اگر با عینک واقع‌گرایی به این نمایشگاه، که سازمان منطقه آزاد کیش متولی برگزاری آن است، بنگریم، باید از کنار مشکلات ساختاری آن گذشت. بر کسی پوشیده نیست که تحریم‌های صنعت هوانوردی ایران و تنگناهایی که این صنعت در آن قرار دارد، دست هر برگزارکننده‌ای را برای افزایش ضریب تاثیر نمایشگاه هوایی یا گسترش ابعاد آن می‌بندد. اما از کنار برخی مشکلات که نحوه برگزاری نمایشگاه ایجاد کرده، نمی‌توان به سادگی عبور کرد. حال که عوامل برون‌زا دست را برای برگزاری موثرتر نمایشگاه بسته است، شاید بد نباشد که کیفیت برگزاری نمایشگاه را افزایش داده و امکان استفاده عمده فعالان صنعت هوانوردی ایران و جهان را از آن مهیا کرد، بنابراین نه در جایگاه یک فعال صنعت هوانوردی، که به عنوان یک شرکت کننده ساده به بیان برخی مشکلات در نحوه برگزاری این نمایشگاه می‌پردازم.

شاید بزرگترین مشکل نمایشگاه، برگزاری آن در جزیره کیش باشد؛ بزرگترین نمایشگاه هوایی ایران در حالی هر دو سال یکبار برگزار می‌شود که بعد مسافت و هزینه، امکان شرکت در آن را از بسیاری از علاقه‌مندان می‌گیرد. هزینه پرواز تا کیش و اقامت در این جزیره، باعث شده که هر ساله تعداد زیادی از علاقه‌مندان از شرکت در آن باز بمانند. حضور این علاقه‌مندان که دانش‌آموزان، دانشجویان صنایع هوانوردی و هوافضا، خبرنگاران و صاحبان کسب‌وکارهای کوچک را نیز شامل می‌شوند، می‌تواند ضریب اثرگذاری نمایشگاه هوایی ایران را افزایش داده و آن را بیش از پیش کاربردی کند. البته این مساله نیز قابل چشم‌پوشی نیست که کیش از بسیاری جهات مناسب‌ترین مکان برای برگزاری نمایشگاه هوایی است، بنابراین این مشکل را می‌توان با اختصاص تورهای ارزان‌قیمت برای گروه‌های هدف مشخص، مانند دانشجویان حل کرد.

این واقعیت که کل خاک جزیره کیش در حوزه مناطق آزاد است، باعث می‌شود شرکت کنندگان خارجی بتوانند بدون نیاز به ویزا در این نمایشگاه حضور یابند، اما کمبود پروازهای مستقیم خارجی به جزیره کیش سبب شده که خارجی‌ها نتوانند چندان از این مزیت بهره ببرند. شرکت کننده خارجی به احتمال زیاد باید از طریق تهران وارد کشور شده و سپس خود را به کیش برساند. نبود پروازهای داخلی در فرودگاه امام خمینی (ره) و فاصله میان این فرودگاه و فرودگاه مهرآباد باعث می‌شود این شرکت‌کنندگان در هر صورت نیاز به اخذ ویزا داشته باشند. برقراری پروازهای چارتر از فرودگاه امام خمینی (ره) به مقصد کیش در زمان برگزاری نمایشگاه و یا برقراری پروازهای مستقیم چارتری از چند کشور خارجی مانند ترکیه به مقصد کیش، می‌تواند این مشکل را حل کند. این اقدام همچنین راه را برای حضور بیشتر علاقه‌مندان خارجی برای بازدید از این نمایشگاه باز می‌کند و می‌تواند با برگزاری تورهای تخصصی برای این جامعه هدف، تکمیل شود.

مشکل دیگر فاصله نمایشگاه تا محل برگزاری نمایش‌های هوایی است که سبب شده نمایشگاه راس ساعت 14 تعطیل شده و نمایش‌های هوایی تا پیش از این ساعت برگزار نشوند. از یک سو صنایع و بنگاه‌ها از ادامه مذاکرات در ساعات بعد از ظهر باز می‌مانند و از سوی دیگر تماشاگران ناچارند نمایش‌های هوایی را زیر تابش شدید آفتاب به تماشا بنشینند. شاید برپایی غرفه‌ها در فضای آزاد و در کنار محل برگزاری نمایش‌های هوایی، بتواند این مشکل را تا حدودی مرتفع کند.

البته محل برگزاری نمایش‌های هوایی خود یکی از مشکلات نمایشگاه است. تماشاچیان در گوشه‌ای از جنوب شرقی اپرون فرودگاه جمع می‌شوند، و این در حالی است که بعد از برگزاری 9 دوره نمایشگاه، راه دسترسی به این جایگاه کماکان خاکی است و از ضعف ساماندهی نیز رنج می‌برد. جالب اینجاست که این جایگاه دقیقا در کنار ترمینال در دست احداث فرودگاه کیش قرار دارد، بنابراین آسفالت این راه و ساماندهی آن، جدای از آنکه راه را برای بهتر برگزار کردن نمایشگاه‌های آتی باز می‌کند، برای دسترسی به این ترمینال نیز ضروری است و هزینه اضافی برای فرودگاه به شمار نمی‌رود.

در این دوره از نمایشگاه بر خلاف دوره‌های قبل، حمل‌ونقل عمومی برای جابجایی میان نمایشگاه و محل نمایش‌های هوایی و همچنین عزیمت به مرکز شهر کیش از محل نمایش‌های هوایی پیش‌بینی شده بود که جای تحسین دارد. اما می‌توان این رفت و آمد را بهتر ساماندهی کرد تا از سردرگمی شرکت‌کنندگان در نمایشگاه و ایجاد ازدحام جلوگیری شود. 

البته شاید بتوان مشکلات کوچک و بزرگ دیگری را نیز در نحوه برگزاری نمایشگاه هوایی ایران شناسایی کرد، اما در نظر نگارنده، رفع مشکلاتی که بالاتر ذکر شد راه را برای مشارکت حداکثری علاقمندان ایران در این نمایشگاه باز می‌کند و حتی در شرایطی که تحریم‌ها مانع مشارکت موثر بین‌المللی در نمایشگاه می‌شود، می‌تواند افزایش ضریب تاثیر این نمایشگاه را در صنایع هوافضا و هوانوردی کشور باعث شود.

* خبرنگار حوزه هوای