به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به نقل از اعتماد امسال اما به نظر می‌رسد ترافیك روزهای پایانی سال خیلی زودتر از سال‌های قبل آغاز شده باشد. این روزها خیابان‌های تهران از همان ساعت‌های صبحگاهی قفل هستند. خطوط ممتد قرمز رنگ نقشه‌های ترافیكی آنلاین خیابان‌های تهران، تاییدی است براین واقعیت تلخ؛ ترافیكی كه در ساعت‌های عصرو غروب گاهی به اوج خود می‌رسد و شهرنشین‌ها را از رفتن به خیابان‌ها پشیمان می‌كند. ساعت ٧ بعدازظهر است. خیابان شریعتی هم مانند بسیاری دیگر از خیابان‌ها قفل قفل است. بهمن، راننده جوانی است كه پشت چراغ قرمز

شریعتی- میرداماد گیر كرده و از چهره‌اش خستگی و عصبانیت می‌بارد. به گفته خودش، از پیچ شمیران تا اینجا را بیش از یك ساعت و نیم در ترافیك مانده است: «كلافه شده‌ام. قرار بود ٧ تجریش باشم و به جلسه‌ای برسم ولی با این حساب فكر نمی‌كنم تا

 ٩ شب هم به تجریش برسم. نمی‌دانم... شاید بهتر باشد برگردم. از طرفی جلسه‌ام، جلسه مهمی است و حتما باید در آن حضور داشته باشم... نمی‌دانم چكار كنم...  .»

چهارراه گلوبندك، ساعت ١١ صبح روز دوشنبه، ٢ اسفند

چهار راه گلوبندك به معنی واقعی قفل است. از یك طرف اتوبوس‌ها، از طرفی موتوسیكلت‌هایی كه از هر روزنه‌ای برای فرار از ترافیك استفاده می‌كنند و از طرفی تاكسی‌ها و خودروهای شخصی كه بیشترین حجم خودروها را تشكیل می‌دهند. از میانه خیابان ابوسعید ابوالخیر تا چهارراه گلوبندك ٥٠ دقیقه‌ای زمان می‌برد. اینجا ماشین‌ها به قول معروف قدم به قدم جلو می‌روند. تفاوت این خیابان با سایر خیابان‌ها، در حجم بالای شهروندان پیاده‌ای است كه خود را با مترو یا تاكسی و موتوسیكلت به بازار می‌رسانند تا خرید شب عیدشان را از بازار بزرگ تهران و مغازه‌های اطراف آن تهیه كنند. از صحنه‌های رایج در اینجا، زنانی است كه ترك موتورها از این سو به آن سو می‌روند تا از شرترافیك خلاص شوند و زودتر به خانه‌های‌شان برگردند. ترافیك به حدی كلافه‌كننده است كه بسیاری از مسافران تاكسی‌ها، در همان وسط خیابان از ماشین پیاده می‌شوند و ترجیح می‌دهند به جای وقت تلف كردن در ترافیك، بقیه مسیرشان را پیاده گز كنند.

پیرمردی كه بیش از ٣٠ سال است راننده یكی از تاكسی‌های زرد رنگ شهرمان است، مدعی است كه امسال ترافیك خیلی زودتر از سال‌های قبل آغاز شده است: برای ما دیگر طبیعی شده، هر سال، روزهای پایانی سال با ترافیك‌های سنگین خیابان‌های تهران همراه است ولی امسال، ترافیك خیلی زودتر شروع شده است. من به یاد ندارم كه در تمام این سال‌ها، ترافیك پایان سال، از همین روزهای نخستین اسفندماه آغاز شده باشد. راننده كه زنی جوان است همراه دخترش برای خرید به بازار آمده است، سخنان مرد را قطع می‌كند و با تمسخر می‌گوید: تعجبی ندارد. ترافیك تهران حساب و كتاب ندارد. مگر یادتان رفته كه چند ماه قبل، عصرها چطور تهران قفل می‌شد؟ هیچ یك از مسوولان هم نه مسوولیتش را قبول كرد و نه دلیل درستی برای ایجادش عنوان كرد. آن زمان هم می‌گفتند این ترافیك بی‌سابقه است. حالا هم كه می‌گویند ترافیك اسفندماه امسال بی‌سابقه است. فكر كنم یكی دو سال آینده تمام ماه‌های سال ترافیك «بی‌سابقه» داشته باشیم !

