به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی از شرکت بازآفرینی شهری ایران، نشست تخصصی «بازآفرینی بافت‌های تاریخی؛ بایدها و نبایدها» با حضور عبدالرضا گلپایگانی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران، محمدحسن طالبیان، استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، احمد سعیدنیا، استاد بازنشسته دانشگاه تهران و رییس پیشین جامعه مهندسین مشاور و لادن اعتضادی استاد دانشگاه شهید بهشتی به صورت حضوری و آنلاین برگزار شد.
عبدالرضا گلپایگانی در این نشست با اشاره به تحولات تاریخی در مواجهه با بافت‌های ارزشمند، تصریح کرد: با عبور از مرحله صرف حفظ آثار تاریخی، اکنون با پدیده شهر تاریخی مواجه هستیم که نمونه‌هایی چون اصفهان، نایین و زواره در این دسته قرار می‌گیرند. این ویژگی تاریخی، اقتضائات و الزامات خاصی را در نوع مدیریت و مواجهه با این شهرها ایجاد می‌کند.
نگاه صرفا کالبدی به شهرهای تاریخی بدون توجه به میراث ناملموس ناکارآمد است
وی تاکید کرد: نگاه صرفا کالبدی به شهرهای تاریخی بدون توجه به میراث ناملموس آن‌ها، ناقص و ناکارآمد است. برای مثال، در شیراز حافظیه و سعدیه بخشی از تاریخ زنده شهر به شمار می‌روند و زمانی که از محدوده تاریخی ری سخن می گوییم شستن قالی در چشمه علی و لایروبی قنات چشمه علی نیز مد نظر قرار دارد.
گلپایگانی با طرح این پرسش کلیدی که «آیا شهر تاریخی را موجودی زنده می‌دانیم یا مساله‌ای نیازمند حل؟» گفت: متاسفانه نگاه قالب در میان بسیاری از مدیران، شهروندان و حتی کارشناسان آن است که بافت‌های تاریخی را مانعی برای توسعه می‌دانند. اما اگر به شهر به‌مثابه یک موجود زنده بنگریم، می‌توان با حفظ اصالت، آن را بازآفرینی و به‌روز کرد.
وی با ارایه چهار گمانه درباره چرایی تبدیل یک وجود تاریخی به یک مساله، افزود: نخست، برخی مدیران توسعه‌گرا، میراث فرهنگی را مانعی برای پیشرفت تلقی می‌کنند، دوم، تقابل میان رویکردهای توسعه‌گرا و سنت‌گرا در کشوری با پیشینه غنی تاریخی چون ایران و سوم ایجاد شکاف میان طبقه فرهیخته و مردم نسبت به ارزش آثار تاریخی جزو گمانه‌هایی است که می‌توانند در ایجاد این بحران نقش داشته باشند.
گلپایگانی گمانه چهارم را نوع نگاه مسوولان به بافت تاریخی در ایجاد شرایط کنونی برشمرد و گفت: برای مثال می‌توان گفت معماری خانه‌های ایرانی از زمان سلجوقیان تاکنون دستخوش تغییر گشته اما اصالت آن همواره حفظ شده است. در حقیقت زنده بودن شهر عامل اصلی تاب آوری آن به شمار می رود؛ همان طور که موجود زنده می‌تواند در برابر عوامل بیرونی، خودش را بازسازی کند، شهر به مثابه یک موجود زنده نیز از این توانایی برخوردار است و با این دیدگاه می‌توان آثار تاریخی را با حفظ شاخص‌های اصالت به روز کرد.
اصفهان و شهرهای تاریخی نیازمند بازسازی بخش‌های فرسوده با حفظ اصالت‌های تاریخی هستند
در ادامه این نشست احمد سعیدنیا استاد پیشین دانشگاه تهران، با بیان اینکه درک بافت تاریخی و تبدیل آن به شهر تاریخی، گامی بزرگ در مسیر توسعه پایدار است، گفت: تاریخ ما ریشه‌ای ژرف دارد؛ نخستین شهر ایرانی ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد ساخته شده و نظمی شگفت‌انگیز در آن حاکم بوده که نمونه آن در کهن‌دژ سمنان هم قابل مشاهده است.
وی افزود: تغییر در بافت شهری، امری طبیعی و برگرفته از روندهای پیچیده تحول در جهان است. همان‌گونه که خانه‌های حیاط‌دار جای خود را به آپارتمان‌ها دادند، بافت تاریخی نیز باید با حفظ المان‌های اصیل، بازسازی شود.
سعیدنیا با اشاره به اینکه شهر اصفهان نمونه‌ای برجسته از شهر تاریخی ایران است، تاکید کرد: این شهر نیازمند بازسازی بخش‌های فرسوده با حفظ اصالت‌های تاریخی است. البته هر خانه قدیمی الزاما میراث فرهنگی محسوب نمی‌شود.
ضرورت شکل‌گیری توسعه پایدار شهرها بر پایه گذشته و هویت تاریخی
لادن اعتضادی استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز در این نشست، با اشاره به تهدید جدی بافت‌های فرسوده در برابر حوادث طبیعی، گفت: زلزله می‌تواند خسارات فاجعه‌باری به این بافت‌ها و ساکنان آن وارد کند. حقیقت این است که شهرها برای ادامه حیات نیازمند زیست و توسعه پایدار هستند و این توسعه باید بر پایه گذشته و هویت تاریخی شکل گیرد.
وی ادامه داد: با تبدیل روستاهای چند هزار نفری به شهر، اکنون با واحدهای جمعیتی مواجه‌ایم که نه شهرند و نه روستا و پایداری زیست در آن‌ها در معرض خطر قرار گرفته است. در این میان، تخریب خانه‌های قدیمی راه‌حل نیست، بلکه حفظ بافت تاریخی و بازآفرینی آن با بهره‌گیری از ظرفیت‌های نوگرایانه باید در دستور کار قرار گیرد.
در بخش دیگری از این نشست، محمدحسن طالبیان استاد تمام دانشگاه تهران با تاکید بر اهمیت بازآفرینی به‌عنوان بخشی از فرایند حفاظت، اظهار داشت: در حوزه میراث فرهنگی، شناسایی و حفظ عناصر ارزشمند اهمیت بالایی دارد. افزون بر آن، جلب مشارکت عمومی در فرآیند حفاظت، از مؤلفه‌های کلیدی در دستیابی به موفقیت است.
طالبیان افزود: حفظ منظر تاریخی شهر و درک پیوستگی میان طبیعت، تاریخ و فرهنگ، مسیر ما را به سوی تغییراتی نظام‌مند و هدفمند هدایت می‌کند.
در پایان این نشست، حاضران به طرح دیدگاه‌ها، پیشنهادها و پرسش‌های خود پیرامون موضوع جلسه پرداختند