یادداشت دکتر عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی درباره موافقت مجلس شورای اسلامی با پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی درباره تشکیل شرکت حمل و نقل ریلی مسافری حومه‌ای برای ساماندهی حمل و نقل حاشیه شهرها در زیرمجموعه شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران را بخوانید:

‌بسمه تعالی

روز یکشنبه ۱۳۹۵/۱۰/۱۲ مجلس شورای اسلامی با پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی موافقت نمود و شکل‌گیری شرکت راه‌آهن حومه‌ای را به تصویب رساند. این یکی از آرزوهایی بود که داشتم و برای آن تلاش فراوان کرده بودم. این روزها هوای تهران بسیار آلوده بوده و بحث آن نقل همه محافل است. یکی از منابع مهم آلودگی، آلاینده‌های متحرك است كه خودروهای شخصی سهم بالائی در آن دارند. آنچه كه معمولا از دیده‌ها مغفول بوده، اما سهم بسزائی در آلودگی هوای ما دارد، خودروهایی است که همه روزه از حومه شهر به تهران می‌آیند و قطعا در مرز ورودی شهر متوقف نشده و بر ترافیك شهر افزوده می‌گردند.

البته این اختصاص به تهران نداشته و مساله عمومی تمام کلانشهرها است. صرفا در تهران، روزانه حدود ۵۰۰ هزار خودرو به شهر وارد می‌شوند و تقریبا همین مقدار خودرو خارج می‌گردد. این رقم معادل ۲۰% تعداد خودروهایی است که در شهر تهران در حال حرکت هستند و احتمالا  کیفیت تولید آلایندگی آنها به طور میانگین از معدل خودروهایی که در سطح شهر تهران در حال حرکت هستند، بدتر می‌باشد. اگر از منظر تعداد مسافر حساب کنیم روزانه حدود ۱۲۰۰۰۰۰مسافر به شهر تهران وارد می‌شوند و از آن خارج می‌گردند.

با توجه به اینکه این مسافران همه روزه مبداء و مقصد مشخصی را طی می‌کنند، قطعا جابجایی آنها با قطار حومه‌ای هم از حیث ایمنی و هم از حیث آسایش و بهره‌مندی از زمانی که برای سفر روزانه صرف می‌کنند مناسب بوده و نهایتا به منظور کاهش آلودگی هوا، راه آهن حومه‌ای یک ضرورت انکار ناپذیر است. این راه را همه كشورهای دیگر پیموده‌اند و تا كنون برای حل مشكل سفرهای حومه‌ای، در هیچ كشوری راه مناسبتری یافت نشده است.

البته آمدوشد در درون شهر تهران راهکاری ندارد، جز اینکه توسعه جهشی حمل و نقل عمومی به لحاظ كیفی و كمی در یك زمان فشرده در دستور کار دولت و شهرداری‌ قرارگیرد. البته شكل كامل این بسته، شامل حمل‌ونقل درون‌شهری، حومه‌ای و برون‌شهری به صورت توام می‌شود. از این روی، این سیاست نیاز به یک سیاست مکمل در نظام توسعه و طراحی شهری دارد تا بتواند از سیاست حمل‌ونقل عمومی حمایت کند.

شهرسازی ریل‌پایه ضرورتی است که به عنوان مکمل راه‌آهن حومه‌ای باید به‌کار بسته شود. بکارگیری این دو راهکار بنیادین یک تغییر انگاره اساسی در الگوی سکونت‌گزینی و مدیریت جایجایی شهروندان است. این یک تغییر انگاره در طراحی شهری و سبک زندگی مردم است. از اینکه هنوز تمرکز مدیریت شهری بر توسعه اتوبانها و معابر عبور خودروها است، به معنای رواج خودرومحوری است. این یعنی تقاضای سفر بیشتر با خودرو شخصی كه منتج به ترافیك بیشتر و آلودگی هوای كشنده‌تر می‌گردد. در حالی كه رویکرد غالب امروز دنیا به دنبال تسهیل جابجائی مردم در بستر حمل‌ونقل عمومی است، در ایران رویکرد تسهیل جابجائی خودرو دنبال می‌شود.