ترافیك پشت ترافیك

همین چند ماه قبل بود كه شهر تهران با ترافیك سنگین عصرگاهی شوك زده شد. آن روزها این ترافیك و گره كور آن تا آنجایی ادامه پیدا كرد كه كم كم صدای خود مدیران شهری را هم درآورده بود. ابوالفضل قناعتی، عضو هیات رییسه شورای شهر یكی از همین مدیران است كه با انتقاد از ترافیك بسیار سنگین و گره خورده عصرگاهی خیابان‌های تهران اعلام كرده موضوع ترافیك غیرطبیعی این روزهای پایتخت در كمیسیون عمران بررسی خواهد شد و برای دومین بار به پلیس تذكر داده خواهد شد. قناعتی با اشاره به افزایش بار ترافیكی این روزهای پایتخت گفت: روز پنجشنبه و جمعه ترافیكی را تجربه كردم كه تا امروز در تهران ندیده بودم و این موضوع باید بررسی شود كه چه اتفاقی افتاده كه چنین بار ترافیكی در برخی مناطق تهران به خصوص مناطق شمالی شهر رخ داده است. وی گفت: این موضوع در كمیسیون عمران بررسی می‌شود و كارشناسان این كمیسیون در این خصوص بررسی‌های لازم را انجام خواهند داد. همچنین از پلیس راهور می‌خواهیم كه دلیل ترافیك غیرطبیعی پایتخت را توضیح دهد. قناعتی با تاكید بر اینكه راه‌حل كاهش بار ترافیكی، افزایش محدودیت‌ها نیست، گفت: نباید مردم را از این محدودتر كرد. این كنترل ترافیك نیاز به مدیریت دارد.

 این اظهارات به همراه شكایت‌های گسترده مردم از ترافیك عجیب این روزهای پایتخت باعث شد تا رییس پلیس راهور تهران نیز در همان روزها به این مساله واكنش نشان دهد. سردار محمد رضا مهماندار در اظهارنظری در همین خصوص گفت: هر ساله در این فصل - پاییز-  با توجه به تغییر مدت روز، برودت هوا و عوامل دیگر شاهد تغییرات ترافیكی و افزایش بار ترافیكی عصرگاهی و شبانگاهی در شهر تهران هستیم. اوگفت: من به عنوان كسی كه ٢٨ سال تجربه كاری مرتبط با فعالیت ترافیكی دارم، عنوان می‌كنم كه برخی انتقادات نسبت به تاثیر این علل، به هیچ‌وجه انتقادات كارشناسی نیستند. وی در تشریح دیگر دلایلی كه منجر به افزایش محسوس ترافیك شبانگاهی طی دو هفته اخیر شده است، افزود: علاوه بر برودت هوا كه به افزایش میل شهروندان به استفاده از وسایل نقلیه شخصی منجر می‌شود، اتمام ماه صفر نیز در افزایش ترافیك عصرگاهی و شبانگاهی هفته‌های اخیر اثرگذار بوده است چراكه اتمام این ماه مصادف می‌شود با آغاز برگزاری مراسم جشن و عروسی و همچنین افزایش سفرهای درون‌شهری به مناطق مركزی و مراكز خرید. مهماندار ادامه داد: همچنین تعیین ساعت ١٩ به عنوان زمان اتمام ممنوعیت طرح زوج و فرد نیز باعث شده تا سفرهای درون شهری به بعد از ساعت ٧ شب موكول شود كه این موضوع به خودی خود می‌تواند ترافیك شبانگاهی را افزایش دهد. مهماندار گفت: متاسفانه باید گفت كه ترافیك امروز شهر تهران در شرایطی است كه می‌توان اعلام كرد كه در شرایط اشباع قرار داریم و تمام ظرفیت معابر پایتخت در ساعات پایان روز، در اشباع كامل قرار دارد و این در حالی است كه روزانه ١٠٠٠ موتوسیكلت و خودرو به تعداد وسایل نقلیه شهر تهران اضافه می‌شود.

