فرزانه صادق‌مالواجرد در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی ضمن تاكید بر تلاش این دفتر برای پیداكردن راه‌حل‌هایی كه كمترین آسیب را به شهر و شهروندان وارد می‌كند از مصوبه‌ای كه تغییراتی را در خصوص بلندمرتبه‌سازی برای شهرداری‌ها تعیین كرده است خبر داد. به گفته وی در سال گذشته دفتر معماری و طراحی شهری به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی با هدف صیانت از «بافت‌های تاریخی و واجد ارزش» این حوزه را به مسئولیت‌های خود افزود؛ حوزه‌ای كه هدف از تشکیل آن توجه ویژه به معماری ایرانی ـ اسلامی، جلوگیری از بلندمرتبه‌سازی‌های بی‌رویه و حفظ و نگهداری از داشته‌های تاریخی است.
مشروح گفتگوی خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی با مديركل دفتر معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش وزارت راه و شهرسازی را در ادامه می‌خوانید:
خانم صادق مالواجرد، برای ورود به بحث از برنامه‌های دفتر معماری و طراحی شهری از زمان مسئولیت در این سمت برای ساماندهی این حوزه بگویید؟
دفتر معماری و طراحی شهری طبق شرح وظایف مصوب، ماموریت‌هایی داشته است که همچنان در حال انجام است. در دوره فعلی بر اساس تاکید وزیر محترم راه و شهرسازی مبنی بر افزایش کیفیت فضاهای شهری و شهروند‌مداری و همچنین تاکید معاون محترم شهرسازی و معماری مبنی بر صیانت از بافت‌های تاریخی و بناهای واجد ارزش به عنوان تنها مصادیق معماری ایرانی-اسلامی، مسئولیت پیگیری‌های ویژه در حوزه بافت‌های واجد ارزش در این دفتر تعریف شد و عنوان دفتر نیز به دفتر «معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش» تغییر پيدا كرد.
در همین راستا به جهت ورود شورایعالی شهرسازی و معماری به عنوان عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری، به موارد فوق تلاش شد تا این مهم در کمیته‌های فنی ذیل شورا هم منعکس شود. خوشبختانه مصوبه تشکیل کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش در تاریخ هشتم تيرماه سال گذشته از شورایعالی گرفته شده است. این کمیته در جهت اجرایی کردن ماده یک قانون تاسیس شورایعالی مبنی بر اعتلای هنر معماری ایران و ایجاد محیط زیست بهتر شکل گرفت و مقرر شد علاوه بر بررسی طرح‌های توسعه و عمران تا مقیاس طرح جامع در کمیته‌های فنی ۱ و ۲ ذیل شورای عالی، موارد کیفی در مقیاس بافت‌های شهری و معماری هم در این کمیته تخصصی مطرح و به شورا منعکس شود.
مهمترین طرح‌های بررسی شده و اقدامات صورت گرفته در پی برگزاری این جلسات چه بود؟
اولین جلسه کمیته تخصصی در تاریخ ۲۸ مردادماه سال گذشته تشکیل شد و علاوه بر تصویب آیین‌نامه داخلی توسط اعضای محترم کمیته، موارد مختلفی مورد بررسی قرار گرفت و نتیجه به شورا اعلام شد. مواردی چون بررسی خیابان شهید انصاری شرقی در بافت تاریخی قزوین، بررسی الگوی توسعه و عمران حوزه مرکزی شهر مشهد (با تاکید بر مسائل بافت پیرامون حرم مطهر رضوی)، بررسی طرح تفصیلی بافت تاریخی شیراز (تنها باقیمانده معماری دوره زندیه) و همچنین انتظام‌بخشی به مسابقات معماری و شهرسازی که در این خصوص به جهت اهمیت موضوع جلسات متعدد برگزار و نتیجه منجر به مصوبه مورخ ۹۴/۱/۳۱ شورایعالی مبنی بر دستورالعمل اجرایی تشکیل دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی شد.
همچنين، بررسی شرح خدمات طراحی شهری –محیطی رودخانه خرم آباد، سند راهبری و بازنگری طرح ویژه عباس آباد و شرح خدمات انجام مطالعات بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محلات ناکارآمد شهری و هدایت پادگان‌ها به تصمیم قابل دفاع (بررسی طرح اولیه پادگان ۰۷ خرم آباد) و تشویق مدیران ارشد به خلق پروژه‌های باكیفیت و همه جانبه در جهت باز آفرینی‌شهری در دستور کار این کمیته بوده است.
در امور ترویجی هم این دفتر علاوه بر طرح‌های پژوهشی و مطالعاتی نسبت به برگزاری مسابقه سراسری عکاسی و کارتون با موضوع «نقد بنا و فضای شهری» با اعلام فراخوان اقدام كرد که نمایشگاه آثار برگزیده نیز در خانه هنرمندان برگزار شد.
