به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، در مدت ۴۰ سال، سازمان بنادر و دریانوردی ۳۷ کیلومتر اسکله در شمال و جنوب کشور احداث و سعی کرده تجهیزات بندری و دریایی به طور متوازن در بنادر کشور ایجاد شود. در این باره محمدرضا اله‌یار معاون مهندسی و توسعه امور زیربنایی سازمان بنادر و دریانوردی به تشریح فعالیت های سازمان بنادر در این حوزه پرداخته است که می خوانید:

تجهیزات بندری و دریایی  طی ۴۰ سال اخیر چگونه تامین شد و کشور در این زمینه در چه شرایطی قرار دارد؟

در حوزه زیر ساخت ها اقدامات بسیار خوبی طی ۴۰ سال گذشته در سازمان بنادر و دریانوردی انجام شده است. طبعا تعداد بنادر در قبل از انقلاب اسلامی محدود بوده و حجم تبادلات تجاری هم به واسطه رشد تجارت جهانی با سال های بعد از انقلاب قابل مقایسه نیست. به همین نسبت نیاز توسعه و تجهیز بنادر در سال های بعد از انقلاب بیشتر احساس شده است. در بحث مربوط به توسعه تجهیزات، طبق آمار، در حال حاظر ۳۸ دستگاه STS (جرثقیل گنتری کرین) به عنوان ابر سازه‌هایی برای انتقال کانتینر از روی کشتی به بندر در بنادر کشور در حال استفاده است و متناسب با آن ۶۱ دستگاه RTG به منظور انتقال و جابجایی کانتینرهای در محدوده بنادر مورد استفاده قرار می‌گیرد. طی ۴۰ سال گذشته، ۸ فروند لایروب در ابعاد مختلف به ناوگان لایروبی در کشور اضافه شده است. ۳۶ فروند یدک کش، ۱۹ فروند شناور راهنمابر، ۲۳ دستگاه جرثقیل موبایل محوطه‌ای، ۴۶ دستگاه جرثقیل موبایل ساحلی و ۱۸ دستگاه جرثقیل ریلی از دیگر موارد در زمینه توسعه تجهیزات در این سال ها بوده است. تجسس و نجات و ایمنی جان دریانوردان و به طور کل مسافران دریایی از مباحثی بوده است که به صورت جدی در دستور کار سازمان بنادر و دریانوردی قرار داشته است و در این زمینه ۲۵ فروند شناور تجسس و نجات خریداری شده و در اختیار بخش دریایی کشور طی این سال‌ها قرار گرفته است. ۳ سیستم تجهیزات مدیریت ناوبری، ۱۷ دستگاه آنلودر و مکنده غلات و۶ فروند شناور رفع آلودگی از دیگر موارد در زمینه توسعه تجهیزات در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی بوده است. یکی از مشکلاتی که به سبب جنگ و حوادث در طی این سال ها ایجاد شد، موضوع غرق شدن کشتی ها و شناورها در آبراه‌های کشور بوده که روند دریانوردی را مختل کرده‌اند که در این زمینه تا کنون ۱۹۵ مغروقه از بستر آبراه‌ها خارج شده است. همینطور در زمینه مسافری دریایی و توسعه گردشگری دریایی ۶۰ فروند اسکله شناور در شمال و جنوب کشور در این سال ها نصب شده است.

در سال‌های بعد از انقلاب  در خصوص ساخت و ساز بندری و دریایی و سرمایه گذاری چه پیشرفت هایی حاصل شده است؟

در این مدت و در حوزه زیرساخت‌های عمرانی، که عملا سرمایه‌گذاری‌هایی است که سازمان بنادر انجام داده است، بنادر متعددی توسعه پیدا کرده و برخی دیگر بنادر، نظیر بندر شهید رجایی به طور کلی در سال های بعد از انقلاب اسلامی ساخته شده که در حال حاضر بزرگترین بندر کشور است. در مدت ۴۰ ساله، سازمان بنادر و دریانوردی ۳۷ کیلومتر اسکله در شمال و جنوب کشور احداث کرده است. علاوه بر آن در حدود ۹۰۰ هکتار محوطه، بارانداز کالاهای عمومی و کانتینری به همراه تاسیسات زیربنایی ایجاد شده است. از دیگر موارد در حوزه سرمایه گذاری سازمان بنادر در زمینه ساخت و ساز بندری و دریایی در سال‌های بعد از انقلاب می‌توان به احداث ۱,۲ میلیون متر مکعب انبار سرپوشیده در بنادر، ۴۰۰ هزار متر مربع ساختمان اداری، ۲۳۰ کیلومتر خطوط ریلی و راه آهن داخلی بنادر به منظور استفاده از پتانسل ترانزیت ریلی در بنادر، بهره‌برداری از ۳ هزار هکتار اراضی پشتیبانی بنادر و ۴۹ موج‌شکن چند منظوره اشاره کرد. در سال‌های پس از انقلاب تا کنون ۲۰ بندر تجاری در نقاط مختلف احداث شده است. در واقع در بحث سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌های عمرانی بندری رکورد بسیار خوبی به ثبت رسیده است. به حرکت درآمدن موتور محرک اقتصادی کشور مستلزم توسعه بنادر به عنوان دروازه های اقتصادی کشور است که سازمان بنادر چه در حوزه زیرساخت ها و چه در حوزه تجهیزات پیشرفت های قابل توجهی داشته است.

