پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی- احسان کاظمزاده نظری؛ حمل و نقل حومهای ریلی یا Commuter Rail گونهای از حملونقل است که ارتباط بین کلانشهرها را با شهرهای کوچکتر اطراف خود تامین میکند و به مسافرانی که روزانه عمدتا به قصد کار و تحصیل از شهرهای حومهای به شهرهای مادر میروند خدمات ریلی ارائه میدهد.
در این راستا اقداماتی در حومه شهر تهران به عنوان کلانشهر ایران برای خدماترسانی انجام شد که ایجاد ظرفیت مناسب در زیرساختهای راهآهن و استفاده حداکثری از قطار حومهای در مسیرهای منتهی به تهران نیاز به معرفی بیشتر دارد.
به همین جهت با یکی از قطارهای حومهای تهران سفری به شهرقدس٬ کرج و هشتگرد انجام شد تا سطح ارائه خدمات این قطارها با متروی تهران-گلشهر و خودروی شخصی مقایسه شود. این مسیر یکی از پرترددترین مسیرهای حومهای به شمار میآید که حجم عظیمی از بار ترافیکی در این مسیر به حمل و نقل جادهای و متروی کرج کشیده شده است.
کافی است یک روز بعد از ظهر از متروی تهران-گلشهر استفاده کنید حجم بالای مسافر به قدری است که مردم برای سوار شدن به قطار با مشکل جدی مواجه میشوند و هر بار برای ورود به قطار از این ازدحام جمعیت همهمهای به پا میشود. طبق گفته یکی از مسافران متروی تهران-گلشهر دیده شده در هنگام سوار شدن لباسها پاره میشود چهبسا اگر مسافر بار یا وسیلهای نیز همراهش باشد قطعا به مشکل برمیخورد.
در مسیر حومهای تهران-شهرقدس-کرج-هشتگرد-قزوین روزانه ۶ رام قطار سیر و حرکت دارد که قرار است تعداد این قطارها افزایش هم پیدا کند. قطار در حال سیر در این خط ریلی ریلباس بوده که قابلیت جابهجایی ۳۳۶ مسافر با حداکثر سرعت ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت را دارد.
قطار ریل باس برای رسیدن به توقفگاه راهآهن شهرقدس مسیری به طول ۲۶ کیلومتر٬ برای رسیدن به ایستگاه کرج مسیری به طول ۴۱ کیلومتر و برای رسیدن به هشتگرد مسیری به طول ۷۵ کیلومتر را باید طی کند و زمان سیر این قطار به ترتیب تا شهرقدس ۳۱ دقیقه٬ تا کرج ۴۲ دقیقه و تا هشتگرد ۷۵ دقیقه است که جدول سیر و حرکت قطارها در این مسیر به شرح زیر است:
ساعت ورودبه تهران | ساعت حرکت از شهر قدس به سمت تهران | ساعت حرکت از کرج به سمت تهران | ساعت حركت ازهشتگرد | شمارهقطار | نام قطار | ساعت ورود به هشتگرد | ساعت حرکت از کرج به سمت هشتگرد | ساعت حركت از شهرقدس به سمت هشتگرد | ساعت حركت از تهران | شمارهقطار | نام قطار |
