شناسهٔ خبر: 29476 - سرویس استان‌ها
نسخه قابل چاپ

منطقه ۲۲ تهران در خطر تهدید زلزله!/ منطقه‌ای در حال توسعه و جمعیت‌پذیری

منطقه 22 هدیه سلطانپور*: با توجه به عبور گسل لرزه‌زای شمال تهران از شمال منطقه و مجموعه گسل‌های چیتگر در جنوب، منطقه ٢٢ تماما تحت‌تأثیر خطر زمین‌لرزه است؛ کمااینکه رشد این منطقه عموما در شمال و شمال شرقی است و ساختمان‌ها در این نواحی تا یک‌کیلومتری از گسل لرزه‌زای شمال تهران توسعه یافته‌اند که ریسک بالایی را به همراه دارد.

منطقه ٢٢ واقع در شمال‌غرب شهر تهران با داشتن جمعیت نزدیک به ١٢٩ هزار نفر و عبور گسل شمال تهران از شمال این منطقه و با رشد بی‌رویه برج‌سازی‌ها در شمال منطقه که دقیقا در پهنه گسلی شمال تهران و با فاصله‌های بسیار نزدیک به هم در حال توسعه هستند، بیش از پیش در معرض ریسک زلزله قرار دارد. به طور کلی سه پارامتر خطر، آسیب‌پذیری و جمعیت در ارزیابی ریسک سوانح مطرح است، با توجه به عبور گسل لرزه‌زای شمال تهران از شمال منطقه و مجموعه گسل‌های چیتگر در جنوب، منطقه ٢٢ تماما تحت‌تأثیر خطر زمین‌لرزه است؛ کمااینکه رشد این منطقه عموما در شمال و شمال شرقی است و ساختمان‌ها در این نواحی تا یک‌کیلومتری از گسل لرزه‌زای شمال تهران توسعه یافته‌اند که ریسک بالایی را به همراه دارد. ساختمان‌های منطقه ٢٢ آسیب‌پذیری کمتری را نسبت به دیگر مناطق تهران دارد و بیشتر ساختمان‌ها از مصالح مقاومی مانند بتن و فلز و با فراوانی قدمت پنج تا ١٠ سال ساخت است و آن به علت جدیدبودن منطقه است، اما این دلالت بر مقاوم‌بودن تمامی منطقه ندارد.

بر اساس ارزیابی‌های انجام‌شده از سوی نگارنده، مشخص شد حدود ١٠ درصد از بلوک‌های ساختمانی از نظر نوع مصالح دارای آسیب‌پذیری زیاد هستند و حدود دو درصد ساختمان‌ها از لحاظ قدمت، آسیب‌پذیری بالایی دارند. از دیگر عوامل آسیب‌پذیری در منطقه، وجود دکل‌های برق فشارقوی است که تقریبا دور تا دور منطقه پراکنده و به کاربری‌های مسکونی نزدیک است. با توجه به معیار فاصله از کاربری‌های پرخطر، بیشترین مخاطره‌ای که این منطقه را هنگام رخداد زلزله تهدید خواهد کرد، وجود دکل‌های برق فشارقوی است که اکثر آنها در ارتفاعات روی شیب‌های تند و در پهنه گسل شمال تهران، نزدیک به برج‌های مسکونی قرار گرفته‌اند و حاکی از آن است که پس از رخداد زلزله، قطعی برق و آتش‌سوزی از مخاطرات اصلی است. در این منطقه دو مسیل با پتانسیل سیلابی‌شدن قرار دارد که حین وقوع سانحه، با طغیانی‌شدن و نیز ایجاد پدیده زیرشویی می‌تواند به کاربری‌های اطراف آسیب وارد کند. دیگر مخاطره‌ای که در شرایط رخداد زمین‌لرزه مهم است از نظرها دور نماند، کانال انتقال آب به دریاچه است و احتمال گسیختگی لوله‌های انتقال آب و بنابراین خطر سیل، وجود دارد و شایسته است در راستای کاهش ریسک به این قبیل زیرساخت‌ها توجه کافی شود.