فعالیت های سازمان بنادر و دریانوردی در حوزه مهندسی سواحل و بنادر را چطور ارزیابی می‌کنید؟

کشور ما دارای ۵۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی و ۳۸ جزیره قابل سکونت و استفاده است. تقریبا قبل از انقلاب اسلامی هیچ بهره‌برداری و استفاده‌ای از پتانسل موجود نداشتیم. در برخی از استان‌ها نظیر استان مازندران در شمال کشور حتی در سال‌های پس از انقلاب روند تخریبی سواحل وجود داشت. یکی از طرح‌ها و مسئولیت‌های مهم سازمان بنادر و دریانوردی به ویژه در ۲۰ سال گذشته بحث تدوین طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور بوده است. با مشارکت ۱۸ ارگان در این طرح، ایران به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در منطقه در این زمینه شناخته می‌شود. مبنای توسعه دریایی کشور ما باید از اقتصاد نفت پایه به سوی اقتصاد دریا پایه حرکت کند. برای رسیدن به این مهم به دو رویکرد مجزا نیاز داریم. یکی از آنها شناخت دریا و پدیده‌های دریایی است. سازمان بنادر و دریانوردی در سال‌های پس از انقلاب به ویژه در دو دهه گذشته اندازه‌گیری میدانی و مدل سازی های ریاضیاتی زیاد در حوزه دریایی داشته و  به جرات می توانیم بگوییم بزرگترین بانک اطلاعات پایه دریایی منطقه در اختیار سازمان بنادر و دریانوردی است. دومین رویکرد، نیاز به طرح ریزی و مطالعه است اینکه بتوانیم بتوانید با تفکرات مختلف و سرمایه گذاری از پتانسیل های موجود استفاده کنیم. در این زمینه طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی، اعطای ۹۰۰ فقره مجوز احداث سازه‌ها و تاسیسات ساحلی و دریایی، شبیه سازی تمام خطوط ساحلی کشور، طراحی و ساخت ۱۱ دستگاه بویه های موج نگار ملی، احداث ۱۰ ایستگاه شبکه اندازه گیری جزر و مد و ترازسنجی که در جنوب کشور منحصر به فرد است، از دستاوردهای سازمان بنادر و دریانوردی بوده است. در این سال ها برای اینکه بتوانیم بنادر و سواحل خود را ایمن تر کنیم، نیاز  به اطلاعات عمق سنجی داشتیم که در این زمینه ۶۹۰ هزار هکتار هیدروگرافی انجام شده است. مطالعاتی در زمینه طرح جامع بنادر بازرگانی انجام شده و همچنین در حوزه GIS و اطلاعات مکانی رشد و پیشرفت خوبی داشته‌ایم. یکی از وظایفی که سازمان بنادر و دریانوردی از سال ۶۹ برای کمک به رشد و ارتقای دانش مهندسی سواحل و بنادر و سازه های دریایی در کشور بر عهده داشته، برگزاری همایش بین‌المللی  ICOPMAS به عنوان یک برند بین‌المللی بوده است که امسال سیزدهمین دوره آن برگزار شد. یکی از افتخارات کشور به عنوان دستاورد ۴۰ ساله بعد از انقلاب تدوین مدل ریاضی پارسی شبیه ساز پارامترهای دریایی ( PMO Dynamics) بوده که در حوزه مهندسی دریایی داشتن چنین مدل‌هایی شاخص پیشرفت کشور محسوب می‌شوند. خوشبختانه  ایران در این مورد با فناوری نرم افزارهای شبیه ساز و عملا امکان صادرات خدمات فنی و مهندسی به سایر کشورها منطقه را نیز پیدا کرده است. ایران به عنوان تنها کشور خاورمیانه است که به عضویت انجمن جهانی زیرساخت های حمل و نقل آبی که قدیمی ترین انجمن دنیا است درآمده و به عنوان یک عضو فعال در این انجمن حضور دارد.

تحریم ها تا چه میزان بر روی حوزه فعالیت معاونت شما تاثیر داشته و راهکارهای مقابله با تحریم ها در این حوزه چیست؟

