به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی درباره تلاش‌های صورت گرفته از سوی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران جهت رفع مشکل عدم بهره‌گیری از ظرفیت مهندسان ترافیک در زمینه مطالعات عارضه‌سنجی و تغییر کاربری ساختمان‌ها، در عین ظرفیت‌های متعددی که در قانون برای این حوزه پیش‌بینی شده است، با دکتر کامران  رحیم اف عضو هيئت رئيسه گروه تخصصي ترافيك سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران و عضو گروه تخصصي ترافيك شوراي مركزي سازمان نظام مهندسي ساختمان كشور گفت‌وگو شده که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

 آقای  رحیم اف؛ با توجه به استقبال اندک مهندسان ترافیک برای عضویت در نظام مهندسی ساختمان که بیشتر ناظر بر محذوف ماندن نقش آنها در مطالعات ترافیکی ساختمان است، سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران چه اقداماتی به منظور اجرای قوانین معطل مانده در حوزه مهندسی ترافیک در دستور کار دارد؟    

حل این مشکل در سال ۱۳۹۴ در دستور کار کارگروه تخصصی مهندسی ترافیک سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران قرار گرفت و پس از جلسات متعدد و با برگزاری سه دوره همایش سالانه «نقش مهندسین ترافیک در ساخت و ساز شهری» و ارائه مباحث برای تشویق مهندسان ترافیک، در تاریخ اول مهر ماه ۱۳۹۴ شرح وظایف یا خدمات مهندسی ترافیک در ساختمان از طریق سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران به شورای مرکزی پیشنهاد شد.

این پیشنهاد طی چندین جلسه در گروه تخصصی مهندسی ترافیک شورای مرکزی مورد بحث و بررسی قرار گرفت تا اینکه پس از چندین ماه بررسی، این پیشنهادات به تصویب رسید و از سوی شورای مرکزی به سازمان نظام مهندسی ساختمان استان‌ها ابلاغ شد تا از آن پس بر اساس آیتم‌های شرح خدمات از خدمات مهندسان ترافیک در استان‌ها استفاده شود.

گام دوم برای حل مشکل عدم کارایی مهندسان ترافیک این بود که برای شرح خدمات، تعرفه خدمات مهندسی ترافیک تعیین و در ۱۹ دی ماه ۱۳۹۴ توسط شورای مرکزی به سازمان نظام مهندسی ساختمان استان‌ها ابلاغ شد. اکنون خوان آخر مانده که اجرای ابلاغیه‌های شورای مرکزی در استان‌ها است.

شرح خدمات مهندسان ترافیک در مطالعات ترافیکی ساختمان‌ها که از سوی شورای مرکزی ابلاغ شده است، ناظر بر چه مسائلی است؟

شرح وظایف مهندسین ترافیک در ساخت و ساز، در دو قالب (۱) شرح خدمات ارزیابی ترافیکی تغییر کاربری و (۲) شرح خدمات اثرسنجی ترافیکی احداث ساختمان تعریف می‌شود. یعنی اگر مالک برای تغییر کاربری ساختمان از مسکونی به تجاری به کمیسیون ماده ۵ مراجعه می‌کند، یک مهندس ترافیک باید اثر ترافیکی این تغییر کاربری را بسنجد و اگر مقصود تغییر کاربری نیست و صرفا قصد بلندمرتبه‌سازی وجود دارد، ارزیابی ترافیکی بر روی این ساختمان را انجام می‌دهد. هر دو شکل این مطالعات نیز در مرحله صدور پروانه و طراحی است نه در مرحله اجرا. یعنی مهندسان ترافیک مانند مهندسان ناظر وارد عمل نمی‌شوند بلکه مانند مهندس محاسب یا مهندس معمار در مرحله تهیه نقشه وارد می‌شوند. 

آیا آئین‌نامه اجرایی شرح وظایف و خدمات مهندسان ترافیک جهت عملیاتی شدن نقش آنها در استان تهران تدوین شده است؟

تهیه آئین‌نامه اجرایی این قانون به وزارت راه و شهرسازی محول شده است. با وجود اینکه سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران وظیفه‌ای برای تدوین این آئین‌نامه نداشت، اما برای تسریع در کار، پیش‌نویس آئین‌نامه به صورت داوطلبانه توسط کارگروه تخصصی مهندسی ترافیک سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران تهیه و طی نامه‌ای در یازدهم شهریور ماه ۱۳۹۳ برای معاونت امور مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی ارسال شد.

