وي معتقد است متوليان امر بايد با سرعت، روستاهاي اطراف شهر مشهد را ضابطه‌مند کنند، نه اينکه چشمشان را بر روي حقيقت ببندند و چنين فعاليت‌هايي را به رسميت نشناسند.
گفتگوي پايگاه خبري وزارت راه و شهرسازي با مدير حفاظت املاک و اراضي آستان قدس رضوي را در ادامه بخوانيد:
جناب آقاي شريعتمداري، آستان قدس براي حفاظت از املاک و اراضي موقوفه تحت نظارت خود چه کارهايي را انجام داده است؟
آستان قدس رضوي بزرگترين مالک شهر مشهد است، طبق آمار حدود ۴۳.۵ درصد اراضي داخل محدوده شهر مشهد به آستان قدس رضوي تعلق دارند. بر همين اساس، نظر آستان قدس رضوي به عنوان بزرگ مالک آن است که شهر مشهد به لحاظ زيرساخت، توسعه و گسترش، روند اصولي را طي کند زيرا اگر شهر مشهد به لحاظ کالبدي و فضاي شهري توسعه‌اي غيراستاندارد داشته باشد، به طبع آستان قدس به عنوان مالک بزرگ اين شهر ضرر خواهد کرد. حال آنکه تکليف آستان قدس اين است که از اراضي و املاک موقوفه به بهترين نحوه بهره‌برداري کند. در ضمن تأکيد توليت عظماي آستان قدس رضوي، حضرت آيت الله طبسي، بر رعايت قانون و مقررات شهرسازي در محدوده اراضي موقوفه حضرت رضا (ع) است.
اين دو مسئله راهبرد آستان قدس را به اين سمت و سو برد که ضمن نگهداري املاک و اراضي موقوفه٬ نگذارد اين اراضي به دست افراد سودجو و فرصت‌طلب تصرف و تاراج شود. برهمين اساس آستان قدس در اين محدوده‌ها سرمايه‌گذاري کرد تا سکونتگاه‌هاي غيررسمي شکل و وسعت نگيرند. در مقطعي قبل و بعد از انقلاب و در شرايط جنگ، شهر مشهد تا حدي متأثر از ساختوسازهاي غير مجاز٬ حاشيه نشيني و شکلگيري سکونتگاه‌هاي غير رسمي شد. از حدود يک دهه پيش آستان قدس رضوي همزمان با افزايش بي‌رويه جمعيت شهر مشهد به علت مهاجرت‌ها، سياست‌گذاري کرد تا در مرحله اول از موقوفات حضرت رضا (ع) حفاظت جدي و پايدار کند تا تصرف غيرقانوني انجام نشود. دوم آنکه از ساختوساز غيرمجاز در محدوده موقوفات حضرت رضا (ع) جلوگيري به عمل آيد. درون بافت اصلي شهر مشهد، به لحاظ اينکه نظارت شهرداري و حساسيت مردم بيشتر و زمين و مسکن گران است کسي اقدام به ساختوساز غير مجاز نمي‌کند، برهمين اساس بخش عظيمي از ساختوسازهاي غيرمجاز در حاشيه شهر مشهد در موقوفات حضرت رضا (ع) قرار دارد.
در حوزه پيشگيري سياست اين بود که محدوده املاک و ارضي موقوفه حضرت رضا (ع) از طريق روزنامه‌هاي کثيرالانتشار به مردم اطلاع‌رساني شود تا درون آن محدوده‌ها خريد و فروش٬ ساختوساز يا حتي کشاورزي غيرمجاز نشود. هشدارهاي لازم را هم در مناطق به مردم داديم که خريد و فروش اين اراضي ممنوع است و اگر کسي خريد و فروش يا ساختوساز غيرمجاز کند پيگرد قانوني دارد و با متخلف برخورد خواهد شد. کار ديگر نصب تعداد زيادي تابلوي اطلاع رساني در محدوده اراضي بود. همچنين همکاران ما به طور ميانگين هر دو ساعت يک مرتبه از کل اراضي بازديد مي‌کنند٬ البته فاصله بازديد‌ها در اراضي حساس به نيم ساعت هم مي‌رسد. در حوزه اقدامات حفاظتي ضمن آنکه تمام مرز‌ها و محدوده املاک و اراضي آستان قدس در نقشه جانمايي شده، همه سطح و سطوح کاربري‌ها نيز مشخص است.