۰۶:۵۵ | ۶:۲۷ | ۰۶:۱۰ | ۵:۴۰ | ۹۳۵ | هشتگرد-کرج-شهرقدس-تهران | ۰۸:۱۵ | ۰۷:۴۸ | ۷:۳۳ | ۰۷:۰۰ | ۹۱۲ | تهران–شهرقدس-کرج-هشتگرد |
۷:۲۰ | ۶:۵۲ | ۰۶:۳۵ | ۶:۰۵ (از قزوین۵:۲۰) | ۴۵۷ | قزوین- هشتگرد-کرج-شهرقدس-تهران | ۱۵:۱۵ | ۱۴:۴۹ | ۱۴:۳۲ | ۱۴:۰۰ | ۹۶۲ | تهران–شهرقدس-کرج-هشتگرد د |
۷:۵۰ | ۷:۲۲ | ۰۶:۵۷ | ۶:۳۵ | ۹۶۵ | هشتگرد-کرج-شهرقدس-تهران | ۱۷:۳۵ (ورود به قزوین۱۸:۲۰) | ۱۷:۰۷ | ۱۶:۵۲ | ۱۶:۲۰ | ۴۵۶ | تهران–شهرقدس-کرج-هشتگرد -قزوین |
۸:۱۵ | ۷:۴۳ | ۰۷:۲۷ | ۷:۰۰ | ۹۷۷ | هشتگرد-کرج-شهرقدس-تهران | ۱۸:۱۰ | ۱۷:۴۴ | ۱۷:۲۷ | ۱۶:۵۵ | ۹۳۴ | تهران–شهرقدس-کرج-هشتگرد |
۰۹:۴۰ | ۹:۱۲ | ۰۸:۵۵ | ۰۸:۲۵ | ۹۱۳ | هشتگرد-کرج-شهرقدس-تهران | ۱۹:۰۰ | ۱۸:۳۴ | ۱۸:۱۷ | ۱۷:۴۵ | ۹۷۶ | تهران–شهرقدس-کرج-هشتگرد |
۱۶:۴۵ | ۱۶:۲۲ | ۱۶:۰۶ | ۱۵:۳۰ | ۹۶۳ | هشتگرد-کرج-شهرقدس-تهران | ۲۰:۱۵ | ۱۹:۴۹ | ۱۹:۳۲ | ۱۹:۰۰ | ۹۶۴ | تهران–شهرقدس-کرج-هشتگرد |
برنامه سیر این قطارها با اضافه شدن ناوگان تغییر خواهد کرد ولی نکته مهم در خصوص قطارهای حومهای این است که این قطارها در قیاس با سایر قطارهای مسافری و باری دارای اولویت حرکت است به همین علت این قطارها تأخیر ندارند و در سر زمان مقرر در ایستگاهها و توقفگاههای هدف حاضر هستند تا مردم بتوانند براساس برنامه از قطارهای حومهای استفاده کنند.
در سفری که با این قطار به شهرقدس داشتم با مسافران این مسیر ریلی گفتگویی کردم؛ آقای رنجبر یکی از مسافران دائمی این خط ریلی است٬ او اعتقاد دارد که استفاده از این قطار برای مسافران شهرقدس بسیار مناسب و به صرفه است چراکه شهروندان شهرقدسی برای عزیمت به تهران از طریق جاده با تاکسی علاوه بر تحمل بار ترافیکی مبادی ورودی به تهران که به طور متوسط بیش از یک ساعت و نیم زمان میبرد باید ۲۸۰۰ تومان بپردازند در صورتی که میتوانند با استفاده از این خط ریلی با پرداخت مبلغ هزار تومان در مدت زمان نیمساعته (یکسوم زمان سیر جادهای) به مقصد برسند.
وی گفت: پیش از اینکه از قطارهای ریلباس استفاده کنم تصوری از این نوع قطارها نداشتم و هرگز فکر نمیکردم داخل قطار به این شکل راحت و مدرن باشد؛ سیستم تهویه مناسب٬ سرعت سیر بالا٬ راحتی صندلیها و ایمنی بالا از ویژگیهای این قطارهاست که در این مدت آنها را احساس کردهام. ضمن اینکه این قطارها دارای سرویس بهداشتی است که برای رفاه حال مسافران به ویژه افراد سالمند مناسب است.