وضعیت اجرایی شدن ابلاغیه‌های شورای مرکزی در استان‌ها و به خصوص استان تهران به چه ترتیبی پیش می‌رود؟

ابلاغیه‌های شورای مرکزی درباره شرح خدمات و تعرفه مهندسی ترافیک، توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان در استان‌های مختلف اعم از قزوین، آذربایجان غربی، خراسان رضوی، قم، مازندران و البرز در حال اجراست؛ به این ترتیب که این ابلاغیه‌ها در کمیسیون چهار نفره این استان‌ها متشکل از اداره‌کل راه و شهرسازی استان، معاونت عمرانی استانداری، شهرداری و سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تصویب شده، کمیته چهار نفره این مصوبه را برای اجرا ابلاغ کرده و خدمات مهندسین ترافیک برای ساختمان‌های گروه دال و ساختمان‌های خاص اجرا می‌شود. اما متاسفانه ابلاغیه‌های شورای مرکزی درباره مهندسی ترافیک هنوز در تهران اجرایی نشده است.

با وجود اینکه تعداد مهندسان ترافیک عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان در سایر استان‌ها کمتر از تعداد مهندسان ترافیک عضو در سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران است، اما با همان تعداد کمتر نیز نسبت به اجرای ابلاغیه شرح خدمات و تعرفه مهندسی ترافیک اقدام کرده‌اند چون شاید هماهنگی بهتری بین شهرداری، استانداری، اداره کل راه و شهرسازی و سازمان نظام مهندسی ساختمان در این استان‌ها برقرار است؛ اما متأسفانه تا کنون نتوانسته‌ایم در تهران به این هماهنگی دست پیدا کنیم.

سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران چه گام‌هایی جهت این برقراری این هماهنگی بین دستگاه‌های ذی‌نفع برداشته است و مهمترین مشکل در این ناهماهنگی موجود از کجا نشأت می‌گیرد؟

اجرایی شدن شرح خدمات و تعرفه مهندسی ترافیک در تهران مستلزم تفاهم با شهرداری تهران است. مصوبات سازمان نظام مهندسی ساختمان در دوره ششم از سوی هیئت مدیره برای دکتر قالیباف شهردار تهران ابلاغ شد و پیگیری‌های زیادی هم صورت گرفت اما هنوز عکس‌العمل مثبتی از سوی شهرداری ندیده‌ایم. البته برای اجرایی شدن این مهم با معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران جلسه‌ای داشته‌ایم که نظر معاون شهردار تهران تشکیل کارگروهی متشکل از سه نفر از مدیران حوزه حمل و نقل و ترافیک شهرداری و سه نفر از گروه تخصصی مهندسی ترافیک سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران برای اجرای این فرآیند بود. همچنین با برخی اعضای شورای تهران و اعضای کمیسیون عمران شورا دیدار کرده و در جهت مساعدسازی زمینه اجرای شرح خدمات و تعرفه مهندسی ترافیک حرکت کرده‌ایم. به نظر می‌رسد که اکنون باید ارتباطات اداری شکل بگیرد که این مرحله مستلزم عنایت رئیس و هیئت رئیسه سازمان است.

البته علاوه بر ضرورت هماهنگی شهرداری تهران، اجرای ابلاغیه شورای مرکزی نظام مهندسی در زمینه شرح خدمات و تعرفه مهندسی ترافیک نیازمند تصویب در کمیسیون پنج نفره متشکل از وزارت راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان تهران، استانداری تهران، شهرداری تهران و سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران است. سرگروه این کمیسیون چهار نفره، معاونت عمرانی استانداری است که باید جلسه را برگزار کند.

