به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در دومین همایش شهرسازی ریل پایه ضمن گرامیداشت یاد و خاطره آتش‌نشان‌های حادثه پلاسکو و نیز آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به عنوان فردی که پای ریل را به شهرها باز کرد، اظهار کرد: نام ایشان را گرامی می‌داریم و امید است آن راه پر رهرو باشد.

وی با اشاره به قرارگرفتن ایران در مرحله بازنگری و بازاندیشی زندگی مدرن گفت: بیش از ۱۰۰ سال از ورود مدرنیته به کشور گذشته و امروز با تنگناهای بسیار  پیچیده در زندگی شهری روبرو هستیم که شهرسازی ریل پایه پاسخی به یکی از جنبه‌های اصلی پیامدهای ‌زندگی مدرن در ایران است.

آخوندی با بیان اینکه توسعه سکونتگاه‌ها فراتر از بحث ریل و حمل و نقل ریلی است تصریح کرد: در بازنگری زندگی مدرن در پنج حوزه، پنج بحران در آستانه زندگی شهری شناسایی شده است که شامل ازهم‌ گسیختگی اجتماعی، کاهش قابلیت زندگی در کلان شهرها، کندی حرکت و بحران منابع زیستی و ناکارآمدی اقتصادی است.

وی گفت: در مفهوم از هم‌گسیختگی اجتماعی گسترش فقر و غنا و ناهنجاری‌های مختلف قابل مشاهده است. همچنین کاهش قابلیت زندگی درکلان شهرها نکته بسیار مهمی است که پس از تمام تلاشهای انجام شده از ۵۶ میلیون نفر ساکن در شهرها بیش از یک سوم معادل ۱۹ میلیون نفر در وضعیت بدمسکنی مطلق در حاشیه‌ها یا بافت‌های میانی زندگی می‌کنند. از طرفی با توجه به مفهوم کندی حرکت یا موبیلیتی در حالی که کاهش سرعت تردد به ۲۵ کیلومتر در ساعت رسیده و حتی به کمتر از هفت کیلومتر در ساعت‌های اوج عبور می‌رسد، باید گفت این امر نشان‌دهنده بحران جدی در مفهوم حرکت است؛ هم در مفهوم حرکت انسان و کالا و حتی در حرکت اندیشه نیز موجب می شود تا در وضعیت بسیار سختی قرار بگیریم.

وزیر راه و شهرسازی در توضیح بحران چهارم یا بحران منابع زیستی گفت: نهایتا  تمام شهرهای ایران با مشکل منابع زیستی روبرو هستند. ابتدا هوا به عنوان منبع زیستی رایگان با آلودگی گسترده‌ای مواجه شده به طوری که دغدغه مردم امروز دسترسی به یک هوای سالم است و در کنار آن منابع آبی نیز در وضعیت بحرانی قرار گرفته و تقریبا بیشتر کلان‌شهرها مانند اصفهان که زمانی ادعای نصف جهان بودن را داشت در تشنگی مطلق به سر می‌برد و شهر مشهد که یکی از زیباترین شهرها و به عنوان باغ شهر ایران مطرح بود در تشنگی به سرمی‌برد و متاسفانه  به جای اینکه در اندیشه بازنگری زندگی مدرن باشیم مجدد راهکارهای پروژه محوری که فقط جیب عده‌ای را پر از پول می‌کند در صدر کارها قرار می‌دهیم.

آخوندی در ادامه این بخش از سخنانش از طرح‌های مبنی بر انتقال آب از دریای عمان به فلات مرکزی و شهر مشهد انتقاد کرد و گفت: اگر این مسائل درجمع فرهیختگان مطرح شود به عنوان یک لطیفه مطرح خواهد شد. اما متاسفانه از سوی برخی مطرح می‌شود. در حالی که به دلیل داشتن فناوری و توان اجرایی نباید دخل و تصرفی در جابجایی منابع طبیعی آب کنیم که نتیجه چنین اقداماتی تشدید بحران و فقط موجب گرفتار کردن ملت در چنبره ناکارآمدی مسئولان خواهد بود.

بازاندیشی نحوه زندگی در ایران

وی با اشاره به پیام این سمینار بیان کرد: پیام ما دراین سمینار بازاندیشی نحوه زندگی مدرن در ایران، چگونگی ارتباط کیفیت زندگی با توسعه سکونتگاه‌ها و ارتباط آنها با یکدیگر و جابجایی و حمل و نقل کالا و انسان است.