عامل مهم دیگر، پراکندگی و موقعیت جایگاه‌های سوخت است، رعایت فاصله مناسب ساختمان‌ها از جایگاه‌های سوخت از نظر ایمنی هنگام رخداد زلزله بسیار حائز اهمیت است. متأسفانه در تهران تعدادی از جایگاه‌های سوخت، بدون هیچ‌گونه ضابطه‌ای در مجاورت خانه‌ها ساخته شده است و اکثرا از دو طرف مسدود هستند؛ حال در صورت وقوع آتش‌سوزی به‌سرعت آتش به منازل اطراف سرایت می‌کند. یکی از مواردی که در جایگاه‌ها رعایت نشده است، موضوع حریم جایگاه‌های سوخت است. منطقه ٢٢ دارای پنج جایگاه سوخت است که دو جایگاه آن در آزادراه تهران- کرج قرار دارد و سه جایگاه دیگر آن در قسمت شرقی منطقه و در مجاورت قطعات مسکونی شهری بدون رعایت حریم‌ها ساخته شده‌اند که نیاز است در برنامه‌ریزی‌های آتی این منطقه، احداث پمپ بنزین با موقعیت‌یابی مناسب و به‌دور از قطعات مسکونی گنجانده شود.

مسئله حائز اهمیت دیگر پراکندگی کاربری‌های ضروری مانند بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، ایستگاه‌های آتش‌نشانی و مراکز امدادی دیگر است. پراکندگی کاربری‌های درمانی با توجه به اینکه این منطقه قطب گردشگری نیز هست، نامناسب و کمتر از انتظار است به‌ویژه اینکه در کنار دریاچه به عنوان قطب بزرگ گردشگری منطقه باید درمانگاه و اورژانس مشغول و آماده به کار باشند. با توجه به ارزیابی‌های صورت‌گرفته، وضعیت ریسک و آسیب‌پذیری منطقه به طور کلی با توجه به معیارهای فیزیکی، در شمال، شمال‌شرقی، شهرک‌های غربی و جنوبی منطقه بیشترين و قسمت‌های مرکزی و قسمتی از جنوب و غرب منطقه به دلایل زیر کمترین آسیب‌پذیری را دارند: وجود دریاچه مصنوعی در مرکز که آسیب‌پذیری‌های یک محیط شلوغ شهری را ندارد، وجود پارک جنگلی چیتگر در جنوب و نبود توسعه و ساخت‌وساز و پارک‌های جنگلی وردآورد و ... در حاشیه غربی.

با عنايت به اينکه محدوده منطقه ٢٢ شهرداري تهران يک محدوده شهري جديد بوده و سابقه سکونت در آن نسبت به ساير مناطق شهر تهران از قدمت کمتري برخوردار است، باید جلوگیری از افزایش تراکم سکونت و فعالیت‌های پرازدحام و پرجمعیت در اولویت نخست و کاهش و انتقال آن در اولویت بعدی از قسمت‌های دارای مخاطرات و آسیب‌پذیری بیشتر به کمتر باشد. دیگر آنکه آسیب‌پذیری‌ها و ریسک در این منطقه از تهران بیش از دیگر مناطق متغیر است چراکه منطقه هنوز به ثبات خود نرسیده و همچنان در حال توسعه و جمعیت‌پذیری است، بنابراین نیاز به پایش، پیگیری و ارزیابی به طور مکرر دارد. این در حالی است که از این منطقه به عنوان قلب تهران و آخرین امید تهرانی‌ها برای شهرسازی اصولی و منطبق با استانداردها یاد می‌شود، بنابراین باید تبعات هرگونه اقدامی در آن از تمام جنبه‌ها کاملا سنجیده و ارزیابی شود.

اگر شهرها درك روشنی از مخاطرات پیش‌رویشان نداشته باشند، برنامه‌ریزي کاهش ریسک سوانح طبیعی به احتمال زیاد بی‌فایده خواهد بود. ارزیابی ریسک و مخاطرات، پیش‌نیازهاي ضروري براي تصمیم‌گیري‌های آگاهانه، تعیین اولویت پروژه‌ها، برنامه‌ریزي براي اقدامات کاهش خطر و شناسایی مناطق در معرض‌ خطر زیاد تا کم هستند. یک بانک اطلاعاتی به‌روز از تلفات مخاطرات و سیستم اطلاعات جغرافیایی براي تهیه نقشه‌‌اي از ریسک، آسیب‌‌پذیري‌ها، قرارگرفتن مردم و دارایی‌ها و ظرفیت‌های در معرض خطر، پایه و اساس ارزیابی ریسک به شمار می‌روند.

*فارغ‌التحصیل کارشناسی‌ ارشد مخاطره‌شناسی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران

شرق

نظر شما