سیداحمد محیط‌طباطبایی یکی از پژوهشگران میراث‌فرهنگی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی درباره ایجاد ساختمان‌های بلند به عنوان راهکاری برای حل بحران شهرهای امروزی که سومین کنفرانس آن به دبیری علمی حامد مظاهریان معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی از ۲۸ تا ۳۰ دی ماه در تهران برگزار خواهد شد به اهمیت نقش و جایگاه انسان، طبیعت و رفتار با آب برای حل بحران های پیش روی کشور اشاره کرد و نقطه نظرات خود را در این رابطه با توجه به میراث تاریخی و رفتاری که همواره در طول تاریخ ایرانیان با حل مساله کم آبی و حفظ محیط زیست داشتند تشریح کرد.  

محیط‌طباطبایی با اشاره به سابقه چندهزارساله ایران در باره سکونت در سرزمین، ‌گفت: واقعیت این است که ایران دارای سابقه چندین هزارساله درباره سکونت در سرزمین است و در عین‌حال دارای سابقه تغییر و تحولات چندین هزارساله در نحوه سکونت با توجه به زیستگاه و بحران‌های مختلفی است که در طول تاریخ بر این سرزمین عارض شد. اما سابقه تاریخی ایرانیان حداقل تا پیش از یک قرن پیش نشان می‌دهد که این سرزمین همواره در برابر بحران‌های زیست‌محیطی اندیشمندانه رفتار کرده است و خود را از بحران‌ها عبور داده است.

وی تصریح کرد: تا یک قرن قبل همواره ایران در زمینه سکونت و شیوه‌های سکونت در شهرها و روستاها، نوآور بوده است و همواره با آخرین ویژگی‌های مرتبط با شیوه‌های سکونت در سرزمین همراه می‌شد و در هر دوره نیز متفاوت با ادوار پیش از خود، مشخصات و مختصات هویت معماری را بر مبنای مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی عصر خود و همچنین تجربیات تاریخی قبلی پایه‌ریزی می‌کرد.

محیط‌طباطبایی با اشاره به اینکه سابقه‌تاریخی نشان داده که تقریبا هیچ سوال و معمایی در سرزمین ما از گذشته باقی نمانده، افزود: هشدارهایی ارایه می‌شود که کشور ما کشوری کم‌آب، خشک، نیمه‌خشک و روی کمربند زلزله است. در حالیکه اینها بحران‌های تازه‌ای نیست و این سرزمین همواره با این مخاطرات دست به گربیان بود اما برای همه آنها اندیشمندانه رفتار می‌کرد و از بحران‌ها با استفاده از تخصص و تجربه اندیشمندانه عبور می‌کرد. ما در طی سالیان، تسلط بر مدیریت آب داشتیم با اینکه ایران همواره جزو کشورهای بی‌آب محسوب می‌شد و به رغم شرایط آب و هوایی، مشکلی به نام کم‌آبی در سرزمین ما وجود نداشت.

وی گفت: مشکلی که در حال‌حاضر در مورد کم‌آبی وجود دارد به مدیریت منابع آب مرتبط است که ما را با کم‌آبی مواجه کرده است. در مورد زلزله نیز سرزمین ایران همواره همزیستی و هم دوره‌گی با زلزله را در زندگی خود تجربه کرد و با تدابیر از برخی از مشکلات موجود عبور کرد. تدبیری که در مورد زلزله وجود داشته و در عین حال باید موردنظر قرار بگیرد این است که مصالح و شیوه‌های ساخت را متناسب با اقلیم باید به اجرا درآورد.

وی ادامه داد: پاسخ به بحران زلزله و زلزله‌خیز بودن ایران در تجربیات گذشتگان ما به شیوه مدیریت و پی‌ریزی نظام‌اجتماعی در شهرها (شهرسازی) مرتبط بوده است و تجربیات تاریخی سرزمین، نشان‌دهنده تسلط بر شیوه مدیریت صحیح در مواجه با بحران‌ها دارد.

وی برگزاری سومین کنفرانس بناهای بلند را که در آن به ساخت بناهای بلند به عنوان راهکاری برای پاسخ به افزایش مساله جمعیت، آب، محیط‌زیست نگاه شده را در صورتی موفق دانست که تمامی اقداماتی که می‌خواهد انجام بگیرد مبتنی بر هویت و ساختارهای تاریخی، اجتماعی و طبیعی کشور باشد و بر اساس نیازها و مصارف جامعه ایران تعریف شده و به اجرا در آید.

