مژده نوروزی- به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، پویش مردمی که اخیراً در مخالفت با توسعه گذر آقانورالله نجفی  با امضای ۳۰۰ نفر از فعالان میراث‌فرهنگی در اصفهان به راه افتاده، در واقع واکنش اجتماعی مردم این شهر به تغییر بافت تاریخی نصف جهان است. این پویش منجر به مکاتبه‌هایی با وزیر راه و شهرسازی، رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شده است. فعالان میراث‌فرهنگی و دوستداران فرهنگ این مرز و بوم خواستار حفاظت از آثار باارزش شده‌اند و درخواست کرده‌اند تا هیات کارشناسی زبده‌ای توسط وزیر راه و شهرسازی طرح فوق را بررسی کرده و جهت ارایه گزینه‌های بهتر در راستای تامین نیازهای بافت‌ها و جلوگیری از آسیب‌های جبران‌ناپذیر در حریم میدان نقش جهان اقدام نمایند. فعالان میراث فرهنگی تاکید کرد‌ه‌اند که وزارت راه و شهرسازی و سازمان میراث‌فرهنگی باید از خروج میدان نقش جهان از لیست آثار ثبت شده جهانی جلوگیری کنند.

در همین مورد محمد سعید ایزدی دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران، هفته پیش در نامه‌ای به سرپرست اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان بر مصوبه شورا که در سال ۹۴ با موضوعِ دستورالعمل نحوه تعیین آستانه‌های مغایرت‌های اساسی طرح‌های توسعه و عمران شهری ابلاغ و در آن مشخصا تاکید شده بود که هرگونه تغییر در نقش و عملکرد و عرض شبکه معابر و بازگشایی معبر جدید و یا حذف معابر موجود در بافت‌های تاریخی مغایرت اساسی است، مجددا خواستار ممنوعیت هرگونه اقدامی در بافت با نظارت اداره کل راه و شهرسازی استان شد و همچنین از سرپرست اداره کل راه و شهرسازی استان خواست تا گزارشی از وضعیت موجود و اقدامات صورت گرفته ظرف مدت یک هفته به معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی ارسال کند.

محمدسعید ایزدی دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در این باره با تاکید بر اینکه مصوبات شورای‌عالی شهرسازی و معماری جزو ضوابط قانونی بوده و باید استان به آن تمکین کند، گفته است: در اصل ماجرا که حفاظت از بافت پیرامون میدان نقش جهان است شکی نیست اما اظهارنظر نهایی بعد از گزارش اداره کل راه و شهرسازی و همچنین بررسی‌های بیشتر حتما در دستور کار قرار می‌گیرد و اطلاع رسانی خواهد شد.

وی تاکید کرده است: وزارت راه و شهرسازی در اولین اقدام خواستار ممنوعیت هرگونه اقدام عملیاتی در گذر فوق شده است و این به معنای همراهی با فعالان میراث فرهنگی برای گرفتن مطالبات به حق است.

تعرض به حریم میدان نقش جهان موضوع تازه‌ای نیست

به گفته محمدمهدی کلانتری فعال میراث‌فرهنگی و کارشناس ارشد رشته مرمت و احیای بنا، آغاز برخی از تخریب‌ها در بافت باارزش اصفهان و در ۵۰ متری خیابان نقش جهان تحت‌عنوان نوسازی و تعریض خیابان موسوم به آقا نورالله نجفی که شکلی ال مانند دارد و خیابان حافظ را به خیابان نشاط متصل می‌کند، از حدود پنج سال پیش آغاز شده است.

در همان سال‌ها نیز فعالان میراث‌فرهنگی طی مراجعاتی که به سازمان میراث‌فرهنگی کردند و جلساتی که با محمدحسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برگزار کردند آغاز تخریب‌ها را یادآور شدند که در همان زمان با مکاتبه‌ای که از سوی سازمان میراث‌فرهنگی با اداره کل میراث اصفهان شد جلوی تخریب‌های بیشتر را که در یک سوم ابتدایی خیابان در حال انجام بود، گرفتند.

در سال ۹۴، اداره کل میراث‌فرهنگی اصفهان به دور از هیاهو و بدون هیچگونه اطلاع و نظارتی از سوی اداره کل میراث‌فرهنگی اصفهان در کمیسیون ماده ۵، رای بر تعریض خیابان به ۱۴ متر را گرفت که با همین وضعیت نیز نگرانی در مورد تخریب برخی از ساختمان‌های واجدارزش شدت گرفت.

به دنبال این مصوبه کمیسیون ماده ۵، چند ماه بعد، شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در تاریخ ۱۳۹۴.۷.۲۷ محدوده بافت فرهنگی تاریخی ۱۶۸ شهر کشور را ابلاغ کرد و با توجه به بند ۳-۲ مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران مورخ ۱۳۹۴.۶.۳۰ موضوع دستورالعمل نحوه تعیین آستانه‌های مغایرت‌های اساسی طرح‌های توسعه و عمران شهری را ابلاغ کرد. در آن مصوبه صراحتا تاکید شده است که هرگونه تغییر در نقش و عملکرد و عرض شبکه معابر و بازگشایی معبر جدید و یا حذف معابر موجود در بافت‌های تاریخی مغایرت اساسی است.

با این حال به نظر می‌رسد به رغم ابلاغ مصوبه‌های فنی و کارشناسی شورای‌عالی شهرسازی و معماری، اهمال کاری‌هایی از سوی برخی از مسئولان استانی صورت گرفته که می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد.

