به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت راه و شهرسازی، فرزانه صادق امروز در سخنرانی نشست پنج جانبه کشورهای دریای خزر با اشاره به اهمیت راهبردی و زیست‌محیطی دریای خزر، این پهنه آبی را منبع باارزشی برای مردم ساکن در مجاورت آن و میراثی طبیعی و مشترک توصیف کرد که باید برای نسل‌های فعلی و آتی حفظ شود.
وی تاکید کرد: ما همسایگان دریای خزر در یک کشتی نشسته‌ایم و وظیفه داریم که خزر را همان‌گونه که به ما به ارث رسیده است: زلال، شفاف، پاک و ایمن به آیندگان بسپاریم.
وی با اشاره به تصویب و اجرای کنوانسیون چارچوبی حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر موسوم به "کنوانسیون تهران"، آن را گامی بلند در جهت حفظ محیط زیست دریای خزر دانست و افزود: این کنوانسیون نشان داد که حفظ محیط زیست یک اصل مهم برای همه فعالیت‌های ما در دریای خزر است.
وزیر راه و شهرسازی در ادامه گفت: امروز دریای خزر بیش از گذشته با مشکلات زیست‌محیطی مانند آلودگی‌های نفتی و آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی در خشکی روبرو است. گرچه فعالیت‌های صنعتی و استحصال منابع هیدروکربن از دریای خزر در توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی کشورها موثر است، اما نادیده گرفتن مسئولیت کشورها در قبال آلودگی این پهنه آبی مشترک، چرخه حیات در این منطقه را تهدید می‌کند.
صادق بر لزوم رعایت اصل خدشه‌ناپذیر استانداردهای زیست‌محیطی مورد توافق و توجه به اثرات زیست‌محیطی فرامرزی در اجرای طرح‌های ملی و فرامنطقه‌ای تاکید کرد و گفت: با حفظ محیط زیست این دریا، فعالیت‌های اقتصادی در راستای رسیدن به توسعه پایدار تقویت خواهد شد و بین توسعه اقتصادی و حفاظت از محیط زیست دریای خزر تعادل برقرار می‌شود.
وی همچنین با اشاره به مرگ فوک‌های خزری افزود: آمار بالای مرگ و میر این گونه جانوری در سال‌های گذشته نگرانی‌های زیادی ایجاد کرده است. فعال کردن کمیسیون شیلات و همکاری پنج‌جانبه و جدی در حفظ تنوع زیستی دریای خزر مورد تاکید جمهوری اسلامی ایران است.
وزیر راه و شهرسازی، نوسانات آب دریای خزر را موضوع مهم دیگری دانست که نیازمند همکاری و همفکری جمعی است و اظهار داشت: کاهش سطح تراز آب دریای خزر علاوه بر تاثیرات منفی بر کشتیرانی، بر معیشت مردم ساحل‌نشین نیز موثر است. اثرات منفی زیست‌محیطی آن بر زندگی آبزیان و پوشش گیاهی منحصر به فرد دریای خزر بر کسی پوشیده نیست.
وی با اشاره به تغییرات طبیعی و انسانی در دهه‌های اخیر در حوزه آبریز دریای خزر خاطرنشان کرد: این تغییرات سبب شده تا ماهیت فیزیکی، دینامیکی و مورفولوژیکی کرانه‌های این دریا در دوره‌های زمانی نسبتاً کوتاه تغییر نماید. افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای و تأثیر آن بر گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی، پویایی و شکنندگی این مناطق را تشدید کرده است.
صادق هشدار داد که عدم درک این تغییرات محیطی، چه در صورت افزایش و چه کاهش تراز آب و نداشتن یک برنامه راهبردی جامع و منطقه‌ای، می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را بر کشورهای ساحلی دریای خزر تحمیل کند. وی افزود: کاهش سطح تراز آب دریا و پسروی آن می‌تواند نقش بسیار مخربی بر منطقه ساحلی، بویژه زیرساخت‌های اقتصادی-اجتماعی، صید و آبزی‌پروری و مهم‌تر از همه کشتیرانی تجاری و حتی قایق‌های کوچک موتوری در بنادر و اسکله‌ها داشته باشد.
وی در همین زمینه بر لزوم استفاده از ظرفیت مراکز تحقیقاتی و علمی در حوزه پایش دریای خزر تاکید کرد و گفت: ایجاد یک سیستم یکپارچه و واحد تصمیم‌گیری توسط همه کشورهای ساحلی، به نحوی که متخصصان مربوطه در همه بخش‌ها زیر نظر یک ارگان فعالیت نمایند و پایش مداوم خصوصیات فیزیکی و شیمیایی دریای خزر جزو راهبردهای اساسی است.