انتقاد از نادیده گرفتن هویت انسانی در جوامع تخصصی

محیط‌طباطبایی گفت: مشکل معماری و شهرسازی ما که خود را فارغ از انسان شکل داده است مشکلی است که سایر جوامع تخصصی ما نیز با آن دست به گریبان هستند مثلا مشکل جامعه‌پزشکی ما نیز کم از مشکل معماری و شهرسازی ما نیست. پزشک امروز با بیماری خود را مرتبط می‌کند و به نوعی شاهد هستیم که با بیمار کاری ندارد، یعنی به نوعی هویت انسانی در این چرخه نادیده گرفته شده است. آن چنان که دیگر جوامع تخصصی نیز به مسائل فنی و بیولوژیکی جامعه توجه دارند.

وی ادامه داد: در سال ۱۳۳۴ زمانیکه نخستین چاه عمیق آب در منطقه رباط‌کریم در جنوب تهران به بهره‌برداری رسید جشن شادی به دلیل آنکه محصول زیاد می شود، تولید صنعتی بالا می‌رود و رونق در شهر جریان می‌یابد برگزار شد اما امروزه شاهد هستیم که به دلیل برخی از بی‌تدبیری‌ها و نادیده گرفتن تجربیات تاریخی، خشکسالی بحران امروز کشور شده است و همان خنده‌های سال‌های دور در رباط‌کریم به دلیل دستیابی به چاه آب تبدیل به اشک‌ها و گله‌مندی‌هایی شده که خشکسالی کامل، از بین رفتن منابع آبی و مهمتر از همه پایین رفتن لایه‌های اثر آبی را نه فقط در آن منطقه که در تمامی کشور رقم زده است.

محیط‌طباطبایی گفت: ساخت ساختمان‌های عظیم و مرتفع بدون توجه به تغییرات در ساختار ژئوتکنیک خاک و ارتباطی که در ساختار جمعتی شهر به وجود می‌آورد نشان از این دارد که ما در جاهایی در دنیای معاصر دچار اشتباهات فاحشی شده‌ایم. اینها در حالی است که اگر به داشته‌های خود بی‌توجهی نشان نمی‌دادیم و سخنان متخصصان، اندیشمندان و جامعه دانشگاهی و پژوهشگران را می‌شنیدیم امروزه دچار بحران خاکستری نمی‌شدیم.

وی تصریح کرد: بحران خاکستری (بی‌آبی، بحران محیط‌زیست و شهرسازی و معماری) نه فقط یک علت که مجموعه‌ای از علت‌ها را شامل می‌شود. معتقدم، می‌شود کارهای قابل قبولی در حوزه معماری و شهرسازی انجام داد که هم سودآور باشد، هم صرفه اقتصادی داشته باشد و هم ماندگار شود به شرط آنکه نیم‌نگاهی نیز به تجربیات گذشتگان و گذشته تاریخی شهرهای خود داشته باشیم.

 محیط‌طباطبایی گفت: پایداری، استفاده بهینه از انرژی‌های طبیعی مانند آنچه که گذشتگان انجام می‌دادند، گره‌های مشکلات امروزی شهرها را برطرف خواهد کرد اما متاسفانه گاهی همتی برای استفاده از آن تجربیات وجود ندارد. ایران سرزمینی بود که در مورد سیستم تهویه‌هوا، همواره به صورت طبیعی عمل می‌کرد، یعنی ساختمان‌ها به گونه‌ای ساخته می‌شدند که متناسب با دمای محیط بودند و استفاده انرژی‌های طبیعی در آنها به بهترین شیوه انجام می‌شد.

وی ادامه داد: بنابراین این تجربه‌های تاریخی در مورد بناهای سبز برای این است که بتواند پیش گیرنده در مورد هوا و مسائل دیگر رفتار کند. نه آنکه با ایجاد سبزی بخواهیم رفع بحران کنیم. پیشگیری بحران همیشه اولویت است و همچنانکه ساختمان بلند می‌تواند در بحران جمعیت، اقتصاد و بسیاری از مسائل دیگر موثر عمل کند باید تجربیات تاریخی را نیز در هفت گروه تعیین شده خود مورد توجه قرار دهد.

محیط طباطبایی گفت: همانطور که پیش از اندازه در زیرزمین رفتن خطرناک است و گودبرداری‌های بی‌ضابطه می‌توانند علاوه بر تخریب آب‌های زیرزمینی تاثیر داشته باشند و زندگی افراد را با مخاطره مواجه کنند ساخت و ساز بی‌اندازه و بی‌ضابطه بدون استانداردها و حداقل های ممکن می‌تواند مخاطرات فراوانی را نیز ایجاد کند. رفتارهای زیست محیطی، رفتاهای اجتماعی، بحران اقتصادی و همه آنها باید مبتنی بر هویت تاریخی ما باشد زیرا ایران و هر کشوری با هویت های تاریخی‌اش به دنیا معرفی خواهد شد.

وی تصریح کرد: ساختمان‌های بلند، حتما باید ساختمان‌های ایرانی و با هویت ایرانی ما ساخته شوند. /