قطعا اینکه بگوییم تحریم ها هیچ تاثیری نداشته بحث درستی نیست. تحریم های ناجوانمردانه اقتصاد کشور را نشانه گرفته و بنادر هم بخش مهمی از اقتصاد کشور هستند. با این حال این امر باعث شده که چه در دوره قبلی تحریم ها چه در حال حاضر نگاه خود را متوجه فعالیت در درون کشور کنیم. با اعتقاد و اراده سازمان بنادر و دریانوردی و توجه به توانمندی های داخلی کشور در حوزه ساخت و ساز بندری و دریایی به دلیل عدم وابستگی به خارج از کشور، کمترین میزان آسیب را داشته ایم.   ما در داخل کشور مهندسین مشاور توانمندی داریم که نه تنها برای رفع نیاز داخلی بلکه برای صدور خدمات فنی و مهندسی به کشورهای مجاور نیز آمادگی دارند. در حوزه پیمانکاری نیز در حال حاضر شرکت های قدرتمندی در حوزه دریا و بندر داریم که آن هم کمترین وابستگی به خارج از کشور دارند. تقریبا همه طرح‌های توسعه‌ای خود را توسط بخش داخلی انجام می‌دهیم. تحریم در حوزه های مربوط به طراحی و مهندسی و در بحث های مربوط به ساخت و ساز کمترین تاثیر را داشته است. اما در بحث تامین تجهیزات چه برای پیمانکاران و چه برای خود سازمان بنادر و دریانوردی چالش هایی ایجاد شده است. آن هم به این دلیل که تکنولوژی برخی از این تجهیزات از خارج از کشور بوده و در زمینه تامین آن‌ها با مشکلاتی مواجه بوده‌ایم که خوشبختانه با نگاهی که به توانمندی داخل داشته ایم، بخش عمده‌ای از تجهیزات را در داخل تولید می کنیم و بخش دیگری از خارج کشور است که سعی داریم آن را به حداقل برسانیم. در حال حاضر فعالیت مراکز دانش بنیان بسیار خوب بوده و مراکز دانشگاهی نیز کمک شایانی در این زمینه دارند. البته ما باید سطح توقع خود را نیز با توجه به توان داخلی در نظر بگیریم تا بتوانیم توانمند سازی انجام دهیم. البته مشکلاتی در این زمینه وجود دارد که قابل کتمان نیست اما  این مشکلات با همگامی مسئولین و بخش خصوصی و تولیدی قابل برطرف شدن هستند. نباید به وضع  موجود قانع بود. بلکه همه باید در تمام بخش ها تلاش کنیم تا مشکلات موجود در صنعت و تولید را به حداقل برسانیم. ما وظیفه داریم در قبال کاستی هایی که در این زمینه وجود داره با انتقال تکنولوژی به داخل تولید داخلی را به حداکثر برسانیم. این موضوع ازسیاست های ما در حوزه معاونت مهندسی و توسعه زیربنایی است.

در زمینه تجهیزات و سازه های ساحلی و دریایی، کدام یک از بنادر پیشرفت بیشتری داشته اند و کدام یک از بنادر نیازمند توجه بیشتری هستند؟

ما متناسب با حجم عملیات و سیاست‌گذاری‌هایی که در راستای مطالعات طرح جامع داشته‌ایم، سعی کرده‌ایم به همه بنادر به یک میزان با توجه به پتانسل تعریف شده، هم از نظر زیرساخت‌های دریایی و هم تجهیزات دریایی رسیدگی کنیم. هر کدام از بنادر نسبت به خودشان سنجیده می‌شوند. برای مثال طرح توسعه بندر شهید رجایی را در دست داریم تا طبق افق برنامه ۱۴۰۴ به نقطه پیشرفت مورد نظر برسد. بنابراین باید یک سری اقدامات انجام گیرد. بر اساس مسیر و برنامه ای که برای هر بندر ترسیم شده موظف هستیم نظر توسعه و تجهیزات رسیدگی کنیم.

قبول دارید که برخی تجهیزات بنادر فرسوده هستند؟ روند جایگزینی تجهیزات فرسوده بندری تا به حال چگونه بوده است؟

شاید عنوان جایگزینی واژه مطلوبی در این مورد نباشد. در حال حاضر بنادر بسیار پیشرفته داریم که دارای تجهیزات در ظاهر قدیمی هستند که با این حال عملکرد بسیار خوبی دارند و فعالیت می کنند. به جای عنوان "جایگزینی" باید به سمت موضوع ارتقای بهره‌وری برویم. در حال حاظر طرحی در قالب مدیریت دارایی تعریف کرده ایم که  به صورت آزمایشی در سه بندر اجرا می شود تا بتوانیم تجهیزات و تاسیسات را در جهت بهره‌وری مدیریت بهینه کنیم. در موضوع نگهداری تجهزیات و تاسیسات راه زیادی را در پیش داریم. در مواردی نیازمند تغییر دیدگاه هستیم. اگر بتوانیم تجهیزات را با صرف هزینه های  کم حفظ کنیم و کارکرد آن را ارتقا دهیم، قطعا از رده خارج کردن آنها و استفاده از تجهیزات جدید کار منطقی و اصولی نخواهد بود. البته در برخی مواقع مانند ساخت اسکله با ظرفیت پذیرش شناور ۱۸۴۰۰ TEU در طرح توسعه بندر شهید رجایی الزام استفاده از تجهیزات جدید وجود دارد. در بندر امام اسکله ۴۰ هزار تنی را با حد اقل اقدامات و هزینه‌های کم به یک اسکله ۸۰ هزار تنی ارتقا دادیم. اگر بحث نگهداری وتعمیر در بنادر بهینه و مناسب انجام بشود میتوان از فرسایش تجهیزات و اعمال هزینه ای بیشتر رای تعویض و جایگزینی تجهیزات جلوگیری کرد.  

منبع: سازمان بنادر و دریانوردی