به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، نشست خانه گفتمان شهر، یکشنبه، ۱۴ مرداد، در آستانه یکصد و دوازدهمین سال امضای فرمان مشروطیت با موضوع "شهر و مشروطه" برگزار شد.

در این نشست سیدعبدالله انوار، نسخه شناس صاحبنام در خصوص ایران و مشروطه، کامران صفامنش، پیرامون خریطه شهر تبریز در حال انقلاب، نصرالله حدادی، درباره خانه مشروطه تهران کجاست و مقصود فراستخواه، درباره قبض و بسط شهری ایران در دوره منتهی به مشروطه و پس از آن سخنرانی کردند.

سیدعبدالله انوار، نسخه‌شناس  پیشکسوت در این برنامه گفت: تهران از دوره شاه طهماسب اول شخصیت یافت و بخشی از شهر ری  و به صورت یک ناحیه به آن وابسته بود. در حمله مغول که ری زیر و رو شد، مردمان ری کم کم خارج شدند و پیشینه‌ای از ساکنان تهران قدیم را آنجا گذاشتند.

وی با توضیحاتی درباره شکل‌گیری شهر تهران افزود: شاه طهماسب زمانی که داشت به زیارت عبدالعظیم می‌رفت، از تهران چند بار عبور کرد و از این شهر خوشش آمد و دستور داد اطرافش ۱۱۴ بارو و خندق بسازند که روی هر کدام یک سوره قرآن بود. بعد از شاه طهماسب تهران مورد توجه قرار گرفت.

انوار در ادامه گفت: تهران این روزها شهری سرطان‌زده است که حد و حدودی هم ندارد و متاسفانه زمین آن را نیز جزو کالای سرمایه‌ای و اقتصادی قلمداد می‌کنند.

این پژوهشگر با توضیحاتی درباره نگاه دوره افشاریه و زندیه به تهران اضافه کرد: نادرشاه نیز توجه به تهران را مد نظر قرار داده بود. دو دوران زندیه هم کریمخان ۶ سال در تهران زندگی کرد  و ۳ ماه در محله "تجرش" آن روز که تجریش امروزی است، ییلاق گذراند. زمانی هم آقا محمدخان برای دیدن خانواده‌اش و خواهرش که همسر کریمخان بوده به تهران آمد و در نهایت تهران در سال ۱۲۰۰ هجری قمری توسط آقا محمدخان پایتخت ایران می‌شود.

وی توضیح داد: در سال ۱۲۸۴ قمری ناصرالدین شاه دستور بزرگ شدن تهران را داد که حد شمالی شهر به خیابان شاهرضا، حد غربی به خیابان سی متری و حد جنوبی به خیابان مولوی رسید و در دوران این شاه قاجار تهران وسیع شد. در هر حال مشروطیت هیچ تاثیری در حدود تهران نگذاشت و حتی بعد از ناصرالدین شاه هم چندان حدود تهران تغییری نکرد وبه عنوان مثال امروز ساختمان‌هایی بر جا مانده از دوران ناصری نداریم.

انوار با برشمردن خدماتی که در دوران رضاشاه پهلوی در تهران انجام گرفت: گفت: در سال‌های ۱۳۰۸ و ۱۳۰۹ رضاشاه خدمات بسیای به آبادی تهران کرد و خندق‌ها هم در دوارن او پر شد. البته خندق‌ها حدود تهران را می‌بست و بعد از پر شدن، حدود تهران نامحدود شد.

انوار در پایان سخناش از وضعیت جغرافیایی و تبعات اقتصادی در تهران ابراز نگرانی کرد و گفت: متاسفانه امروز معلوم نیست شرق و غرب و شمال و جنوب تهران کجاست و به هیچ وجه تهران با تکنوژوی کنونی قابل زیست نیست. مرکزیت تهران باید از بین برود و چنین نباشد که همه از هر جا که بخواهند بتوانند به تهران بیایند

تهران چرا خانه مشروطه ندارد؟

در ادامه این جلسه نصرالله حدادی، پژوهشگر و تهران‌شناس، درباره موضوعی با نام "تهران چرا خانه مشروطه ندارد؟" صحبت کرد و گفت:  چند شهر ایران مانند اصفهان، کاشان و تبریز که در مشروطه نقش داشتند، دارای خانه مشروطه هستند، ولی تهران خانه مشروطه ندارد و همواره اصرار بر این بوده که تهران خانه مشروطه نداشته باشد.

وی از چند محل در تهران که برای تبدیل به خانه مشروطه مناسب بودند، نام برد و توضیح داد: مجلس شورای ملی و منزل میرزا حسین خان سپهسالار مکانی است که می‌تواند خانه مشروطه باشد. همچنین منزل آیت‌الله بهبهانی. محل سوم خانه شیخ فضل‌الله نوری در محله سنگلج است و چهارمین مکان مناسب برای مشروطه محل قبور شهدای مشروطه پشت بیمارستان لقمان حکیم است.

این پژوهشگر در ادامه گفت: تا سال ۱۳۷۰ این قبور تمیز و ظاهری نسبتا خوب را حفظ کرده بود، ولی از آن پس اراده بر این بود که این قبور از بین بروند. مثلا درباره قبر ملک المتکلمین می‌دانیم که توسط ریاست بیمارستان لقمان حکیم پولی به خانواده این شخصیت مشروطه داده شد و آن ها اجازه نابودی قبر وی را دادند. از سال ۱۳۸۹ هم هر بار اعتراض و انتقادهایی مبنی بر عدم رسیدگی به این قبور داشتیم، با گوش‌های ناشنوایی مواجه بودیم که البته می‌دانیم که برای توجه کردن به این قبور واهمه‌هایی وجود دارد.

حدادی در پایان سخنانش اضافه کرد: امیدوارم بعد از ترمیم قبور شهدای مشروطه دیگر مراسم روز خبرنگار را هر سال در این مکان برگزار کنیم. ایشان نخستین روزنامه‌نگاران آزادی‌خواهی بودند که جان بر ساحت قلم گذاشتند./