وزیر راه و شهرسازی توجه مطلق به مظاهر مدرنیته را مورد نقد قرار داد و ضمن تاکید بر اینکه در این زمینه باید چند لایه عقب تر مورد توجه قرار بگیرد گفت: آیا کوهپایه البرز در تهران توانایی تحمل جمعیت ۱۰ میلیون نفری را دارد؟ از طرفی آیا درست است بگوییم ما قدرت داریم تمام آب رودخانه‌های اطراف را به تهران بیاوریم؟ و بعد برای هوای سالم، دسترسی به آب شرب بهداشتی و زندگی شرافتمندانه با کیفیت حداقلی این چنین گرفتار شویم؟ آیا اصفهان تحمل این همه صنعت مصرف کننده آب و آب‌بر را دارد؟ درحالیکه می‌توانست بدون تحمیل آلودگی از منابع تاریخی ایران‌‌شهری و گردشگری خود منافع قابل توجهی مانند اشتغال و رشد و شکوفایی را کسب کند.

این عضو کابینه دولت یازدهم با اشاره به دوره مدیریت خود در سمت وزیر مسکن و شهرسازی خاطرنشان کرد: جمعیت‌پذیری شهر مشهد حداکثر ۲ میلیون نفر پیش‌بینی شده بود، در حالی که اکنون جمعیت این شهر به بیش از ۳ میلیون نفر رسیده است. آیا فکر می‌کنیم مشهد همچنان ظرفیت دارد تا علاوه بر افزایش جمعیت موجود شهر به توسعه خود ادامه دهد و سپس تلاش کنیم از کشورهای دیگر مانند ازبکستان و یا دریای عمان برای مردم این شهر آب تهیه شود. آیا تصور اینکه در سیستان و بلوچستان در بخش ساحلی ۴.۸ نفر در کیلومتر سکونت کنند و سپس به عنوان طرح اقتصاد مقاومتی انتظار داشته باشیم آب از دریای عمان گرفته، سپس شیرین شود و به سمت زاهدان پمپاژ شود تا در زاهدان جمعیت را زیاد کنیم، درست است؟

وی تاکید کرد: باید به ظرفیت زیستگاه‌ها توجه شود و از نمایش قدرت در به کارگیری فناوری‌های نوین علیه منابع طبیعی دست برداریم زیرا نتیجه این اندیشه باطل موجب تداخل در امر حرکت و از بین رفتن قابلیت زندگی در سکونتگاه‌ها و سپس موجب بروز پدیده فرونشست که بدتر از آتش، سیل  و زلزله است، می‌شود. فرونشست مخاطره خفته‌ای است و به راحتی دیده نمی‌شود.

آخوندی با اشاره به پنجمین بحران شناسایی شده از سوی وزارت راه و شهرسازی مبنی بر ناکارآمدی اقتصادی بیان کرد: این نوع توسعه سکونت وحشتناک است به طوری که درسال ۱۳۸۵ تعداد خانه‌های خالی درشهرهای ایران معادل ۶۵۰ هزار واحد مسکونی بوده است اما طبق آمار رسمی مرکز آمار ایران این رقم درسال ۱۳۹۰ به یک میلیون و ۶۳۰ هزار واحد رسیده است که معمولا این خانه‌ها لوکس هستند و در کلان‌شهرها واقع شده‌اند و درصورتی که به طور میانگین قیمت هرواحد خالی حدود ۳۰۰ میلیون تومان حدودا معادل  یکصد هزار دلار محاسبه شود میزان عدم بهره‌وری به ۱۰۰ میلیارد دلار می‌رسد.

وی درادامه تصریح کرد: این توسعه شهری بر مبنای سوداگری وعدم توجه به حمل و نقل عمومی، ریل پایه و سوء استفاده از فناوری است که ایران را با بحران مواجه کرده است.

بازنگری و بازاندیشی در مفهوم ایران‌شهری

آخوندی با اشاره به سرفصل‌های تعریف شده برای بازنگری زندگی مدرن در شهرهای ایران گفت: اندیشه بازنگری و بازاندیشی در مفهوم ایران‌شهری و قراردادن آن در برابر ازهم‌گسیختگی شهری، بازآفرینی شهری، شهرسازی ریل‌پایه به عنوان یک راه حل ترکیبی، و مقابله با مدیریت شهری تجارت محور به عنوان سرفصل‌های تعریف شده در زندگی مدرن معرفی شده است.