در گام بعدي آن دسته از اراضي که خطر تصرفشان بيشتر بود با بلوک ديوارگذاري شد. آستان قدس رضوي بدون آنکه دستگاهي آن را مکلف به ديوارگذاري اراضي کند، اين کار را از ۱۰ سال پيش آغاز کرد. هم اکنون در محدوده شهر مشهد بعيد است که زميني موقوفي مربوط به آستان قدس رضوي باشد اما محصور نباشد. هر بلوکي که در پانل‌گذاري به کار رفته چهار تن وزن، ۲.۷ متر ارتفاع و ۳ متر طول دارد که به همين راحتي‌ها قابل جابه جا کردن نيست و هزينه خريد آن حدود ۶۰۰ هزارتومان شد. جالب اين است که اگر همين الان هزينه تمام شده پانل‌گذاري اراضي اين منطقه را برآورد کنيم با قيمت خريد اين زمين‌ها برابري مي‌کند.
آيا اين پانل‌گذاري مي‌تواند جلوي ساختوسازهاي غير مجاز را در محدوده سکونتگاه‌هاي غير رسمي بگيرد؟
بله صد در صد. از ۲ تا ۳ سال پيش که همه اراضي موقوفه حضرت رضا (ع) بلوک محصور شد ديگر حتي يک مورد گزارش هم درباره ساختوساز غيرمجاز در آن اراضي به دست نرسيد. هم اکنون در حوزه حفاظت از اراضي و جلوگيري از ساختوسازهاي غيرمجاز مي‌توان ادعا کرد که آستان قدس به لحاظ قدرت اجرايي در کشور اول است که بار‌ها شوراي حفظ حقوق بيت المال اين مسئله را اعلام کرده است. آستان قدس رضوي علاوه بر بهره‌گيري از پايگاه حفاظت از املاک و اراضي در غرب، جنوب شرق، طرقبه و شهرک‌هاي شهيد رجايي و شهيد باهنر، به طور شبانه روزي از بالغ بر ۱۶۰ تا ۱۷۰ نفر تحت عنوان مأمور حفاظت از املاک و اراضي، در قالب ۲۵ اکيپ سيار، استفاده مي‌کند. حدود ۳۰ پرسنل نيروي انتظامي که در ستاد حفاظت املاک و اراضي مستقرند، نيز همراه اکيپ‌هاي آستان قدس مي‌روند و از قدرت ضابط قضايي آن‌ها در برخورد با متخلفان و متجاوزان استفاده مي‌کنيم. در هر پايگاه پنج اکيپ گشت روزانه و دو اکيپ گشت شبانه هستند و اکيپ‌هاي شبانه در اراضي حساس که احتمال ساختوساز در آن‌ها وجود دارد گشت زني مي‌کنند.
مسکن نياز طبيعي بشر است، اگر مردم را به حال خود رها کنيم همين مي‌شود که در حاشيه شهر مشهد اتفاق افتاده است. بيش از يک ميليون نفر حاشيه نشين در شهر مشهد است، اگر از اول دستگاه‌هاي مربوطه اين اراضي که در حاشيه شهر مشهد است همچون اراضي غرب مشهد (قاسم آباد، الهيه، اماميه و محمديه و مجيديه) با مالکان تفاهم و آن‌ها را براي ساختوساز براساس ضوابط شهرسازي آماده مي‌کردند، اين مشکلات پيش نمي‌آمد. کاري که آستان قدس در کنار اقدامات پيشگيرانه، حفاظتي و مراقبي انجام داد، آن بود که به مردم ساکن در شهرک‌هاي شهيد رجايي و شهيد باهنر اعلام کرد نبايد در اين منطقه ساختوساز غيرمجاز کنند و از سوي ديگر در قالب پروژه انصار، ۵۰ هکتار را با هزينه خود آماده‌سازي، خيابان‌کشي و معابرسازي کرد تا برابر با ضوابط شهرسازي بعد از اخذ مجوزهاي لازم مردم بتوانند با قيمت مناسب در آنجا خانه سازي کنند.
