلات تجاری به ۱۰ میلیارد دلار در پنج سال آینده شد.

با این مقدمه دور از انتظار نبود که فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی در این سفر تحول‌آفرین با الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان دیدار و درباره موضوع‌های مشترک و ارتقای همکاری‌های دو جانبه گفت‌وگو کنند. رئیس‌جمهور آذربایجان در نشست با مقام عالی وزارت راه و شهرسازی یادآور شد که از فرصت‌های شکل‌گرفته برای تحکیم دوستی بین دو کشور و ارتقای همکاری‌های دوجانبه باید استفاده بهینه کرد.

علی‌اف بر برگزاری نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و آذربایجان در جریان سفر فرزانه صادق تأکید کرد و گفت: محوریت اصلی این کمیسیون بر پیگیری پروژه‌های مهم در جهت گسترش همکاری در زمینه‌های اقتصادی، تجاری، انرژی و حمل‌ونقل است.

وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر علاقه کشورش به توسعه روابط با آذربایجان در تمامی عرصه‌ها بر پیوندهای تاریخی، فرهنگی، مذهبی و خویشاوندی مشترک بین دو ملت اشاره کرد.

«صادق» همچنین بر اهمیت برگزاری نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و آذربایجان پیش از سفر برنامه‌ریزی‌شده رئیس‌جمهوری ایران به آذربایجان برای بررسی مسائل کلیدی که در دستور کار قرار دارد، تأکید کرد.

در این دیدار همچنین موضوع برگزاری اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و آذربایجان پیش از سفر رئیس جمهوری ایران در دیدار وزیر راه و شهرسازی با رئیس جمهوری آذربایجان مطرح شد.

چشم‌انداز توافق‌های جدید ایران و آذربایجان 

امضای نسخه‌های فارسی و آذری تفاهم‌نامه شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و آذربایجان را می‌توان مهم‌ترین دستاورد این سفر وزیر راه و شهرسازی عنوان کرد. این تفاهم‌نامه میان وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران و معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان به عنوان روسای این کمیسیون به امضا رسید و به نسخه‌ انگلیسی این تفاهم‌نامه که بهمن‌ماه سال گذشته در تهران میان طرفین امضا شده بود، ضمیمه شد.

در نشست فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران با شاهین مصطفایف، معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان همچنین روند اجرای همکاری‌های پیشین در حوزه‌های اقتصادی، حمل‌ونقل، تجارت، انرژی و امور بانکی بحث و بررسی شد. علاوه بر این، برنامه‌های پیشنهادی سفر قریب‌الوقوع مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به کشور آذربایجان مطرح و پس از تبادل نظر اعضای نشست به جمع‌بندی رسیدند.

تأثیرات دیپلماتیک و ژئوپلیتیکی سفر

مجید اخوان، سرپرست مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی وزارت راه و شهرسازی در یادداشتی دیدار وزیر راه و شهرسازی ایران با مقام‌های عالی‌رتبه آذربایجان، از جمله الهام علی‌اف را نشان‌دهنده اراده دو کشور برای گسترش همکاری‌های استراتژیک دانست. در شرایطی که تحولات منطقه‌ای و رقابت‌های قدرت‌های جهانی در قفقاز جنوبی شدت گرفته، ایران می‌تواند با تقویت دیپلماسی اقتصادی، جایگاه خود را در ترتیبات جدید منطقه‌ای تثبیت کند.

همکاری نزدیک با آذربایجان در ابتکارهای اقتصادی چندجانبه مانند سازمان همکاری اقتصادی (ECO) و سازمان شانگهای می‌تواند به افزایش نفوذ اقتصادی ایران در منطقه کمک کند. همچنین، مدیریت روابط سه‌جانبه با روسیه و آذربایجان در زمینه حمل‌ونقل و انرژی می‌تواند به ایجاد توازن در برابر رقابت‌های ژئوپلیتیکی منجر شود.