وی در ادامه به اولین سرفصل اشاره کرد و گفت: ایران دارای سابقه تمدن، سبک زندگی، ملت متشکل از اقوام مختلف و زبان است که این ملت، زبان و تمدن در طول چند هزار سال توانسته از تمام بحران ها عبور کند و باقی بماند. تمدن کهن مصر از بین رفت اما تمدن ایران باقی است. این نکته حاوی پیامی است و بر این تاکید دارد که باید به اصالت خود بازگردیم. آنچه ملت ایران متشکل از اقوام مختلف را یکپارچه نگه داشته مفهوم ایران‌شهری است. در مساله از هم گسیختگی اجتماعی کالبد جای انسان را گرفته و مفهوم شهروند ایرانی کنار گذشته شده است.

آخوندی افزود: مسئولان شهری شاخصی برای افزایش کیفیت زندگی و همبستگی اجتماعی ندارند اما در برابر آن پروژه‌های متعدد و شاخص‌های توزیع اعانه به کرات دیده می‌شود.

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اندیشه ایران‌شهری یادآور شد: ایران‌شهر بیش از یک بحث ادبی است. در واقع ایران‌شهر سبک زندگی و نحوه رویارو شدن با کمبودهای طبیعی است؛ این که این ملت چگونه در بیابان‌های خشک توانسته در کویر زندگی کند در حالی که با این امکانات شهرها غیر قابل سکونت شده‌اند، ایران‌شهری که از دل کویر زندگی ایجاد کرده است. چگونه با این همه امکانات مدرن در روزگار جدید با طبیعت، آب و هوا و مسائل زیست محیطی و کمبودها مواجه شده‌اند. اگر اندیشه ایران‌شهری داشتیم هیچگاه شهرهای تهران، مشهد و اصفهان به چنین سرنوشتی گرفتار نمی‌شدند. در حالی که به تدریج اندیشه ایران‌شهری از منظر مدیریت شهری تجارت پیشه و سوداگران مزاحم توسعه تلقی می‌شود و به همین خاطر کنار می‌رود.

بازآفرینی شهری؛ مقابله با هدر دادن ده‌ها هزار میلیارد تومان در کوه و کمر تحت عنوان کمک به مستضعفان

وی در بحث دوم با اشاره به بازآفرینی شهری گفت: شهر یک موضوع یک بار مصرف نیست که به عنوان مثال مناطق خالی بافت فرسوده را کنار گذاشته و به دنبال ایجاد شهرهای جدید در کوه پایه‌ها باشیم که یک تفکر کالایی محسوب می‌شود.  در واقع شهر حاصلی از یک سازمان اجتماعی و اندیشه‌های مختلف است و نباید رویکرد کالایی به شهر داشت.

آخوندی بیان کرد: آنها که بیش از ده‌ها هزار میلیارد تومان در کوه و کمر تحت عنوان طرح‌های کمک به مستضعفان ثروت ملی را هدر می‌دهند در واقع کاری برای مردم و کشور انجام نمی‌دهند.

وزیر راه و شهرسازی همچنین به مساله فقر و غنا در شمال و جنوب شهرها گفت: با وجود خانه‌هایی به ارزش ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان به ازای هر متر مربع در بالای شهر و خانه‌هایی به ارزش کمتر از یک میلیون تومان به ازای هر متر مربع در پایین شهر، آیا جامعه قابلیت تاب آوری دارد؟

رویکرد محله‌محوری در شهرسازی ریل‌پایه و پذیرش مردم به عنوان شهروند درجه یک

وی با طرح این سوال که آیا ساخت ۱۰۰ هزار واحد اضافه و رساندن واحدهای پرند به ۶۵۰ هزار واحد می‌تواند بحران شهرهای غیرقابل زندگی را رفع کند؟ گفت: اندیشه‌های بازآفرینی شهری، بهسازی بافت فرسوده و نوسازی بافت ناکارآمد راه حل‌های رفع بحران شهرهای غیرقابل زندگی است زیرا ما نمی‌خواهیم صورت مسئله را پاک کنیم یا دور زده و پروژه‌هایی را در بخش‌های دیگر تعریف و اجرا کنیم.

وزیر راه و شهرسازی در ادامه با اشاره به شهرسازی ریل پایه به عنوان راه حل ترکیبی گفت: به عنوان مثال وقتی که در  اسلام‌شهر، ریل وارد زندگی مردم شود در واقع آن شهر مورد بازآفرینی قرار می‌گیرد و با اجرای طرح TOD  که همان توسعه شهر بر مبنای حمل و نقل عموی با تاکید بر ریل است، کیفیت زندگی و هویت به آن شهر بازمی‌گردد و مردم به عنوان شهروند درجه یک درایران پذیرفته می‌شوند.