البته در محدوده اين ۵۰هکتار، کاربري‌هاي قانوني از اعم از خدمات تفريحي، فضاي سبز، آموزشي، امنيتي و انتظامي هم در نظر گرفته شده است. آستان قدس رضوي در شهرک‌هاي شهيد رجايي و شهرک شهيد باهنر مجموعه آبي - ورزشي را با کيفيتي مشابه و حتي بالاتر از مجموعه ورزشي در چهارراه خيام احداث کرد. چون معتقد است ساکنان آن منطقه هم از شهروندان شهر مشهد هستند و بايد از خدمات رفاهي و تفريحي برخوردار شوند البته فازهاي ديگر آن مجموعه به تدريج تکميل مي‌شود. گرچه آن منطقه موقوفات حضرت رضا (ع) است که اوايل انقلاب تصرف غيرقانوني شده اما نگاه توليت عظماي آستان قدس رضوي آن است که ساکنان مناطق کم برخوردار بايد تقويت شوند. همزمان با اين پروژه، آستان قدس زميني را در اختيار شهرداري قرار داد تا در سکونتگاه‌هاي حاشيه شهر بتواند پارک و ايستگاه آتشنشاني احداث کند. آستان قدس در بحث آموزشي نيز مدارس امام رضا (ع) را براي ساکنان مناطق حاشيه‌اي شهر همچون ساير مناطق مشهد ساخت تا هم در حوزه پيشگيري، حفاظتي- مراقبتي و هم در راستاي توانمندسازي سکونتگاه‌هاي غيررسمي کم نگذاشته باشد.
يک کار ديگر که آستان قدس در حوزه پيشگيري از گسترش حاشيه نشيني و سکونتگاه‌هاي غير رسمي انجام مي‌دهد آن است که زمين‌ها را متناسب با طرح‌هاي شهرسازي واگذار مي‌کند، يعني بدون استعلام از شهرداري به کسي سند اجاره نمي‌دهد، در صورتي که ديگر مالکان اين کار را نمي‌کنند. آن‌ها سعي مي‌کنند زمينشان را قطعه‌بندي کنند و خارج از ضوابط با قولنامه بفروشند تا پولي به دستشان بيايد ولي آستان قدس معتقد است همواره بايد به قوانين و ضوابط پايبند بود. حتي آن بخش از املاک آستان قدس که از قديم تحت هر شرايطي تصرف و در آن ساختوساز شده وقتي با حکم مراجع قضايي در اختيار ما قرار مي‌گيرد براي دادن سند اجاره خودمان را مکلف مي‌دانيم که از شهرداري استعلام کنيم تا ضوابط شهري رعايت شود. در واقع آستان قدس رضوي به فکر منفعت يکطرفه نيست.
در مجموع مي‌توان قاطعانه گفت که از حدود يک دهه پيش ساختوسازهاي غيرمجاز و ايجاد و گسترش سکونتگاه‌هاي غيررسمي در محدوده مالکيت آستان قدس رضوي به صورت کامل مهار شده است. همکاران حفاظت املاک و اراضي آستان قدس رضوي مرتب از طريق بازديد ميداني و عکس‌هاي هوايي اوضاع را رصد مي‌کنند و در اين حوزه آستان قدس انصافا خوب کار کرده است.