سفر وزیر راه به آذربایجان؛ جهش تجاری در کریدور شمال-جنوب

براساس دیدگاه صاحب‌نظران صنعت حمل‌ونقل، سفر فرزانه صادق به باکو را می‌توان گام مهمی برای تقویت کریدور شمال-جنوب و کاهش وابستگی به مسیرهای غربی دانست. استدلال تحلیل‌گران بر این مبناست که آذربایجان دریچه‌ ایران به اوراسیا به شمار می‌رود تا وابستگی ایران به مسیرهای جایگزین به ویژه از طریق کشورهای ترکیه و گرجستان کاهش یابد. از این رو، برگزاری نشست‌های مشترک می‌تواند رقابت‌پذیری ایران در لجستیک منطقه‌ای را افزایش دهد. 

البته نباید فراموش کرد که توافق‌های همکاری پیش از این بین دو کشور مصوب شده، اما به دلیل نبود هماهنگی‌های دوسویه و تضامین اجرایی وارد مرحله‌ی عملیاتی نشده بود. بنابراین تحلیل‌گران اقتصادی، این سفر برون‌مرزی وزیر راه و شهرسازی را فرصتی در راستای همگرایی و تسهیل فرایندهای اجرایی جذب سرمایه‌گذاری خارجی عنوان می‌کنند. 

از سوی دیگر، آذربایجان می‌تواند شریک سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی ایران باشد. همان‌گونه که در جریان سفر وزیر راه و شهرسازی به آذربایجان در خصوص برنامه‌ریزی برای افتتاح پل مرزی کلاله-آغبند تا پایان امسال تصمیم‌گیری شد. 

فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی به همراه شاهین مصطفایف، معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان از محل احداث پل کلاله-آغبند واقع در منطقه مرزی کشور آذربایجان بازدید کردند و تصمیم‌گیری شد که عملیات اجرایی احداث این پل تا پایان سال ۱۴۰۴ به اتمام می‌رسد.  

امین ترفع، مشاور وزیر و رئیس مرکز امور بین‌الملل وزیر راه و شهرسازی با اشاره به ضرورت تبادل تجربه‌های مشترک در زمینه‌های توسعه مناطق مرزی و توافق در سرعت‌بخشی به پروژه‌های راه‌آهن و جاده‌ای مشترک، ادامه داد: تسهیل روابط تجاری در گرو بهبود زیرساخت‌های مرزی و دعوت از شرکت‌های آذربایجانی برای مشارکت در پروژه‌های عمرانی ایران است.  

چرا آذربایجان به همکاری با ایران نیاز دارد؟  

بهمن‌ماه سال گذشته، «علی اسدوف» نخست وزیر آذربایجان و هیئت همراه که برای شرکت در سومین همایش اقتصادی خزر به تهران سفر کرده‌ بودند، در دیدار با معاون اول رئیس‌جمهور تصریح کرد: ما مصمم به گسترش روابط دو کشور هستیم و معتقدیم که ظرفیت‌های عظیمی برای ارتباط آذربایجان و ایران وجود دارد که می‌تواند علاوه بر تأمین نیازهای مردم دو کشور ارتباط و علایق دو طرف را توسعه بخشد. 

عارف، معاون اول رئیس‌جمهور در این دیدار با اشاره به سابقه‌ی تاریخی دوستی و برادری دو کشور گفت: ‌آذربایجان، جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی ما دارد. مرز فیزیکی تنها وجه مشترک نیست که دو کشور را به هم نزدیک کرده است، بلکه آذربایجان همسایه‌ای است که از لحاظ تاریخی و فرهنگی اشتراک‌های متعددی با ایران دارد.

معاون اول رئیس‌جمهور با تأکید بر گسترش روابط دوستانه دولت و ملت ایران و آذربایجان گفت: راهبرد دولت ایران گسترش روابط در زمینه‌های مختلف با کشورهای همسایه است.‌ تلاش‌های ایران برای گسترش مناسبات و توسعه روابط در زمینه‌های مختلف با دولت آذربایجان در دولت چهاردهم‌ با شتاب و جدیت بیشتری دنبال می‌شود.