تهدید ۵۱ اثر تاریخی در حریم درجه یک نقش جهان

در همین زمینه روزنامه همشهری در گزارشی با عنوان «سایه گذر آقا نجفی بر سر نقش جهان»، نوشت: گذر آقانورالله نجفی اصفهان قرار است از ۵۰متری میدان نقش جهان و مسجد شیخ لطف‌الله عبور ‌کند و ۵۱ اثر تاریخی که دارای حریم مصوب اما ابلاغ نشده هستند در مسیر عبور این گذر قرار دارند که ۳ اثر به‌طور کامل در وسط این گذر قرار گرفته و تخریب شده و می‌شوند.

شاهین سپنتا از فعالان میراث‌فرهنگی استان اصفهان در گفت‌وگو با همشهری گفته است: حتی اگر حریم میدان نقش جهان به شهرداری اصفهان ابلاغ هم نشده بود باز شهرداری باید از سازمان میراث‌فرهنگی برای انجام پروژه عمرانی خود استعلام می‌کرد. او با اشاره به این موضوع که بافت تاریخی اصفهان در حریم میدان نقش جهان قرار گرفته است و جدا از آنکه باید از سازمان میراث‌فرهنگی پرسید چرا حریم مصوب میدان نقش جهان را برای اجرا ابلاغ نکرده است؟ باید از شهرداری اصفهان نیز پرسید که چرا پیش از اقدام برای تخریب حریم درجه یک میدان نقش جهان از سازمان میراث‌فرهنگی استعلام نگرفته است؟

شاهین سپنتا با اعلام اینکه اقدامات سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در حوزه بافت و آثار تاریخی این شهر نادرست بوده است، گفت: سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری اصفهان مدعی است که طبق ماده۱۱۱ قانون شهرداری‌ها تشکیل شده و یکی از اهداف و مسئولیت‌های این سازمان «ساماندهی محلات و محورهای بافت قدیم و مرمت بناهای قدیمی» است. اما طبق متن ماده۱۱۱ قانون مذکور، شهرداری‌ها با ایجاد مؤسساتی جهت نوسازی صرفا مجاز به نوسازی مستغلات و اراضی در محلات فرسوده یا کهنه شهر هستند و هیچ حقی برای مرمت آثار تاریخی شاخص و ثبت شده شهر که مسئولیت قانونی حفاظت و مرمت آنها برعهده سازمان میراث فرهنگی است و یا فعالیت در بافت تاریخی، در این قانون به شهرداری یا سازمان نوسازی واگذار نشده است و اهداف اعلام شده این سازمان در این مورد با روح قوانین جاری کشور و اصل تفکیک مسئولیت‌های قانونی در تضاد است. اقدام شهرداری اصفهان در تخریب حریم درجه یک میدان ثبت جهانی شده نقش جهان به هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست و شهرداری اصفهان جدا از آنکه سازمان میراث‌فرهنگی در ابلاغ حریم مصوب میدان نقش جهان و آثار پیرامونی آن کوتاهی کرده، حتی ضوابط حفظ بافت‌های تاریخی ۱۶۸شهر کشور را نیز که سال۸۸ از سوی شورای‌عالی معماری و شهرسازی ابلاغ شده نادیده گرفته و با مسیریابی غلط بخش زیادی از حریم درجه یک میدان نقش جهان اصفهان را تخریب کرده است.

همانطور که در ابتدای گزارش اشاره شد، ۳۰۰ فعال فرهنگی در نامه‌ای خواستار جلوگیری از استفاده از گذر آقانورالله نجفی در حریم میدان نقش جهان شده‌اند. متن این نامه به شرح زیر است:

«سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان از سال ۱۳۹۱ پروژه ای را تحت عنوان خیابان آقانورالله نجفی در دستور کار خود قرار داده است. این گذر قرار است از فاصله ۵۰ متری شرق میدان نقش جهان و مسجد شیخ لطف الله عبور و خیابان حافظ را  به خیابان نشاط متصل کند که حریم درجه یک میدان نقش جهان که ثبت جهانی یونسکو است را نقض و موجب تخریب بافت تاریخی پشت مسجد شیخ لطف الله و بناهای تاریخی ارزش‌مند و ثبت ملی شده آن می‌شود.

تا پایان سال ۱۳۹۲ بخش عمده‌ای از گذر فوق توسط شهرداری تملک و بخشهایی تخریب شد. لازم به توضیح است که از سال ۱۳۹۲ تا ابتدای پاییز ۱۳۹۷ به دلیل پیگیری سازمان میراث فرهنگی و مساعدت وزارت راه و شهرسازی این امر متوقف شده بود و اینک مجددا عملیات اجرایی و تخریب پلاک‌ها آغاز شده است. لیکن متنمنی است هیات کارشناسی زبده ای توسط جنابعالی ماموریت یابد تا با بررسی طرح و ارایه گزینه بهینه در راستای تامین نیازهای بافت و جلوگیری از آسیب های جبران ناپذیر در حریم میدان نقش جهان اقدام نماید تا از احتمال خروج میدان نقش جهان از ثبت جهانی نیز جلوگیری شود.»

تخریب‌ها از ۹۱ تا کنون به روایت تصویر

تصویر۱- مسیر خیابان آقا نورالله نجفی در حریم میدان نقش جهان

تصویر ۲- عکس هوایی سال ۱۳۹۷ از Google Erath

تصویر۴- زیباسازی و آماده‌سازی جهت آسفالت‌کشی ۳ آذر۹۷         تصویر ۳-۵-۶-۷-۸ تخریب‌ها و آزادسازی‌های جدید- ۳ آذر ۹۷