به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، بخش ساختمان در ایران که بیش از ۴۰ درصد کل انرژی مصرفی کشور را به خود اختصاص داده است، بزرگترین مصرف‌کننده انرژی در ایران به شمار می‌رود. میانگین مصرف انرژی در حوزه ساختمان در ایران ۲.۵ برابر متوسط مصرف جهانی است.

آمارهای یاد شده، موضوع بهینه‌سازی مصرف و جلوگیری از هدر رفت انرژی در ساختمان را ضروری می‌نماید اما با وجود اختصاص بودجه‌های کلان و وجود سازمان‌ها و شرکت‌های مرتبط با بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور شامل سابا (سازمان بهره‌وری انرژی ایران)، سانا (سازمان انرژی‌های نو ایران)، شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، همچنان مبحث بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش ساختمان به عنوان یک چالش مطرح است.

این چالش در تهران و کلانشهرها به دلیل پر رنگ‌تر بودن بحث آلودگی هوا در آنها، به طور جدی‌تری مطرح است؛ چراکه با توجه به تأمین ۹۸ انرژی ساختمان‌ها از طریق گاز شهری یا نفت، نقش هدر رفت انرژی ساختمان‌ها در آلودگی هوا انکارناپذیر می‌شود .آمارهای رسمی نشان می‌دهد که ۴۰ درصد دی اکسید کربن هوای تهران و ۲۶ درصد دی اکسید کربن هوای کشور از بخش ساختمان است.

هدر رفت انرژی در ساختمان‌ها بر اساس یافته‌های علمی منتشر شده، به دلیل عایق نبودن پوسته خارجی ساختمان، بطور میانگین و تقریبی، حدود ٣٥ درصد اتلاف انرژی از دیوارهای جانبی، ٢٥ درصد از سقف و ١٠ درصد از کف ساختمان‌هاست و ٢٠ تا ٢٥ درصد اتلاف انرژی از پنجره‌ها و در‌ها رخ می‌دهد.

دلایل این هدر رفت را می‌توان به طراحی و استفاده نامناسب از ساختمان‌ها، معماری نامتناسب با شرایط اقلیمی، عدم سازگاری مواد و مصالح مورد استفاده با اقلیم و شرایط منطقه، نداشتن عایق مناسب برای کف و دیواره‌های ساختمان، پنجره‌های نامناسب، تجهیزات ساختمان با مصرف انرژی بالا و فرهنگ و نحوه زندگی نسبت داد.

اهمیت بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان در اسناد قانونی این حوزه نیز قابل ملاحظه است به طوری که مبحث ١٩ مقررات ملی ساختمان بر بهینه‌سازی انرژی در ساختمان تاکید دارد و بیش از ١٠ سال از تدوین آن می‌گذرد. همچنین چندین سال است که برچسب انرژی برای محصولات انرژی‌بر تدوین و الزامی شده است.

به این ترتیب، به نظر می‌رسد کلیدی‌ترین راه‌حل عملی برای بهینه‌سازی انرژی در ساختمان، اجرای دقیق قوانین موجود و رفع خلأهای احتمالی در قوانین کشور است.

در ادامه چکیده راه‌حل‌هایی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان که در مقاله‌ای با عنوان «ضوابط معماری و شهرسازی؛ کاهش‌دهنده مصرف انرژی ساختمان‌ها» توسط دکتر فرشاد نصراللهی دکترای معماری تخصص انرژی و استادیار دانشگاه صنعتی برلین مورد توجه قرار گرفته، آمده است:

• پنجره‌ها: برای ساختمان‌های موجود و ساختمان‌های نوساز مطابق استانداردهای این بخش قابل اجراست. استفاده از مصالح مناسب اقلیم و قرار دادن عایق دیوارها و کف در ساختمان‌های نوساز و استفاده از پنجره‌های دولایه، درزگیری در و پنجره، تنظیم سایبان پنجره‌ها مطابق اصول در ساختمان‌های موجود یا نوساز راه‌حل‌های قابل دسترس و ساده‌ای جهت کاهش مصرف انرژی هستند.
• ساختمان: استفاده از سیستم‌های تهویه و سرمایش و گرمایش و سایر لوازم منازل با برچسب انرژی Aو B، تنظیم دماهای داخل ساختمان با سنسور و روشن و خاموش کردن اتوماتیک سیستم‌های سرمایش و گرمایش مرتبط با سنسورها، طراحی و سایزینگ تاسیسات ساختمان متناسب با ظرفیت و اقلیمی که ساختمان در آن واقع شده است.
• فرهنگ فرهنگ همان تلاش افراد برای مصرف صحیح انرژی و جلوگیری از رفتارهایی است که موجب هدر رفت انرژی در این بخش می‌شود. این رفتارها مانند جلوگیری افراد از سرمایش و گرمایش بیش از حد منازل، باز و بسته کردن به موقع پنجره‌ها و اندازه مناسب وسایل گرمایش، سرمایش و روشنایی همگی جزء فرهنگ مصرف انرژی هستند.

علاوه بر این، جایگزینی سوخت فسیلی با انرژی تجدیدپذیر و همچنین معماری بر اساس اقلیم از دیگر راه‌حل‌های مورد توجه متخصصان این حوزه است:

• سوخت فسیلی با انرژی تجدیدپذیر: برخی از تجهیزات مانند کلکتور خورشیدی جهت گرمایش آب و نصب پنل خورشیدی جهت تولید الکتریسیته ساختمان، راه‌حل‌های عملی کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی هستند.
• بر اساس اقلیم : معماری نوین ایران بر خلاف معماری سنتي کشورمان که بر مبنای پارامترهای اقلیمی بود، امروزه هماهنگي خوبی با شرايط اقليمي ندارد. این پارامتر تنها در ساختمان‌های در حال ساخت امکان اصلاح دارد و باید طراحی بر اساس اقلیم صورت گیرد. عواملی که خصوصیات اقلیمی یک ساختمان را تحت تاثیر قرار می‌دهند عبارتند از توپوگرافی، جهت، اشراف، ارتفاع تپه‌ها یا دره‌های واقع در اطراف آن، سطح زمین چه طبیعی و چه ساخته شده، قابلیت نفوذپذیری، جنس و دمای خاک، تعداد طبقات، کشیدگی ساختمان، فرم ساختمان، محل قرارگیری فضاها در پلان و جهت استقرار ساختمان.

*دکترای مهندسی مکانیک بیوسیستم