به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی محمد سعید ایزدی، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی در این نشست با اشاره به سابقه تاریخی شهر همدان، اظهار کرد: شهر همدان که ده دژی نظامی در دوره ماد بوده از جمله شهرهایی است که سابقه شهر و شهرنشینی در طول تاریخ از آن آغاز شده است.
وی با بیان اینکه همدان در زمان قبایل کاسی و مادی به عنوان مقر اجتماعی، ایجاد شده است، اظهارکرد: این شهر به دلیل اینکه محل تمرکز مردم بود، هگمتانه نام گذاری و بعدها اکباتان و همدان نامیده شد. در بدو شکل گیری، با عناصر طبیعی و بافت پیرامون هم پیوندی ای را رقم زد و شهر امروزی را شکل داد.
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی ادامه داد: شهر همدان در دوره قاجار شهری با استخوان بندی مرکزی قوی، بازار مرکزی و محلاتی که در ارتباط روشن با ساختار مرکزی بودند، بافت شهری بسیار زیبایی را ایجاد می کرد.
وی افزود: وجود رودخانه در وسط شهر، پل ها و عناصر وابسته به آن و همچنین تپه های تاریخی، باغات و قلعه ها، شکل موزون و هماهنگی از شهرنشینی را پیش از سال ۱۳۰۰ در همدان تصویر می کرد.
به گفته ایزدی، همدان دارای بازار بی نظیر و پررونقی بوده و در کتب تاریخی همدان را انبار ایران نامیده اند.
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی بیان کرد: همدان بیش از ۱۱۰ کاروانسرا، استخوان بندی فعال، همگن و در عین حال گسترده و زیبایی را به خود اختصاص می داد.
ایزدی با اشاره به وجود خیابان مهمی در کنار رودخانه همدان به نام بین النهرین، گفت: این رودخانه بدنه بی نظیری در شهر ایجاد می کرد و اسنادی که از آن زمان وجود دارد نشان دهنده کارکرد این رودخانه به عنوان یک عنصر حیاتی در طول تاریخ این شهر است.
وی با اشاره به اینکه زمینه های جریان نوگرایی در همدان بعد از سال ۱۳۰۴ با حضور مهندس وزارت داخله در این شهر آغاز شد، اظهارکرد: این مهندس که مامور می شود صنعت چرم سازی را مدرن کند حتی کارخانه چرم سازی هم دایر کرد، بعد از ۴ سال زندگی در همدان پیشنهاد ایجاد نظام شهری جدید و استقرار میدان مرکزی با خیابان های ۶ گانه را در شهر همدان ارائه داد و این مساله آغازی برای تقابل سنت و مدرنیته در زندگی شهری همدان بود.
نوسازی با افتخار تبلیغ می شود
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی افزود: او در سال ۱۳۰۴ جدای از ایجاد ساختار جدید در همدان، سعی در غلبه بر ساختار گذشته دارد. این فرد ساختار گذشته شهر را کهنه و فرسوده می داند و از همین جاست که باید به تفکر به وجود آمده توجه کرد. در آن دوره جریان نوسازی با افتخار و تبلیغ شکل می گیرد و ادامه می یابد و شهری شدن و امروزی شدن تلقی می شود. با وجود این تفکرات هنوز بازار با استحکام در جای خود قرار دارد.
ایزدی همچنین گفت: اولین مداخله کلان مقیاس در بافت شهری همدان از سال ۱۳۰۸ آغاز شد.
بناهای مدرن ظهور می کنند
به گفته وی، در عین حال اتفاقات ۱۳۱۰ به بعد، ساختارهای خوبی را هم جایگزین می کند. یعنی این بدنه شهری که می بینید ساختار دلپذیری است. به تدریج این روند کامل می شود. بازار تحت تاثیر احداث میدان و خیابان ها تکه تکه می شود و قدرت خود را از دست می دهد. جابجایی هایی به لحاظ جمعیتی در مرکز شهر رخ می دهد، بناهای مدرن شروع به ظهور می کنند. انجمن آثار ملی دو اثر خود در همدان را بر پا می کند، یکی آرامگاه باباطاهر است و دیگری آرامگاه بوعلی سینا. این تصویری از دهه ۵۰ همدان است. در این دوره درست است که یک خیابان و شبکه هایی به شهر تحمیل شده اما هنوز ساختار زیرین توانسته شکل خود را حفظ کند و فقط جراحتی بر آن وارد شده است.
نابودی حیات قبلی با زندگی ماشینی
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی اظهار کرد: همدان به تدریج با تداوم جریان احداث خیابان ها تغییر کرد و روی رودخانه پوشیده و تبدیل به فاضلاب شد و آرام آرام از صحنه زندگی محو شد. زندگی ماشینی هم حیات قبلی را از میان برد.