انتقادها به ترافیك عصرگاهی آن روزها تا بدانجا پیش رفت كه با برخی اظهارنظرهای عجیب و بی‌سابقه از سوی اعضای شورای شهر مواجه شد تا جایی‌كه رحمت‌الله حافظی در توییتر خود مدعی شد كه «با فشار قالیباف، فرمانده پلیس راهور تهران عوض شد و به دنبال آن شاهد ترافیك سنگین در شهر طی یك‌ماه گذشته هستیم. هدف‌شان چیست... ؟!»

توییتی كه رحمت‌الله حافظی نوشت این فرضیه را مطرح می‌كند كه آیا دست‌هایی پشت پرده است تا این ترافیك را

 به قصد ایجاد كند یا اینكه بازی‌های سیاسی و اختلاف‌هایی كه بین مسوولان شهری وجود دارد و داشته (محمد باقرقالیباف شهردار تهران با فرمانده سابق راهور تهران) به این ماجرا دامن زده و منجر شده است؟ این فرضیه زمانی پررنگ‌تر می‌شود كه نگاهی به اظهارنظرها و سخنان برخی اعضای شورای شهر در مورد ترافیك روزهای گذشته داشته باشیم كه آن را «مصنوعی» می‌دانند و معتقدند باید برای بررسی علل آن كار پلیسی انجام شود. محسن سرخو، رییس كمیته حمل و نقل و ترافیك شورا دو روز پیش با مطرح كردن این ماجرا در صحن علنی شورای شهر و در حضور فرمانده جدید پلیس راهور گفت: ترافیك یك ماهه اخیر عجیب بود... قبول كنید كه در یك ماهه اخیر ترافیك تهران اصلا عادی نبوده است و به نوعی می‌توان گفت این ترافیك مصنوعی بوده است.

چهار ماه بعد

حالا بعد از حدود چهارماه، دوباره تهران می‌رود تا ترافیك عجیب و غریب دی و آذرماه را تجربه كند؛ ترافیكی كه در سال‌های قبل؛ هم حجمش كمتر بود و هم از نیمه‌های اسفندماه آغاز می‌شد نه از ابتدای آن. ترافیكی كه دیگر به یك رویه در تهران بدل شده است؛ رویه‌ای چنان تكراری كه دیگر نه كسی زحمت صحبت در مورد آن را می‌دهد و نه زحمت پیدا كردن راه‌حلی برای این گره كور پایتخت.

باز هم دعوای دولت و شهرداری

معاون شهردار در امور شوراها، معتقد است كه راه‌حل این معضل قدیمی، همان بحث قدیمی توسعه حمل و‌نقل عمومی است: تا وقتی كه ما نتوانیم به مقدار كافی اتوبوس و مترو برای جابه‌جایی مردم آماده كنیم، وضعیت به همین شیوه خواهد بود. برای توسعه حمل و نقل هم، قانون تكلیف دستگاه‌ها را مشخص كرده است. در اتوبوسرانی ٨٢ درصد سهم دولت است و ١٨ درصد سهم مدیریت شهری و در مترو، سهم هركدام ٥٠ به ٥٠ است. وی ادامه می‌دهد: در چند سال گذشته، ما تمام تلاش‌مان را كرده‌ایم تا هم سهم خودمان را به‌طور كامل بپردازیم و هم بخشی از سهم دولت را.

معاون شهردار بخشی از ترافیك این روزهای پایتخت را به ورود بی‌رویه خودروها به پایتخت منوط می‌داند و می‌گوید: الان روزانه بیش از هزار و ٢٠٠ خودرو در تهران پلاك می‌شود و به خیابان‌ها سرازیر می‌شوند. ما در طول این سال‌ها هر چقدر لازم بود بزرگراه و پل و تونل در تهران ساخته‌ایم. فقط تونلی كه باقی‌مانده تونل صیاد و حكیم است كه به زودی آنها نیز به بهره‌برداری می‌رسد تا رینگ پروژه‌های تهران تكمیل شود. پس به اندازه كافی كار شده است. اما این هزار و ٢٠٠ خودرو، در كنار خودروهایی كه هر روز از حومه تهران به این شهر سرازیر می‌شوند، باعث شده تا خیابان‌های شهر تقریبا از خودروها، اشباع شوند.

