ابتدا این که، حاصل برداشت‌های اولیه از بررسی چرایی شکل‌گیری این پدیده‌های نو در شهر سنندج حاکی از ضعف شدید مدیریت شهری از چند جنبه است؛ نخست ناتوانی در رصد مداوم حرکات انسانی در شهرها، دوم عدم وفاق اداری و تشکیل جبهه واحد و یک‌پارچه برای امور پراکنده، سوم ناتوانی در ارتباط‌گیری با مردم و نمایندگان آن‌ها از جهت وارد ساختن ایده‌ها و افكار آنها و شناخت دلیل شكل‌گیری از دیدگاه ساكنان است و چهارمین مورد ضعف در مستندسازی، ابعاد چندوجهی ناشی از شکل‌گیری پدیده و توضیح و تبیین آن برای دستگاه‌های تصمیم‌ساز در سطح ملی است.

دومین نکته قابل توجه، تاکید بر زوایای دید و نگریستن بر دلایل شکل‌گیری این سکونتگاه‌ها بر اساس تئوری‌های ناکارآمد شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی در دهه‌های ۴۰ تا ۷۰ شمسی است. بدین معنی گفتمان غالب مهاجرت روستاییان، حومه شهرها و شکل‌گیری این رقابت‌ها بوده که نتایج اولیه پژوهش‌ها نشان از نخ نماشدن این نظریه و عدم کارایی شکل‌گیری این سکونتگاه‌های جدید دارد.

در واقع نتایج مطالعات اولیه نشان می‌دهد عدم توازن در بازار زمین و ساختمان در شهر سنندج، عدم تعادل در ارایه خدمات و سوداگری بازار زمین و ساختمان به عنوان نیروی اصلی گریز از مرکز، موجب برون‌رانی مداوم شهرنشینان به حومه‌ها بالاخص دهک‌های ۱-۴ جامعه می‌شود. در نظر گرفتن این موضوع کل معادلات را برهم می‌‌زند و بیان و تحلیل و سیاستگذاری را دچار تحول اساسی خواهد کرد.

سومین مساله استفاده از تجربه مواجهه با سکونتگاه‌های غیررسمی در کشورهای شمال آفریقا، آمریکای جنوبی و جنوب شرق آسیا و هند و پیاده ساختن عین به عین این تجربیات در کشور است که باید ضمن تجربه‌اندوزی از اقدامات موفق این کشورها این اصل را در نظر داشت که سکونتگاه‌های غیررسمی عرصه‌ای با ویژگی‌های بسیار پیچیده و ناشی از تبادلات چندوجهی محلی و بومی هستند که باید با دقت و وسواس خاص مورد توجه قرار گرفته و سرلوحه تمام اقدامات و سیاست‌ها و راهبردها باشند.

چهارمین موضوع که باید بدان توجه کرد عدم توجه به قابلیت طراحی شهری از جنبه تدوین گونه‌ای خاص از بازآفرینی شهری با هدف اعطای اعتبار و کیفیت فضایی و محیطی به چنین یافته‌هایی با کمک از سرمایه‌های اجتماعی است که لازم است بدان در چارچوب به روز رساندن طرح‌ها توجه کرد.

کارشناس شهرسازی و معماری*