به نظر می‌رسد سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران به عنوان یک صنف که باید حافظ منافع مهندسان و اصول حرفه‌ای باشد، لازم است که جهت تشکیل کمیته پنج نفره اقدامات پیگیرانه‌ای داشته باشد. هر چند که این پیگیری‌ها از دو سال پیش آغاز شده ولی هنوز به نتیجه نرسیده است. اگر بتوانیم ساز و کار این مسئله را با شهرداری تهران اجرایی کنیم، با توجه به وضعیت موجود اقتصادی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، پیش‌بینی می‌شود تمام فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی ترافیک وارد عمل شوند و پروانه صلاحیت‌شان را در رشته ترافیک دریافت کنند.

چه راهکارهایی برای مجاب کردن شهرداری و ایجاد حساسیت در دستگاه‌های دیگر به منظور دفاع از حقوق حرفه‌ای مهندسان ترافیک که نتیجه اقدام آنها دفاع از حقوق شهروندی در جامعه است، پیشنهاد می‌کنید؟

وضعیت ترافیک تهران را همه می‌دانند و شهرداری تهران نیز به خدمات مهندسی ترافیک در تهران واقف است. وقتی در یک معبر باریک ۶ تا ۸ متری اجازه احداث بنای ۸ تا ۱۰ طبقه می‌دهند، مهندس ترافیک باید موضوعاتی نظیر جای پارک مناسب، دسترسی مناسب، محل ورود و خروج، میزان بار یا حجم ترافیکی که از طریق ساختمان جذب یا از این ساختمان تولید می‌شود را با توجه به کاربری آن اعم از مسکونی، اداری یا تجاری بودن آن بررسی کند. بنابراین اگر مهندس ترافیک به بررسی این آیتم‌ها بپردازد و راهکار ارائه کند، شهرداری تهران می‌تواند با خیال راحت و با اتخاذ تمهیدات مناسب، مجوز ساخت و ساز صادر کند. یعنی مالک بنا یا شهرداری ناحیه را ملزم به پیش‌بینی فضای پارک مناسب، جای‌گیری دسترسی‌ها برای ورود و خروج وسایل نقلیه و حتی هدایت جریان ترافیکی در حین ساخت و ساز نماید.

با این حال، نقش مهندسان ترافیک در عارضه‌سنجی ترافیکی ساختمان‌ها مغفول مانده و تا اطلاع ثانوی در تهران هیچ مرجعی قبل از احداث یک بنا، وضعیت ترافیکی آن را عارضه‌سنجی نمی‌کند. به عنوان مثال، مجتمع تجاری کوروش در بزرگراه ستاری ساخته شده است اما چون هیچ مرجعی فکری برای جریان ترافیکی ناشی از آن نکرده است، مشاهده می‌کنید که وضعیت ترافیکی بزرگراه ستاری در شعاع یک کیلومتری این مجتمع به چه شکل است. از طرفی هم دیگر کاری که نباید، صورت گرفته است. اکنون دیگر نمی‌توان گفت که کوروش بخاطر به هم ریختن وضعیت منطقه شهری تعطیل شود؛ چون شهرداری پروانه صادر کرده، ساخت و ساز صورت گرفته و عوارض آن نیز داده شده است اما چون هیچ کسی ترافیک آنجا را قبل از ساخت و ساز بررسی نکرده است، شاهد به هم ریختگی منطقه شهری در آن محدوده هستیم.

همچنین در آینده نزدیک یک هتل چند ده طبقه‌ای می‌خواهد در خیابان فرشته تهران ساخته شود. برای احداث این هتل باید مطالعات ترافیکی آن بررسی شود که آیا خیابان فرشته گنجایش چند ده طبقه هتل دارد؟ متأسفانه به دلیل آنکه عارضه‌سنجی ترافیکی بناها در تهران مغفول مانده است، ساخت و سازها انجام می‌شود و بعد با عواقب ترافیکی آنها مواجه می‌شویم. این نمونه‌ها را ذکر کردم تا به اینجا برسیم که «فشار اجتماعی» مهمترین نقش را در وادار کردن دستگاه‌های مربوطه برای سر فرود آوردن در برابر تخصص مهندسان ترافیک دارد.