پیشنهاد رسمی گستردگی همدان در دهه ۵۰
وی با اشاره به اینکه در دهه ۵۰ اولین طرح جامع همدان به شکل رسمی تهیه شد، افزود: در این طرح پیشنهاد گستردگی شهر همدان داده شد. در این طرح جهت توسعه به سمت باغات و اراضی مرغوب شهر بود که روند توسعه را با تخریب های عجیب و غریب در این حوزه مصادف کرد.
بانک رهنی آپارتمان می سازد
به گفته ایزدی، بانک رهنی در سال ۵۱ شروع به تبلیغ می کند، اوراق می فروشد و پیش فروش می کند و یک مجموعه آپارتمانی می سازد که در همدان به آپارتمان های بانک رهنی معروف است و در عین حالی که با این اقدام جراحتی بر پیکر شهر وارد می شود، نوسازی در آن دوره اتفاق می افتد.
گسترش ناگهانی شهر به سمت روستاها
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی بیان کرد: در دهه ۶۰ طرح موژدا با ادامه همان مسیر قبلی شهر را با اضافات عجیب و غریبی ادامه می دهد. شهر به یکباره به سمت روستاهای پیرامون و بیرون از خطوط حمل و نقل برون شهری گسترش پیدا می کند و به تدریج از شکل موزون خود خارج می شود به طوری که می توان آن را به شکل تکه پاره ای ترسیم کرد.
تنزل کیفیت زندگی کلید می خورد
وی اظهار کرد: با اجرایی شدن طرح موژدا روستاها به شهر نزدیک شدند و سکونتگاه های غیررسمی اطراف شهر شکل گرفت و از این زمان عدم توازن موجب شروع جریان تنزل کیفیت در زندگی شهری می شود.
ایزدی تاکید کرد: طرح های اجرا شده در همدان این شهر را متورم و روددره هایی را که به نوعی زمینه زندگی را برای هم پیوندی با محیط در این شهر فراهم می کردند، نابود و هسته مرکزی شهر را دچار تغییرات جمعیتی کرد.
چالش های همدان
وی در ادامه چالش های موجود شهر همدان را برشمرد.
- شهر همدان با جمعیتی بالغ بر ۵۵۴۴۰۶ نفر در مساحتی بالغ بر ۵۶۰۰ هکتار دارای ۵۱۲ هکتار بافت تاریخی با مسایل و مشکلات زیرساختی و خدماتی و تغییر ساختار کارکردی اجتماعی است. همچنین ۴۳۰ هکتار بافت ناکارآمد میانی و ۱۰۷۳ هکتار سکونتگاه غیر رسمی دارد.
- سازمان فضايي فاقد انسجام و يكپارچگي به ويژه در حوزه شمال و شرق و عدم امتداد و اتصال استخوان بندي منطقه مركزي تاريخي به عناصر ساختاري شهر است.
- وی تاکید کرد: در گذشته فقیر و غنی در ترکیب بی نظیر اجتماعی در کنار یکدیگر زندگی می کردند اما در حال حاضر تغییرات نظام ساختار اجتماعی، جریان دو قطبی شدن شهر را تشدید کرده است.
- تهدید و تخریب زیست بوم ها بویژه باغات، رود دره ها و فضای سبز پیرامونی آنها تهدید و تخریب شده است.
- تنزل کیفیت ساخت، رواج معماری بی هویت، بی توجهی به فن آوری ها و مصالح بومی و احترام به ارزش های زمینه، مشکلات عدیده ای را برای همدان ایجاد و حیات این شهر را نابود کرده است.
- تنزل مکانی و اجتماعی بافت تاریخی، تداوم روند گسترش فعاليتهاي ناسازگار در اطراف بازار و كاستن از اهميت و پتانسيل اقتصادي بازار و محدوده منطقه تاريخي مركزي شهر به عنوان قلب تپنده اقتصادي، تاريخي، فرهنگي،گردشگري ومذهبي ـ فرهنگي شهر از جمله مشکلات دیگر شهر همدان است.
- گسترش غير برنامه ريزي شده روستاهاي پيرامون شهر در حوزه شمال خارج از برنامه گسترش یافته و نحوه مواجه با آنها از دیگر معضلات همدان به شمار می آید.
به نقل از روابط عمومی شرکت بازآفرینی شهری ایران وی در پایان با بیان اینکه امروزه پل سازی و برج سازی سمبل شهر نشینی، شده است، خاطرنشان کرد: با فناوری های نوین و زیر ساخت های جدید مخالف نیستیم اما پرسش اساسی این است که آیا ایجاد این زیرساخت های جدید توانسته است در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان موثر باشد./