از اینکه ملاحظه می‌شود كه شهروندان، سلامت، امنیت، ایمنی، آسایش و کیفیت زندگی آنان در کانون توجه قرار ندارد، باید افسوس خورد. و باز از اینکه هنوز عده‌ای برخلاف همه كشورهای پیشرفته دنیا گمان می‌کنند که ایستگاه‌های راه‌آهن مانع توسعه شهری هستند و در پی جابجایی آنها هستند نیز باید متاسف بود. لیکن، خبر خوب این است که موضوع شکل‌گیری راه‌آهن حومه‌ای در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.

از این مصوبه باید خشنود بود و آن را به فال نیک گرفت. قطعا این مصوبه نوید یک تغییر بنیادین را  در نظام جابجایی و الگوی سکونت‌گزینی می‌دهد. متعاقب آن، خوشبختانه پیش‌نویس راهبردهای شهرسازی مبتنی بر حمل و نقل عمومی در دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی در حال بررسی نهائی می‌باشد که امیدوارم در جلسه هفته آتی این شورا به تصویب برسد، و سرفصل جدیدی در نظام طراحی شهری ایران باشد.

 لازم به تاکید است، که سه شبکه راه‌آهن دوربرد، راه‌آهن حومه‌ای و قطار شهری باید با هم تبادل معنی‌داری داشته باشند تا بتوانند جابجایی درب تا درب را برای مسافران در فاصله‌های کوتاه و بلند و درون شهر فراهم آورند.

  این ترکیب سه گانه باید در سطح بالائی با یكدیگر و سایر مدهای حمل و نقلی هماهنگ و سازماندهی شوند که شهرسازی مبتنی بر حمل و نقل همگانی (Transit Oriented Development, TOD) در کشور پایه‌گذاری شود. ضمنا بیش از ۹۰% از TODهای دنیا ریل‌محور هستند كه آن را "شهرسازی ریل‌پایه" می‌نامیم. صرفا برای اینکه یک درک واقعی نسبت به این حرف ایجاد شود، خوب است تصوری داشته باشیم از شبکه‌ای ریلی که از کرج و حومه آن، شهریار، پرند، اسلامشهر و مناطق جنوب غربی تهران گرفته تا ورامین، پاکدشت و مناطق  جنوب شرق تهران تا پردیس، بومهن، رودهن ومناطق شرقی و شمال شرقی تهران را از یک سوی به شبکه قطار شهری تهران متصل سازد و از سوی دیگر به صورت راه آهن سریع بتواند قطارهای شمال شرق را به غرب و جنوب غرب تهران و هم‌چنین جنوب شرق و جنوب را به غرب و شمالِ غرب وصل سازد.

این از جمله  پروژه‌هایی است که این وزارت راه و شهرسازی در دست بررسی و طراحی دارد و در مذاکره با سرمایه‌گذاران بین‌المللی درمیان می‌گذارد. اینک با تصویب مجلس با پشتوانه بیشتری می‌توان این هدف را پی گرفت. البته این کار مستلزم سرمایه‌گذاری عظیم در تهران و سایر کلانشهرها است. لیکن، من بر آن اندیشه‌ام که هزینه- فایده فنی، اقتصادی و اجتماعی آن مثبت است و بر کیفیت زندگی مردمان اثر مثبت فراوانی خواهد داشت. در این باره در آینده بیش از این با مردم سخن خواهم گفت.

نکته‌ی مهمی که در این مصوبه وجود دارد، درک درست از تفاوت ماهیت و سیستم عملکرد قطارهای حومه‌ای با قطارهای دوربردِ میان‌شهری و هم با سیستم قطارهای درون‌شهری است. این قطارها از آنجا که فاصله‌های بلندتر از جابجایی‌های درون شهری و کوتاه‌تر از برون شهری را طی می‌کنند، نیازمند طراحی واگن‌های ویژه با  سرعت خاص هستند.

سیستم اعزام و فاصله اعزام قطارهای معمولا صبح‌ها از سوی حومه به درون شهر دارای وضعیت بیشینه است و بعداز ظهرها به صورت بالعکس. ضمنا به علت اینكه سفرهای كاری را شامل می‌شود، حساسیت آن نسبت به نظم و قابلیت اطمینان، بسیار بالا می‌باشد. به عنوان وزیر و هم چنین به عنوان یک شهروند از مجلس شورای اسلامی سپاسگزارم که چنین مصوبه‌ای را داشت. امید که این یک گام بنیادین در بهبود هوای تهران و تمام کلانشهرها باشد.    

عباس آخوندی؛ وزیر راه و شهرسازی

۱۳۹۵/۱۰/۱۳