در مباحث طرح‌های پژوهشی این دفتر به دنبال مصادیق رفت. از جمله طرح‌های پژوهشی ما در سال‌های اخیر، مستندسازی آثار میراث معماری صنعتی به تفكیك محدوده جغرافیایی، گونه‌شناسی و راهكارهای حفاظتی، تدوین چارچوب تهیه شرح خدمات پروژه‌های طراحی شهری و تهیه دستورالعمل مربوطه، گونه‌شناسی میدان‌ها در شهر تاریخی یزد، تدوین تعاریف، ضوابط و راهكارهای فضایی-كالبدی تحقق واحدهای همسایگی بر اساس دانش بومی و مستندسازی بناهای مسكونی واجد ارزش با رویكرد استخراج آموزه‌های معماری بومی و كاربرد آن در ساخت و ساز معاصر بوده است.
همچنين طرح‌های پژوهشی نیز با رویکرد مستندسازی و استخراج آموزه‌های معماری بومی و کاربرد آن در ساخت و ساز معاصر و چگونگی رقابت‌پذیری شهر در حال انجام است.
اعضای تشكیل‌دهنده كمیته فنی ۳ كدام افراد حقیقی و حقوقی هستند؟
در كمیته‌های فنی یك و دو نمایندگان دستگاه‌های حاضر در شورای عالی حضور دارند اما در كمیته ۳ بنا بر موضوعیت كمیته، نمایندگان وزارت‌كشور، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و وزارت راه و شهرسازی و اعضای حقیقی شامل اساتید دانشگاه و حرفه آقایان دكتر شاهین حیدری، دكتر اصغر محمدمرادی، دكتر جهانشاه پاكزاد، مهندس بهشتی، مهندس كلانتری، دكتر مهدی حجت، دكتر محسن حبیبی و مهندس امیرفرجامی هستند.
در حوزه مدیریت‌شهری، آیا مدیران فعلی شهرها، همكاری لازم را با دولت در زمینه اجرای قوانین معماری و شهرسازی دارند؟
پاسخ به این سوال اندكی دشوار است از این جهت كه نمی‌توان با بلی یا خیر پاسخ داد اما در مقیاس دفتر معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش، در برخی از استان‌ها شاهدیم كه مدیریت شهری توجه بیشتری نسبت به ایجاد کیفیت در فضاهای شهری دارد. تمامی تلاش ما این بوده كه بیشترین و موثرترین ارتباط را با مدیران شهری داشته باشیم تا در اجرای طرح‌های مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی هماهنگی به وجود آید. اینكه همه استان‌ها، ضوابط و مقررات را اجرا می‌كنند یا خیر؟ پاسخ منفی است. اگر تمامی ضوابط و مقررات اجرا می‌شد، شاید وضعیت شهرهای ما اینگونه نبود. ما در خصوص كیفیت فضای شهری بر اساس ضوابط و مقررات صرف پیش نرفتیم و در آنها تخطی وجود دارد در عین حالی كه باید این نكته را هم مدنظر قرار دهیم كه ضوابط و مقررات بیشتر كمّی هستند و كیفیت در مراحل بعد مدنظر قرار می‌گیرد. تبدیل كیفیت به ضوابط و مقررات، كار ساده‌ای نیست، همانگونه كه ارتقای كیفیت در شهرهای مختلف راه‌حل ویژه خود را دارد. تلاش ما، توجه‌دادن به كیفیت است. همچنین، بسیاری از شهرها هستند كه تمایل به ایجاد كیفیت دارند اما از بضاعت كافی برخوردار نیستند.
در سنوات قبل در جهت ارتقای کیفیت در فضاهای شهری پروژه‌هایی در مقیاس پایین‌تر از ۱/۲۰۰ طرح‌های تفصیلی در استان‌ها تعریف شده بود که ساماندهی برخی از میادین و خیابان‌ها از جمله این پروژه‌ها بود. در دو سال اخیر، ضمن پیگیری برای به نتیجه رساندن این پروژه‌ها تغییر رویه‌ای هم در چگونگی تعریف این پروژه‌ها انجام شد. بدین‌معنا كه این بار از این منظر وارد شدیم که دفتر معماری و شهرسازی تعریف‌كننده این قبیل پروژه‌ها نباشد. به استان‌ها ابلاغ كردیم تا پروژه‌ها را پس از تعامل با شهرداری‌ها و بر اساس اولویت اجرایی شهرها معرفی کنند. با این روش، بازخوردهایی كه از استان‌ها گرفتیم مثبت‌تر از زمانی بود كه ما صرفا با همکاری استان و ستاد نسبت به تهیه پروژه‌های طراحی شهری اقدام و نتيجه جهت اجرا به شهرداری‌ها ابلاغ مي‌كرديم چرا که در تعامل با شهرداری‌هاست از قدرت اجرایی در کیفیت‌بخشی فضاها استفاده بهينه خواهد شد.