یکی دیگر مسافران این قطار حومهای معتقد بود که اتصال خط متروی تهران به ایستگاه راهآهن تهران تأثیر مثبتی بر استفاده بیش از پیش مردم از این خط ریلی دارد و مردم میتوانند پس از رسیدن به مقصد در ایستگاه راهآهن با ورود به شبکه مترو به هر جای تهران که قصد عزیمت دارند٬ سفر کنند؛ البته به نظر من این خط ریلی برای افرادی که میخواهند غرب تهران بروند به صرفه نیست چراکه از طریق جاده و مترو مسیر سادهتری را سیر میکنند که یا اگر از این قطار حومهای استفاده کنند ابتدا باید به جنوب تهران (میدان راهآهن) بروند و بعد به سمت غرب بازگردند ولی اگر به سایر نقاط به ویژه مناطق جنوبی بخواهند بروند این قطار حومهای بسیار به صرفه است.
علاوه بر اتصال مترو به ایستگاه راهآهن تهران قرار است در طول این مسیر قطار حومهای به متروی کرج نیز متصل شود تا دسترسی آسان مسافران از این طریق نیز فراهم آید.
یکی از نکات مورد توجه در پروژه قطارهای حومهای جانمایی ایستگاهها است؛ در بازدیدی که از ایستگاه شهرقدس و کرج داشتیم اکثر مسافران از مکان ایستگاهها اظهار رضایت میکردند برای مثال توقفگاه شهرقدس در ورودی شهر تعبیه شده که خودروهای عمومی زیادی از آنجا تردد میکنند علاوه بر این مکانی در زیر پل ورودی شهر برای پارک خودروی مسافران در نظر گرفته شده است.
ایستگاه راهآهن کرج نیز در حال توسعه بوده و قرار است علاوه بر اتصال به پایانه تاکسیرانی به پایانه اتوبوسرانی نیز در آیندهای نزدیک متصل شود؛ همچنین پارکینگی رایگان برای مسافران در این ایستگاه راهآهن در نظر گرفته شده تا مسافران بتوانند خودروی خود را پارک و به راحتی از قطارهای حومهای استفاده کنند.
اکثر مسافران قطارهای حومهای شاغلان و محصلانی هستند که مقصد آنها کلانشهرها است به همین دلیل قطارهای ابتدای صبح از استقبال بیشتری برخوردار است؛ برای مثال اولین قطار در ساعت ۵:۴۰ که از سمت هشتگرد به سمت تهران حرکت میکند که لازم است علاوه براینکه در این ساعت از صبح حمل و نقل عمومی به سمت ایستگاهها فعال باشد٬ امنیت کافی نیز برای مسافرانی که در توقفگاهها و ایستگاهها حضور پیدا میکنند تأمین شود که به همین منظور ایستگاهها پلیس راهآهن دارند یا آنکه همچون توقفگاه شهرقدس در مجاورت پاسگاه پلیس هستند.
جانمایی ایستگاه هشتگرد نیز بسیار مناسب است چراکه تا پیش از راهاندازی این قطار حومهای٬ افرادی که قصد عزیمت به تهران را داشتند با پرداخت هزینهای حدود ۳ هزار تومان خود را به متروی گلشهر میرساندند و پس از آن هزینه مترو را نیز پرداخت میکردند تا به تهران برسند در حالیکه با استفاده از قطار حومهای میتوانند با پرداخت فقط هزار تومان علاوه بر صرفهجویی در هزینه و وقت٬ سفر راحتتری به تهران داشته باشند.
بسیاری از مسافران این قطار حومهای پیش از راهاندازی این خط ریلی از خودرو استفاده میکردند که این مسئله به لحاظ آلایندگی بر محیط زیست تأثیر منفی میگذارد. شاخصهای آلایندگی به طور گستردهای از سوی كشورهای توسعه یافته برای برنامهریزی و سیاستگذاریهای اصلاحی مورد استفاده قرار میگیرد تا این كشورها بتوانند هزینههای خارجی ناشی از تولید آلاینده ها را كاهش دهند. در ایران گرچه این تفكیكها كاربرد نیافتهاند اما با تحقیقات صورت گرفته از سوی مرکز تحقیقات راهآهن، این بخش توانسته هزینههای خارجی ناشی از چند آلاینده را بدست آورد.