وی مقوله «فرهنگی» را از دیگر دلایل بروز ترافیك تهران می‌داند و می‌گوید: تا وقتی كه شیوه رانندگی و فرهنگ آن در تهران اصلاح نشود، هر چقدر هم كه بزرگراه بسازیم بازهم شاهد این ترافیك‌های سنگین، به خصوص در روزهای پایانی سال كه مردم برای خریدها و انجام كارهای روزهای پایانی سال‌شان، از ماشین‌های شخصی‌شان استفاده می‌كنند، خواهیم بود.

امانی مدعی است كه یكی از بهترین گزینه‌ها برای گشایش ترافیك تهران تصویب لایحه مدیریت یكپارچه شهری است: اگر این لایحه مصوب شود، ما می‌توانیم در مورد خیلی از مسائلی كه امروز، باعث بروز ترافیك‌های سنگین در پایتخت می‌شود ورود پیدا كنیم و دستگاه‌ها را ملزم به رعایت قانون كنیم. به عنوان مثال، می‌تواند از برگزاری نمایشگاه‌ها در نمایشگاه بین‌المللی جلوگیری كند و به ترافیك‌های طولانی در زمان برگزاری نمایشگاه‌ها پایان دهد.

توجه به خرید‌های آنلاین

دكتر احمد دنیامالی، رییس كمیسیون عمران و حمل‌و نقل شورای شهر نیز مانند بقیه نخستین دلیل بروز ترافیك را مباحث فرهنگی می‌داند: تقریبا اكثر ایرانی‌ها، كارهای خود را به روزهای پایانی سال و به قول معروف دقیقه ٩٠ واگذار می‌كنند. به‌علاوه اینكه در روزهای پایانی سال حجم مراودات و معاملات اقتصادی و مالی چه در بخش خصوصی و چه در بخش عمومی افزایش چشمگیری پیدا می‌كند كه همین مساله باعث می‌شود تا ترددهای بیشتری هم در شهر صورت گیرد. حالا به این موارد خریدهای سنتی آخر سال را هم اضافه كنید. ضمن اینكه بخشی از فعالیت‌های فروردین ماه هم به‌طور طبیعی در این ایام روزهای پایانی سال انجام می‌شود. مجموعه این موارد باعث می‌شود تا در روزهای پایانی سال شاهد ترافیك‌های سنگینی در شهرهای بزرگ به خصوص تهران باشیم. وی معتقد است كه شاید یكی از بهترین راهكارها، گسترش و شیوع شیوه‌های خرید آنلاین باشد. البته به شرط آنكه منابع موثق و قابل اعتمادی برای تامین نیازهای مردم وجود داشته باشد.

رییس كمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر اما برخلاف بسیاری از كارشناسان معتقد است كه با توجه به داشته‌هایی كه در بخش اتوبوسرانی و مترو و تاكسی داریم، نباید چندان انتظار معجزه داشت كه این شبكه حمل و نقل عمومی در روزهای پایانی سال راهگشای گره‌های كور ترافیكی شهر باشد: ما در حال حاضر از حداكثر ظرفیت‌مان در بخش حمل و نقل عمومی استفاده می‌كنیم. بنابراین نمی‌توان بیش از این از ظرفیت حمل و نقل عمومی انتظار داشت. با این حال ما برای روزهای پایانی سال اولا ساعت آغاز به كار اتوبوس‌ها و مترو را افزایش داده‌ایم و شهروندان می‌توانند زودتر از روزهای دیگر، از این امكانات استفاده كنند، ثانیا، بهای بلیت در این ساعت‌ها را كاهش داده‌ایم تا تشویقی باشد برای اینكه مردم بیشتر، در این ساعت‌ها از اتوبوس‌ها و مترو استفاده كنند. این شاید تنها ترفندی باشد كه بتوان در مورد حمل و نقل اجرایی و عملی كرد.