وضعیت تهران در ابلاغ طرح‌ها و اجرا چگونه است؟
وضعیت تهران به دلیل گستردگی و عوامل تاثیرگذار بر آن متفاوت از سایر شهرهاست. چندین جلسه شورای عالی معماری و شهرسازی مختص تهران برگزار شد از این جهت كه طرح تفصیلی تهیه‌شده در تهران مغایرت‌هایی با طرح جامع داشت كه در چندین جلسه كمیته فنی مورد بررسی قرار گرفت. آنچه كه بیشتر به دفتر معماری و شهرسازی ارتباط پیدا می‌كرد، ضوابط بلندمرتبه‌سازی بود كه در این زمینه، شورای عالی معماری و شهرسازی ورود پیدا كرد و مصوبه‌ای داد که در مراحل پاياني قرار دارد و به زودی به اجرا درمی‌آيد.
بیشترین تخلف در حوزه مدیریت شهری به چه دلایلی است و از سوی كدام ارگان انجام می‌شود؟
معتقدم مدیریت شهری با علم، تخلف نمی‌كند. بی‌انضباطی‌های شهری محصول پاسخ به درخواست‌ها و حقوق مكتسبه‌ای است كه در فرآیندی معیوب و مغایر با قوانین رخ می‌دهد. بنابراین، آغاز مشكلات شهری زمانی است كه مدیریت شهری به دنبال پاسخ دادن به این قبيل درخواست‌ها می‌رود و اینگونه است که کیفیت فضاهای شهری قربانی پاسخگویی غير منطقی مدیریت شهری می‌شود.
اینكه مشخصا تعیین كنیم كدام شهرها و كدام ارگان بیشترین تخلف را در حوزه مدیریت شهری داشتند كار دشواری است، زیرا شرایط در نقاط مختلف متفاوت است. اگر بخواهم بر اساس كمیسیون ماده ۵ به این پرسش، پاسخ دهم طبیعی است كه تغییرات در تراکم‌ها و كاربری‌هایی که در شهرها رخ می‌دهند، برخلاف مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی و طرح‌های جامع مصوب هستند كه در این خصوص دفتر نظارت بر طرح‌های توسعه و عمران معاونت معماری و شهرسازی ورود پیدا كرده است. در سفرهای معاون محترم معماری و شهرسازی به شهرهای مختلف، حتما یكی از جلسات در كمیسیون ماده ۵ استان‌ها با حضور مدیران استانی برگزار می‌شود. هدف از این جلسات، آگاهی‌بخشی مدیران شهری است تا کلیه تصمیمات بر روی ریل انضباط قرار گیرند و از سویی دیگر اگر مدیریت شهری با مشكلاتی مواجه است بتوانیم آن مشكلات را با كمترین تبعات برای شهر حل كنیم و اهمیت صیانت از بافت‌های واجد ارزش و کیفیت فضاهای شهری همواره گوشزد می‌شود.
اولویت ما پاسخگویی به شهر و نیازهای آن است. شهر موجود زنده‌ای است كه توجه به همه اجزای آن اجتناب‌ناپذیر است و اگر از جزییات غافل شویم به این موجود زنده آسیب جدی وارد كرده‌ایم. توجه به حقوق شهروندان، هویت شهرها و انسان‌مداری شهرها مقولاتی بسیار با اهمیت هستند. اینكه برای حل یك مشكل مثلا تامین مسكن مردم، سایر حقوق آنها را نادیده بگیریم به خطا رفته‌ایم. تغییر در تراکم‌ها و تبدیل کاربری سبز و خدماتی به کاربری‌های سوداگرایانه بدون توجه به خدمات عمومی مشكلات متعددی را در شهرهای کوچک و بزرگ ما به وجود آورده است که شاهد آن هستیم، به همین‌جهت آگاهی‌رسانی به مدیران شهری را در دستور كار آورديم. این موارد در جهت دستیابی به راه‌حل‌هایی با کمترین آسیب به شهر و شهروندان در جلسات استانی توسط معاونت شهرسازی و معماری مطرح و پیگیری می‌شود.
آیا در مطالعات جدید قرار است تغییری در قوانین شهری اعمال شود یا پیگیر اجرای قوانین قبل هستید؟
در حوزه معماری و کیفیت بخشی به فضاهای شهری، آن چیزی كه در حال حاضر در دستور كار داریم تغییر در شرح خدمات طرح‌های توسعه و عمران است. در تلاش هستیم تا نقاط قوت شرح خدمات موجود را تقویت كرده و در جهت رفع نقاط ضعف گام برداریم. همچنین مصوبه قبلی شورایعالی که هدف آن تشكیل كمیته سیما و منظر در تمامی استان‌ها بود هم در حال بررسی است كه امید است نتیجه به ارتقای کیفیت در شهرها با ایجاد نهادی پاسخگو و تاثیرگذار بیانجامد./
نظر شما