جدول زیر میزان تولید آلایندهها در بخش حملونقل به تفكیك نوع آلاینده و هزینههای خارجی آن بر حسب واحد حمل را نشان میدهد:
میلیون ریال به ازای هر تن آلاینده | تن به ازای هر میلیون واحد حمل | نوع آلاینده | |
ریلی | جادهای | ||
۴۲.۷۶۹ | ۰.۲۳۵ | ۲.۴۸ | NOx |
۱۶.۲۰۰ | ۰.۱۴۶ | ۱.۵۴ | SO۲ |
۳.۱۴۰ | ۰.۰۶۳ | ۰.۶۶۱ | CO |
۲.۶۹۷ | ۰.۱۹۱ | ۲.۰۱۸ | CH |
۲.۶۰۹ | ۰.۱۱۵ | ۱.۲۱ | SPM |
با توجه به جدول فوق و بر اساس ترافیك محاسبه شده، ارزش صرفه جویی ناشی از کاهش آلودگی هوا مورد محاسبه قرار خواهد گرفت.
یكی دیگر از مزیتهای راهآهن نسبت به جاده، ایمنی بیشتر آن است، در این بخش ابتدا میزان خسارت ناشی از تصادفات به ازای یک وسیله نقلیه-كیلومتر در کل کشور محاسبه شده و سپس از آن برای محاسبه ارزش افزایش ایمنی حمل با احداث هر طرح استفاده شده است. در سال ۱۳۹۲ تعداد سفرهای انجام شده و متوسط مسافت طی شده در هر سفر به تفکیک وسایل نقلیه به شرح جدول زیر بوده است:
نوع وسیله نقلیه | تعداد سفر در سطح کشور در سال ۹۲ (میلیون وسیله نقلیه) | متوسط سیر در یک سفر )km( | میلیون وسیله نقلیه کیلومتر (معادل سواری) | |
مینی بوس | ۳/۹ | ۷۹ | ۳۰۸/۱ | |
اتوبوس | ۴/۹ | ۴۰۶ | ۱۹۸۹/۴ | |
سواری | ۸/۸ | ۱۳۰ | ۱۱۴۴ | |
كامیون | ۱۹/۲ | ۴۵۹ | ۸۸۱۲/۸ | |
| جمع | ۱۲۲۵۴/۳ |
طبق سالنامه آماری كشور در سال ۱۳۹۲ تعداد ۱۷۹۹۷ نفر در تصادفات برون شهری در سطح كشور جان باختند و تعداد ۳۱۵۷۱۹ نفر مجروح شدند. دیه انسان ۱۱۴۰ میلیون ریال و دیه هر مجروح معادل ۱۰۰ میلیون ریال در نظر گرفته شده است. همچنین در سال ۱۳۹۲ مجموعاً تعداد ۱۴۱۰۰۰ فقره تصادف در سطح کشور اتفاق افتاده است که با احتساب ۲۵ میلیون ریال خسارت وارد شده به وسیله نقلیه در هر تصادف کل هزینه تصادفات جادهای کشور در سال ۱۳۹۲ معادل ۵۴۸۹۱ میلیارد ریال میشود که با توجه به تعداد وسایل نقلیه-کیلومتر محاسبه شده، رقم ۴۴۷۹ ریال به عنوان هزینه تصادف هر وسیله نقلیه- کیلومتر برآورد شده است .متوسط سرنشین سواری ۲.۵ نفر و اتوبوس ۳۰ در نظر گرفته شده بنابر این بر اساس نرخ های سال ۱۳۹۲ سرانه هزینه تصادف هر نفرکیلومتر توسط سواری حدود ۱۸۰۰ ریال است. و برای محاسبه منافع ناشی از بخش ایمنی می بایست این مبلغ (۱۸۰۰ریال) را در مجموع مسافت های پیموده شده توسط مسافران ضرب کرد. مثلا اگر در افق طرح سالانه ۲۰ میلیون نفر توسط قطارهای حومه ای جابجا شوند و متوسط هر سفر ۳۰ کیلومتر در نظر گرفته شود منافع سالیانه حاصل ضرب این سه عدد خواهد شد.
