فرآیند شهرنشینی در ایران گرچه فرصتهای جدید برای توسعه همهجانبه فراهم آورده است، اما در عین حال موجب بروز چالشهای بزرگ در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی. فرهنگی و سیاسی برای شهروندان شده است. این در حالی است که با گذشت بیش از ۴ دهه از برنامهریزی و تهیه طرحهای توسعه شهری توفیقی در ارائه راهحلهایی کارآمد در مواجهه با مسائل و مشکلات شهروندان نداشتهایم.
به استناد تجارب جهانی و بررسی سیاستها و برنامههای توسعه شهری در کشورهای توسعه یافته ، به نظر میرسد سیاست بازآفرینی شهری با رویکردی کلنگر، جامع و یکپارچه با تأکید بر مقوله کیفیت زندگی، به عنوان یک دستور کار شهری جدید میتواند برنامه مناسبی برای پاسخگویی به نیازهای کنونی شهروندان باشد.
حضور مردم در کانون برنامهها و سیاستهای این دستور کاری جدید، سبب میگردد که بدون توجه به ساختارهای اجتماعی و مشارکت جامعه مدنی نتوان رو به جلو حرکت کرد و بازآفرینی شهری پایدار را محقق ساخت.
فهم و پذیرش نیاز به مشارکت شهروندان توسط مسئولان و سکانداران مدیریت شهری، یکی از شروط لازم تحقق این فرآیند است. در این میان علاوه بر ضرورت مشارکت فرد فرد شهروندان در تصمیمگیریهای شهری، توجه به حق جمعی و هماهنگی همچون «حق به شهر» به عنوان گفتمان مهم و فراگیر کنونی ضروری به نظر میرسد. گفتمان حق به شهر میکوشد که دگرگونی شهرها را به تقاضایی پایدار و عمومی توسط همه شهروندان تبدیل کند و نگاه به فضا به عنوان مقوله اجتماعی سبب گردد که آنها حق کنترل بر فضاهای شهری، حق مشارکت در فرآیندهای تصمیمسازی و حقوق دیگری از این دست را برای خود به رسمیت شناخته و در نتیجه با کاستن از قدرت متمرکز دولت، بازآفرینی پایدار شهری را یاری رساند.
از سویی دیگر، با رشد و بالندگی ساختارهای اجتماعی تداوم شیوه زیست در شهرهای ایران با تکیه بر نگاههای آمرانه و از بالا به پایین سازگاری نخواهد یافت، بلکه در سایه شکلگیری و رشد گفتمانهایی مانند «حق به شهر» قادر خواهد بود با برخواستن از متن زندگی اجتماعی، در شهرها معنا یابد.
گفتمان حق به شهر که مفهومی جمعی است، میتواند با سنجش و تطبیق تفاوتها و تمایزات شهروندان ایرانی، در فرآیند بازتعریف هویت شهرهای این سرزمین، به مؤلفههایی بنمایه زندگی ایرانیان در این بستر تاریخی-جغرافیایی- فرهنگی بودهاند، تمرکز و توجه کند و بستری برای تحقق بازآفرینی پایدار شهرهای ایران گردد.
شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری در راستای اهداف ووظایف خود در زمینه ارتقاء حیات شهری در سالهای اخیر تلاش نموده است تا بهرهگیری از نظرات و تجارب اساتید و صاحبنظران در طرح و شکلگیری گفتمان حق به شهر بسترهایی را مهیا سازد.
* معاون وزیر راه و شهرسازی
نظر شما