چند پرونده در حوزه تصرفات اراضي آستان قدس به دادگاه فرستاده شده است؟
الزاما پرونده‌ها در محدوده سکونتگاه‌هاي غيررسمي نيست. حدود ۱۲ هزار پرونده مربوط به مستغلاتي است که در آستان قدس رضوي شناسايي شده اما سند اجاره ندارند و به صورت خودسر ساخته شده‌اند. آستان قدس اين افراد را دعوت مي‌کند، اگر حقوق موقوفه را بپردازند، برابر ضوابط و مقررات شهرسازي سند اجاره مي‌گيرند اما اگر تمکين نکردند آستان قدس از طريق مراجع قضايي حکم قانوني مي‌گيرد و برابر آنچه قانون تعيين کرده اقدام مي‌کند.
شما از کمک‌هايي که آستان قدس به پهنه‌هاي حاشيه‌اي کرده گفتيد. در برابر اين کمک‌ها چه انتظاراتي از دستگاه‌هاي مديريت شهري داريد؟
هيچ مرجعي نمي‌تواند مانع مهاجرت فردي از ساير مناطق و شهرهاي کشور به مشهد شود. طبيعتا مهاجران مي‌آيند و به مسکن نياز دارند. هيچ دستگاه يا قوه قهريه‌اي نمي‌تواند جلوي اين کار را بگيرد چون اگر مي‌توانست تا الان اقداماتش موثر افتاده بود. راهکار آن است که مديريت شهري و دستگاه‌هاي تصميم‌گير براي برخي از پهنه‌ها برنامه‌ريزي و آن‌ها را براي ساختوساز براساس اصول شهرسازي آماده‌سازي کنند. اگر اين کار انجام شود جلوي گسترش بسياري از سکونتگاه‌هاي غيررسمي گرفته مي‌شود اما اگر اين برنامه‌ريزي انجام نشود ديگران اين کار را انجام مي‌دهند. موضوع ديگر اعطاي تسهيلات بافت فرسوده به پهنه‌هاي سکونتگاه‌هاي غيررسمي است تا با اين کار مردم آن پهنه تشويق و ترغيب شوند تا براساس اصول و ضوابط شهري سند مالکيت و مجوز ساخت بگيرند. آستان قدس رضوي در بافت شهرک شهيد رجايي به آنهايي که ۲يا ۳ قطعه را تجميع و بر طبق ضوابط شهرسازي ساختوساز کنند، کمک مي‌کند تا بتوانند از تسهيلات نوسازي بافت فرسوده استفاده کنند.
نکته آخر آنکه با جلسه، سمينار و همايش گذاشتن و صورت جلسه نوشتن مشکل حل نمي‌شود، توانمندسازي پهنه‌هاي حاشيه شهر مشهد کار عملي مي‌خواهد. شهر مشهد يک ميليون حاشيه نشين دارد، نرخ زاد و ولد هم در اين پهنه‌ها خيلي زياد است. ضمن اينکه شهر مشهد همچنان قابليت مهاجرت پذيري را دارد اگر متوليان امر تدبير مناسبي نيانديشند، شايد تا سه سال آينده جمعيت حاشيه‌نشين‌ها دو يا سه ميليون نفر شود، در اين حالت حاشيه‌نشيني با جمعيت متن شهر مشهد برابري مي‌کند. هم اکنون کشاورزاني در حاشيه شهر مشهد خارج از اراضي موقوفه زمين کشاورزي دارند و در هر صورت سيل مهاجران آن‌ها را به وسوسه مي‌اندازد که شروع به قطعه بندي زمين خود کنند، پس بايد تا دير نشده اقدامي کرد.
نظرات مخاطبان 0 1
۱۳۹۳-۱۲-۲۵ ۱۲:۳۷محمد 0 0
سلام، انتقاد دارم از اینکه چرا خبرنگاران شما به ایلام نمیان تا از وضعیت بافت فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی گزارش بگیرن، با اجازتون ما هم بدلیل عدم پرداخت وام بافت فرسوده داریم حاشیه نشین میشیم، آن هم حاشیه ایلام که......، نمیدونم عاقبت چه کسی ما را نجات می‌هد.