وی افزود: با اجرای TOD در ورامین مردمی که در جنوب شهر جزیی از انقلاب مشروطه و نهضت امام خمینی بوده‌اند منزلت اجتماعی از دست رفته خود را به دست می‌آورند و دیگر فرقی با مردم شمال شهرتهران ندارند.

آخوندی با بیان اینکه با شهرسازی ریل پایه مفهوم محله خلق می‌شود گفت: بر خلاف شهرنشینی فعلی که باعث دوری ساکنین از یکدیگر شده است بازگشت مفهوم محله موجب آشنایی نگاه‌ها می‌شود و ما در شهرسازی ریل پایه، محله محور هستیم.

وی با تکیه بر مفهوم مدرن بهره وری بیان کرد: در حمل و نقل یکپارچه نمی‌توان مترو، قطار حومه‌ای و قطار بین شهری را از یکدیگر تفکیک کرد لذا مفهوم یکپارچگی حمل و نقل درون و برون شهری در قالب  یک شق حمل  و نقل یا حمل و نقل چند وجهی بار و مسافر در شهرسازی ریل پایه دو موضوع بنیادین است.

ضوابط شهرسازی ریل پایه مصوب می‌شود

آخوندی با بیان اینکه خوشبختانه با هماهنگی گسترده در دوره  مدیریت پورسیدآقایی و همکاری خوب شرکت راه‌آهن و معاونت شهرسازی ضوابط شهرسازی ریل پایه آماده شده است، گفت: محمدزاده مدیرعامل راه‌آهن  این موضوع را پییگیری خواهد کرد و امیدواریم طی دو جلسه آینده شورای عالی معماری و شهرسازی، اصول اولیه شهرسازی ریل پایه را تصویب کنیم.

وزیر راه و شهرسازی افزود:‌ اساسا مهندسان مشاور با مفهوم شهرسازی ریل پایه  آشنا نیستند و برای بسط دادن این اندیشه نیازبه آموزش گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف حس می‌شود.

این عضو کابینه دولت ضمن تشکر از مجلس شورای اسلامی برای مصوبه تاسیس شرکت قطار حومه‌ای گفت: اگر مردم بتوانند پیرامون کلان شهر زندگی کنند و حمل و نقل ایمن داشته باشند اکثر شهروندان  دلیلی برای زندگی در دود و دم کلان‌شهرها نخواهند داشت و با قطار حومه‌ای سبک زندگی و توسعه شهری تغییر خواهد کرد.

آخوندی تاکید کرد: باید عمیق تر به مسائل ایران نگاه کنیم. آنچه در پلاسکو رخ  داد تحقق یکی از هزاران خطری بود که اساسا در این نوع نگاه به توسعه، زندگی و مدیریت شهری در ایران وجود دارد.

وی تصریح کرد: مدیریت شهری تجارت پیشه که ماموریت اصلی خود را سازش با سوداگران و فروش  شهرها می‌بیند، نتیجه‌ای جر بحران‌های مختلف ندارد و ممکن است هر روز نوع دیگری از بحران رخ دهد.                                                        

وزیر راه و شهرسازی در ادامه به عملکرد صدا و سیما در خصوص حادثه ساختمان پلاسکو اشاره کرد و گفت: در حالیکه تلاش‌ها باید در جهت عدم کاهش موضوع به یک ساختمان باشد، رسانه ملی در حال کاهش آن به یک ساختمان است و با این کار در حق مردم جفا می‌کند. مشکل ما نگاه به توسعه شهر و نحوه طبقه بندی اولویت‌ها در شهرها است.

وی افزود: اگر شهروند، کیفیت زندگی، جابه جایی، محیط زیست در اولویت قرار داشت در تخصیص منابع و بودجه عظیم شهرداری‌ها چنین اتفاقی رخ نمی داد.

بودجه ۱۷هزار میلیارد تومانی شهرداری به چه بخش‌هایی اختصاص می‌یابد؟

آخوندی بودجه بیش از ۱۷ هزار میلیارد تومانی و نحوه تخصیص آن برای توسعه  شهری تهران را موضوع مهمی خواند و افزود: باید دید این بودجه شهری به چه بخش‌هایی اختصاص ‌یافته است.

وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه سوداگری بر شهر غلبه کرده و نتیجه آن چیزی جز بحران‌های تلخی مثل پلاسکو نیست، خاطرنشان کرد: امیدوارم نگاه ریل پایه و نگاه به زندگی مدرن با آموختن تجارب خود و بین‌المللی باشد و آن را ارزان نفروشیم.