حسین گروسی نماینده مردم شهریار٬ شهرقدس و ملارد در مجلس شورای اسلامی نیز انتقال بار ترافیکی جاده به ریل را یک ضرورت و نه انتخاب خواند و تأکید کرد: با توجه به حجم بالای ترافیک جادهای در مبادی ورودی به شهر تهران و آلودگی هوا وجود چنین خط حومهای برای این منطقه ضروری بود.
اما بزرگترین ضعف راهاندازی این قطارهای حومهای نحوه اطلاعرسانی آن به مردم است؛ بسیاری از مسافران از طریق مشاهده چند پلاکارد و بیلبورد متوجه راهاندازی قطارهای حومهای شدهاند و شاید یکی از دلایل عدم استقبال از این قطارها همین عامل باشد.
یکی از مسافران ساکن کرج که در قطار هشتگرد-کرج-شهرقدس-تهران حضور داشت٬ گفت: من با مشاهده چند عدد پلاکارد و صحبت با کسانی که از این قطارها استفاده کردهاند متوجه راهندازی این قطارها شدم و پس از مدتی است تصمیم به استفاده هر روزه از آن گرفتم و در حالیکه پیش از آن با خودروی شخصی به تهران میرفتم.
حسین گروسی نیز در این باره میگوید: متأسفانه بسیاری از مردم در جریان راهاندازی این قطار حومهای نیستند؛ البته برای اطلاعرسانی عمومی با نشریات محلی٬ صدا و سیما و سایر رسانهها مذاکراتی شده که البته نیاز است صدا و سیما به شکل ویژهای به این مسئله بپردازد و علاوه بر تبلیغ مزایای استفاده از حمل و نقل ریلی٬ ساعات حرکت قطارها و میزان سیر آنها به اطلاع عموم برسد. البته پس از حضور دکتر آخوندی وزیر راه و شهرسازی و پوشش خبری راهاندازی قطار تهران-شهرقدس-کرج-هشتگرد-قزوین و افتتاح توقفگاه شهرقدس استقبال مناسبتری از این خط حومهای صورت گرفته است و چنانچه مردم بیشتر در جریان نحوه حرکت این قطارها قرار گیرند استقبال چندین برابری صورت میگیرد.
نکته دیگری که قطارهای حومهای را با سایر قطارهای بلند برد متمایز میکند قیمت مناسب آنهاست که همه مسافران نرخ تعیین شده برای قطار تهران-شهرقدس-کرج-هشتگرد-قزوین در قیاس با خدمات ارائه شده بسیار مناسب میدانستند به طوریکه یکی از مسافران این قطار یادآور شد: نرخ این قطارها طوری تعیین شده که تمام اقشار جامعه توانایی استفاده از آن را داشته باشند و اگر این مسئله به درستی به مردم منتقل شود مردم استقبال مناسبی از قطارهای حومهای میکنند.
نحوه تهیه بلیت نیز در قطارهای حومهای با سایر قطارهای بلند برد متفاوت است و به صورت نقدی در داخل قطار توسط رئیس قطار دریافت میشود که این مسئله نیز میتواند در وقت مسافر که برای تهیه بلیت هدر میرفت٬ صرفهجویی کند.
بیشتر مسافران پیش از اینکه از این قطارها استفاده کنند تصوری از کیفیت و نحوه ارائه خدمات در این قطارها نداشتند و با یکبار استفاده از این قطارها به مشتریان ثابت ٖآن بدل میشوند؛ در این قطار علاوه بر شاغلان و محصلان که مشتریان اصلی و دائمی قطارهای حومهای هستند به دلیل آسایش و شرایط مناسبی که حاکم است خانوادهها٬ کودکان خردسال و افراد سالمند نیز حضور داشتند؛ آنها نحوه ارائه خدمات را با توجه به نرخ بلیت بسیار مناسب میدانستند و قصد داشتند باز هم از این قطارها استفاده کنند./
نظر شما