آیا سازمان نظام مهندسی می‌تواند از طریق قانونی نسبت به معطل ماندن مصوبات و قوانینی که در حوزه مهندسی ترافیک وجود دارد اقدام کند؟  

در حال حاضر قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی مصوب ۴ اسفند ماه ۱۳۸۹ مجلس شورای اسلامی، تکالیف دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی را از بعد تاثیر مدیریت حمل و نقل در بهینه‌سازی مصرف سوخت متذکر شده است. ماده ۳۲ این قانون، وزارت راه و شهرسازی را موظف به بررسی پیامدهای ترافیکی اجرای طرح‌های شهری و ساخت و سازهای مهم نموده و به عبارتی ملزم به عارضه‌سنجی ترافیکی کرده است. در تبصره ذیل ماده ۳۲ این قانون نیز آمده است که از خدمات مهندسان ترافیک واجد شرایط استفاده شود.

بنابراین قانون لازم موجود است و اگر دستگاه‌های مسئول اجرای این قانون، آن را اجرا نکنند، دستگاه‌های دیگری وجود دارند که می‌توانند بازخواست کنند که چرا قانون معطل مانده است. 

آیا در صورت اجرایی شدن قوانین مذکور، ارجاع کار در رشته مهندسی ترافیک نیز همانند رشته‌های چهارگانه صورت خواهد گرفت؟

در صورت اجرایی شدن شرح خدمات و تعرفه مهندسی ترافیک، می‌تواند ارجاع کار به اعضای رشته مهندسی ترافیک نیز صورت گیرد. از این رو پروسه‌ای تحت عنوان «گردش کار پیشنهادی برای صدور پروانه ساختمانی» طراحی کرده‌ایم. به این ترتیب که وقتی شخصی برای ساخت‌ و ساز به شهرداری منطقه مراجعه و تشکیل پرونده می‌دهد و به او دستور نقشه می‌دهند، یک باکس هم اضافه می‌شود که آیا نیاز به بررسی ترافیکی دارد یا خیر؟ اگر نیاز به بررسی ترافیکی داشت، مطالعه عارضه‌سنجی (Impact Study) توسط یک مهندس ترافیک صورت می‌گیرد و این مهندس ترافیک موظف است عوارض ترافیکی ناشی از احداث آن بنا را بررسی کند.

اینکه تعداد جای پارک برای مهمانان و مراجعه‌کنندگان با توجه به فضای اداری، تجاری یا مسکونی، نحوه دسترسی، ورودی‌ها و خروجی‌ها، دسترسی به سیستم حمل و نقل عمومی به این کاربری و همچنین هدایت جریان ترافیکی در حین ساخت و ساز چگونه باشد، از جمله موارد عارضه‌سنجی ترافیکی توسط مهندسان ترافیک است.

در یک جمع‌بندی کلی، ضمن اشاره به موانع احتمالی اجرایی شدن مطالعات ترافیک، بفرمایید که اگر عارضه‌سنجی ترافیکی ساختمان‌ها صورت گیرد چه مزیت‌هایی برای شهر و شهروندان به بار خواهد آورد؟

 براي فراگير شدن مطالعات ترافيك، دو مانع مهم را قابل ذکر می‌دانم؛ یکی توجيه نبودن و عدم پايبندي در اجراي مباحث ترافيک توسط مراجع صدور پروانه (شهرداري‌ها) و دیگری نبود يا کمبود متخصص به تعداد و با صلاحيت کافي در رشته ترافيک در شهرها.

اما رفع موانع و پیاده‌سازی برنامه‌ریزی حمل و نقل و مهندسی ترافیک در ساخت و ساز و طراحی شهری، به شدت می‌تواند بر روی کاهش آلودگی‌های زیست محیطی اعم از آلودگی هوا و آلودگی‌های صوتی تاثیرگذار باشد. کاهش تراکم ترافیک یعنی کاهش مصرف سوخت و کاهش آلاینده‌های ناشی از آن، کاهش اتلاف وقت مردم، کاهش تصادفات و طبیعتا آسایش و آرامش بیشتر و پیشگیری از عصبیت‌ها و ناراحتی‌ها و مشکلات روحی و روانی و جسم

منبع: ماهنامه پیام نظام مهندسی ساختمان