بازدید وزیر راه و شهرسازی از گذرگاه جلفا 

فرزانه صادق وزیر راه و شهرسازی در مسیر بازگشت از جمهوری آذربایجان از گذرگاه جلفا در استان آذربایجان شرقی با اشاره به دستاوردهای سفر سه روزه به کشور جمهوری آذربایجان اظهار کرد: در این سفر برون‌مرزی، تعامل و تفاهم‌های طرفین در چارچوب کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور با توجه به سفر پیش روی دکتر پزشکیان رئیس جمهوری کشورمان به آذربایجان، پیگیری شد.

همچنین در نشست‌های جانبی این سفر موضوع و توافق‌های مشترک با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار گرفت. همکاری‌های حمل‌ونقل دریایی و بندری، افزایش ظرفیت حمل و نقل جاده‌ای و ترانزیت و تسهیل تردد کامیون های ایرانی و آذری از مهم‌ترین موضوع‌های مطرح شده بود.

در خصوص امور حمل‌ونقلی، مرزی، گمرکی و ترانزیت، تفاهم‌نامه‌ای آماده شود تا پس از بررسی‌ دوجانبه در سفر رییس جمهوری ایران به آذربایجان میان دو کشور به امضا برسد.

وی از برنامه ریزی برای برگزاری نشست تخصصی بازرگانان دو کشور در حاشیه سفر رییس جمهوری به آذربایجان با هدف افزایش حمل‌ونقل بین‌المللی کالا میان دو کشور و ترانزیت کالا خبر داد و گفت: این نشست با همکاری وزارت صمت و اتاق بازرگانی ایران برگزار خواهد شد.

همچنین در نشست مشترک با طرف آذری مقرر شد که تفاهم‌نامه‌ای در زمینه‌ی امور حمل‌ونقلی، مرزی، گمرکی و ترانزیت آماده شود تا پس از انجام بررسی‌ دوجانبه در سفر رئیس جمهوری ایران به آذربایجان میان دو کشور به امضا برسد.

گام بلند ایران برای تشکیل کمیته مشترک حمل‌ونقل ایران و آذربایجان 

فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی در جمع‌بندی دستاوردهای سفر به کشور آذربایجان به تشکیل کمیته مشترک حمل و نقلی ایران و آذربایجان در آینده‌ی نزدیک اشاره کرد و هدف از تشکیل مستمر جلسه‌های این کمیته را تسریع در روند پیگیری پروژه‌های مشترک در تمام شقوق حمل و نقل شامل ریلی، جاده‌ای، هوایی و دریایی برشمرد.

نتیجه‌گیری

سفر وزیر راه و شهرسازی به آذربایجان، گامی مثبت در جهت تحکیم روابط اقتصادی و ترانزیتی بین ایران و آذربایجان محسوب می‌شود و نشان‌دهنده عزم دو کشور برای توسعه روابط همه‌جانبه است. با این همه، تحقق وعده‌ها نیازمند تشکیل کارگروه مشترک برای پیگیری توافق‌ها و استفاده بهینه از ظرفیت سازمان‌های منطقه‌ای از جمله اکو و سازمان همکاری‌های شانگهای در راستای حمایت بین‌المللی است. برگزاری نمایشگاه‌های مشترک سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل و شهرسازی نیز می‌تواند بسیار اثربخش باشد.  

در پایان باید گفت که در صورت تداوم همکاری‌ها، دو کشور می‌توانند به قطب مهمی در کریدورهای بین‌المللی تبدیل شوند و چالش‌های پیش‌رو را از طریق گفت‌وگو حل کنند.

زینب مسیبی- کارشناس روابط عمومی مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی وزارت راه و شهرسازی