٣درصد بودجه‌ای كه غیب شد

دكتر اقبال شاكری، رییس كمیته عمران شورای شهر نیز مانند دنیا مالی بر این باور است كه دیگرنباید انتظار داشت در كوتاه‌مدت حمل و نقل تهران تكمیل شود و درست به همین دلیل باید به دنبال راهكارهای دیگری برای روزهای شلوغ پایانی بود: هم ما و هم مردم و هم مسوولان شهری می‌دانند كه به این زودی‌ها معضل تكمیل شبكه حمل و نقل عمومی حل نخواهد شد. بنابراین نباید به این مساله برای حل یا كاهش معضل ترافیك تكیه كرد. در عوض من معتقدم كه به جای سخت‌افزار، باید روی مسائل فرهنگی كار كرد. مثلا باید به مردم اطلاع‌رسانی كرد كه خرید از مراكز خرید مراكز شهر یا بازار چندان تفاوتی با مراكز خرید داخل شهر ندارد یا اگر هم تفاوتی داشته باشد، تفاوت آن چندان زیاد نیست كه بخواهند از این سوی شهر به مركز شهر بروند.

وی با ذكر اینكه برای همین منظور شهرداری موظف است تا ٣ درصد از درآمد خود را صرف فرهنگ‌سازی كند، گفت: با این وجود ما نمی‌دانیم شهرداری با این ٣ درصد چه كرده است. جا دارد در این مورد مسوولان شهری و شهردار پاسخ دهند.

گره كوری كه باز نمی‌شود

محمد مهدی تندگویان، عضو كمیسیون شهرسازی و معماری اما از همان زاویه تخصصی خود یعنی شهرسازی به مساله ترافیك روزهای پایانی سال نگاه می‌كند: ما نمی‌توانیم همه مردم شهر را در مورد استفاده از خودروهای شخصی‌شان محدود كنیم. ما باید ابتدا زیر ساخت‌های شهری مثل خیابان‌ها و بزرگراه‌ها را برطرف كنیم، بعد بگوییم هر كس می‌خواهد در شهر با خودروی شخصی‌اش تردد كند باید هزینه‌اش را هم بپردازد... هزینه‌هایی مثل همین ترافیك.

وی تهران را شهری می‌داند با شبكه معابر غیر اصولی و

غیر كارشناسی كه نه تنها نمی‌تواند جوابگوی خیل زیاد خودروها باشد كه در مواردی مانند بروز حوادث مترقبه و غیرمترقبه، خودشان به معضلی اساسی برای امدادگران بدل خواهند شد: واقعیت این است كه شبكه‌های معابر امروز ما به گونه‌ای است كه واقعا هیچ كاری نمی‌توان در مورد آنها كرد. ولی می‌توانیم از این به بعد بارگذاری در پهنه‌های شهری را منوط به این بگذاریم كه باید شبكه معابر كافی داشته باشد. یعنی اگر در پهنه‌ای شبكه معابر جواب نداد، اجازه بارگذاری بیش از حد ندهیم. گرچه این راهكار هم راهكاری كوتاه‌مدت نیست، بلكه راه‌حلی است كه شاید به درد تهران ٥٠ سال بعد بخورد نه اینكه طی یكی دو سال بتواند مشكل آن را حل كند.

راه‌حل سنتی افزایش ناوگان عمومی

با این وجود ابوالفضل قناعتی، عوض هیات رییسه شورای شهرهمچنان بر همان راه‌حل قدیمی تاكید دارد: در بحث ترافیك تهران، ظرف و مظروف با هم نمی‌خواند. یعنی ازیك طرف با حجم زیادی ازسفرهای شهری در روزهای پایانی سال مواجهیم و از سویی حمل و نقل عمومی ما نمی‌تواند جوابگوی این‌همه سفر باشد. طبیعی است كه در چنین شرایطی مردم بخواهند با خودروهای شخصی‌شان بیرون بیایند.

این عضو كمیسیون عمران شورا ادامه داد: درچنین شرایطی نمی‌توان به حل ترافیك تهران امیدوار بود. به بیانی تا وقتی‌كه مسائل زیرساختی ما حل نشود، وضعیت تهران در ماه‌های خاصی از سال مثل اسفند، به همین شكل ادامه خواهد داشت و شهروندان هم به اجبار باید این پیك ترافیكی را تحمل كنند.