وزیر راه و شهرسازی همچنین تشکیل کارگروهی با همکاری متخصصین از پنج کشور ساحلی زیر نظر نمایندگان ویژه کشورهای ساحلی دریای خزر را به عنوان راهکاری کوتاه‌مدت مطرح کرد.
وی با اشاره به ظرفیت‌های "کنوانسیون تهران" و پروتکل‌های الحاقی آن و همچنین موافقت‌نامه همکاری در زمینه آب و هواشناسی دریای خزر و کمیته هماهنگی آب و هواشناسی دریای خزر (CASPCOM)، آن‌ها را بسترهایی برای همکاری‌های نهادمند و منظم دانست و تاکید کرد: پروتکل پایش، ارزیابی و تبادل اطلاعات در حال تدوین است که می‌توان کاهش تراز آب دریای خزر را به عنوان یکی از مولفه‌های آن اضافه کرد.
وی همچنین بر استفاده از تجربیات بین‌المللی در کنترل نوسانات سطح آب، احیای تالاب‌ها و دریاچه‌ها و مقابله با پیامدهای آن بر معیشت مردم تاکید کرد و افزود: بهره‌گیری از سازمان‌های بین‌المللی فعال در حوزه محیط زیست و تعریف پروژه‌های کارآمد در این قالب، زمینه‌ای دیگر برای همکاری در کنترل نوسانات آب دریای خزر است.
صادق در ادامه سخنان خود گفت: همچنان باور داریم که بهترین بستر برای حل و فصل موضوعات محیط زیست دریای خزر و راه دستیابی به موفقیت در برابر چالش‌های کنونی، همکاری برای اجرای کنوانسیون تهران است. این کنوانسیون، مسیر آزموده‌ای است که اجرای همه اصول آن، همت جمعی کشورهای ساحلی دریای خزر را می‌طلبد.
وی با ابراز تاسف از عدم اجرای توافق استقرار دبیرخانه کنوانسیون تهران در منطقه خزر با گذشت یازده سال گفت: تاکنون فرصت زیادی را برای اجرای کنوانسیون تهران از دست داده‌ایم و بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی حال حاضر، متاثر از این تاخیر است.
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: عدم استقرار دبیرخانه چرخشی در کشورهای ساحلی دریای خزر و تعلل درباره ساختار اداری و مالی آن بر مشکلات موجود محیط زیستی می‌افزاید. در حالی که به ابتکار جمهوری اسلامی ایران و همکاری کشورهای ساحلی دریای خزر در سال ۲۰۲۳ کارگروه ویژه تدوین اسناد دبیرخانه کنوانسیون تهران ایجاد شد، اما متاسفانه تنها یک دور جلسه کارگروه در دو سال اخیر برگزار شده و تاخیر در برگزاری دومین اجلاس آن جای نگرانی دارد.
صادق برگزاری منظم و ثمربخش کنفرانس طرف‌های کنوانسیون تهران را در کاهش مشکلات زیست‌محیطی دریای خزر مؤثر دانست و افزود: در همین راستا جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را برای میزبانی هفتمین کنفرانس طرف‌ها اعلام نموده است. با این وجود، به دلیل عدم تمایل برخی طرف‌های ساحلی در مشارکت فعال در روند برگزاری این کنفرانس، ما با چالش بزرگی روبرو هستیم.
وی با تاکید بر تعهد جمهوری اسلامی ایران به محیط زیست دریای خزر و توافقات پنج‌جانبه در قالب کنوانسیون تهران، اظهار کرد: ایران آماده است تا هفتمین کنفرانس طرف‌های کنوانسیون تهران را در ماه نوامبر سال جاری میلادی و همزمان با سالروز امضای کنوانسیون تهران میزبانی نماید.
فرزانه صادق از میزبانی جمهوری اسلامی ایران در ماه اوت سال ۲۰۲۶ برای هفتمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر خبر داد و ابراز امیدواری کرد: در روز بین‌المللی دریای خزر و همزمان با بیستمین سالگرد لازم‌الاجرا شدن کنوانسیون تهران، با افتخار میزبان روسای جمهور کشورهای ساحلی دریای خزر در تهران باشیم.
وی در پایان تصریح کرد: به امید روزی که در تحقق اهداف والای کنوانسیون تهران و دیگر توافقات پنج‌جانبه درباره دریای خزر، شاهد تکامل همکاری‌ها و تقویت عالی توسعه پایدار پهنه آبی خزر باشیم.