توجه کنید که این زلزله‌ها در زیر شهر کوماموتو و هردو در نیمه‌های شب و در عمق حدود ١٠ تا ١١ کیلومتری رخ دادند. از این نظر، این زلزله شرایطی مشابه با زلزله بم ١٣٨٢ داشت، كه موجب ٢٦ هزارو ٢٧١ کشته شد. ضمن اینکه در زمان زلزله بم جمعیت شهر حدود ١٠٦هزار نفر ارزیابی می‌شود و شهر کوماموتو بالغ بر٧٥٠هزار نفر جمعیت دارد.
این موضوع کاملا نشان از آن دارد که با تلاش حدود ٩٠ ساله ژاپنی‌ها در مسئله زلزله (از زلزله ١٩٢٣ کانتو به‌بعد) و به‌ویژه در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم و در ٧٠ سال اخیر، توسعه‌ای در جهت و همگام با حفظ ایمنی در این کشور پیشرفته دنیا رخ‌داده است که موجب شده آسیب‌پذیری انسانی در سوانحی مانند زلزله بسیار کاهش پیدا کند. ژاپن نماد بسیار خوبی از کشور توسعه‌یافته با توسعه زیرساخت سازگار با شرایط سخت این کشور از دیدگاه زلزله و سوانح طبیعی است، به‌نحوی‌که هم در زیرساخت‌ها و شهرسازی، زیرساخت‌هایی با ایمنی بسیار بالا ایجاد کرده‌اند و هم از دید جنبه‌های اجتماعی و روانی، یکی از بالاترین سرمایه‌های اجتماعی را در دنیا در هنگام زلزله‌ها (از دید رفتار مردم در هنگام زلزله) دارند.
در ساعت ٣:٣٦ بامداد روز سوم شهریور ١٣٩٥ به وقت محلی، زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ٦.٢ در «آماتریچه» در فاصله حدود ١٤٠ کیلومتری رم، پایتخت ایتالیا، در منطقه مرکزی ایتالیا رخ داد. این زلزله ٢٩٥ کشته داشت که باید آن را از مهم‌ترین سوانح اروپا در دهه اخیر دانست. برآورد می‌شود در دوهزارو ٥٠٠ سال اخیر، حدود ٣٠هزار زلزله قابل احساس یا بزرگ‌تر در ایتالیا رخ داده باشد که ٥٦٠ تا از آنها زلزله‌های شدید با شدت بیش از شش مرکالی و با آثار تخریبی بوده‌اند. در سال ٢٠٠٩ (١٦ فروردین ١٣٨٨) زلزله لاکویلا با بزرگای ٦.٢ و ٣٠٩ کشته، موجب خسارت گسترده در حدود ٤٠ کیلومتری جنوب همین زلزله اخیر آماتریچه شد. اهمیت رخداد زلزله اخیر در آماتریچه، ازآن‌روست که این میزان آسیب‌پذیری و ریسک بالا در کشوری از اعضای اتحادیه اروپا و گروه هفت کشور صنعتی مشاهده می‌شود. ایتالیا کشوری است که در سال ٢٠١٥ با رتبه ٢٧ از نظر شاخص توسعه انسانی، حدود ٦٠ میلیون نفر جمعیت داشت و تولید ناخالص داخلی آن در حد هزارو ٨٠٠میلیارد دلار بود. زلزله بامداد چهارشنبه سوم شهریور ١٣٩٥ ایتالیا، از نظر گستردگی خرابی‌ها و همچنین بزرگا، در حدود زمین‌لرزه ٢١ مرداد ١٣٩١ ورزقان در استان آذربایجان‌شرقی در ایران بود. جالب است که زمین‌لرزه ٢٠٠٩ لاکویلا نیز از همین جهت با زلزله ورزقان ایران شباهت دارد.
ارزیابی نحوه پاسخ، آسیب‌پذیری و تاب‌آوری در زلزله‌های ایتالیا و بررسی علمی یافته‌ها و مقایسه با رویدادهایی مانند زلزله ١٣٩١ ورزقان به آموختن درس برای افزایش تاب‌آوری و کاهش آسیب‌پذیری در ایران کمک فراوان می‌کند. زلزله نیوزیلند، از مهم‌ترین زلزله‌های دهه گذشته در نیم‌کره‌جنوبی بود. زلزله چهار سپتامبر ٢٠١٠ در نزدیکی کرایست چرچ با بزرگای ٧.١ و عمق حدود ١٠ کیلومتر تلفاتی نداشت، ولی حدود پنج ماه بعد و در زلزله ٢٢ فوریه ٢٠١١ کرایست چرچ نیوزیلند با بزرگای ٦.٣ و عمق حدود چهار کیلومتر و شتاب حداکثر ١.٨ جی (حدود دوبرابر شتاب جاذبه زمین) که کانون زلزله دقیقا در منطقه پرجمعیت شهری قرار داشت (شرایطی مشابه زلزله ١٣٨٢ بم در ایران و شتاب حداکثر زلزله حدود دوبرابر شتاب حداکثر در زلزله ١٣٨٢ بم)، ١٨٥ نفر درگذشتند و درعین‌حال با حدود ١٢میلیارد دلار خسارت، در رده یکی از پرخسارت‌ترین زلزله‌های دهه دوم سده بیست‌ویکم قرار گرفت. جالب آن است که زلزله‌های نیوزیلند در عمق‌های به نسبت کمتری از زلزله‌های سایر نواحی مشابه در دنیا ممکن است رخ دهند و این موضوع شاید یکی از دلایل آسیب شدید در پهنه رومرکزی باشد (معمولا در سایر نواحی دنیا، زلزله با بزرگای بیش از شش، در عمق‌هایی بیش از هفت کیلومتر رخ می‌دهد).
نیوزیلند کشوری است که در سال ٢٠١٥ در رتبه ٩ از نظر شاخص توسعه انسانی در دنیا قرار گرفته و با حدود ٤.٥میلیون نفر جمعیت، تولید ناخالص داخلی حدود ١٧٣میلیارد دلار در سال ٢٠١٥ داشته است. کشور نیوزیلند در حاشیه غربی اقیانوس آرام (پاسیفیک) قرار گرفته است. حدود ١٥هزار زلزله مهم با بزرگای M٣-٧ هر سال در نیوزیلند رخ می‌دهد. لرزه‌خیزی این کشور را می‌توان در قالب دو مجموعه زلزله‌های عمیق (حتی با عمق بیش از ٣٠٠ کیلومتر) و کم‌عمق بررسی کرد. وقوع زمین‌لرزه‌های عمیق در شمال و شمال‌غرب نیوزیلند بیش از بخش جنوبی آن است. در هر سال حدود ١٥هزار زلزله از پهنه نیوزیلند و پیرامون آن گزارش می‌شود. ازاین‌میان حدود صد زلزله در حد قابل احساس و شدیدتر است. کشوری با این تعداد زمین‌لرزه و با رخداد زمین‌لرزه‌های شدیدی مانند آنچه در سال ٢٠١٠ و ٢٠١١ روی داد، به تاب‌آوری قابل‌قبولی در مقابل خطر زلزله دست یافته است. در پایان باید یادآوری کنم که ایران در سال ٢٠١٥ با حدود ٧٩ میلیون نفر جمعیت، در رتبه ٧٠ از نظر شاخص توسعه انسانی با حدود ٣٥٠میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی بوده است.
*استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله عضو وابسته شاخه زمین‌شناسی فرهنگستان علوم
نظر شما