شناسهٔ خبر: 31191 - سرویس استان‌ها
نسخه قابل چاپ

نگاهی به معماری عمارت شترگلو ماهان - کرمان

شترگلو عمارت شترگلو که در شرق شهر ماهان و در مسیر قنات وکیل آباد قرار گرفته یکی از دیدنی ترین آثار تاریخی دوره قاجار است که به لحاظ معماری خاص از جاذبه های منحصر به فرد جنوب شرق کشور محسوب می‌شود.

شترگلو به نوعی سازه آبی سنتی گفته می شود که کار انتقال آب را از مکانی به مکان دیگر انجام می دهد، به نوعی که اگر در مسیر آب موانعی مانند جاده، رودخانه و... قرار گرفته باشد، به گونه ای که سطح مانع از مسیر آب پایین تر باشد، می توان با احداث شترگلو به راحتی آب را منتقل نمود.

عملکرد شترگلوها به عنوان سازه های آبی سنتی، به نوعی شبیه به عملکرد سیفون های معکوس به عنوان سازه های آبی امروزی می باشد. در گذشته برای اینکه امنیت باغ ها و خانه هایی که در مسیر آب قنات ها و چشمه ها قرار داشتند تامین شود، ورودی و خروجی آب را به گونه ای طراحی می کردند که هیچ موجود زنده ای نتواند وارد شود.

برای این منظور در زیر دیوار خانه، کانالی به شکل زاویه منفرجه می ساختند تا آب از یک سمت با ارتفاع مناسبی پایین رفته و از سمت دیگر بنا به قاعده ظروف مرتبط بالا بیاید و از آنجا که شکل این کانال ها به گردن و گلوی شتر شباهت دارد به چنین سازه ای "شترگلو" می گفتند.

در مرکز عمارت شترگلو ماهان حوضخانه ای زیبا که با سقف بلند و گنبدی شکل و مقرنس کاری شده، قرار دارد. در اطراف این حوضخانه علاوه بر اتاق ها و رواق هایی که با گچبری های زیبا تزئین یافته اند، دهلیزهایی تعبیه شده که جریان هوا را از دو بادگیر قرینه و زیبا، پس از عبور از خنکای آبی که به طور مداوم از یک فواره می جوشد و در حوض و پاشویه ها جریان می یابد به فضاهای پیرامونی که برای استراحت ساکنان خانه  در روزهای گرم تابستان پیش بینی شده  هدایت می کند. که بی شک یکی از نبوغ آمیزترین جلوه های هنری و تمهیدات خلاق مهندسان و معماران ایرانی در مبارزه اندیشمندانه با گرمای تابستان حاشیه کویر را به نمایش می گذارد. هوای پاک و سالمی که بدون مصرف هرگونه سوخت و هزینه ای طراوت و شادابی کوهستان را تداعی می کند.

از ویژگی های عمارت شترگلو این است که داخل این بنا یک فواره بزرگ قرار دارد که وقتی آب داخل آن جریان داشته باشد، صدای کاروان شتر به گوش می رسد.در مرکز ساختمان شترگلو ماهان حوضخانه‌ای زیبا که با سقف بلند و گنبدی شکل و مقرنس کاری شده، قرار دارد.

در گذشته برای اینکه امنیت باغ ها و خانه هایی که در مسیر آب قنات ها و چشمه ها قرار داشتند تامین شود، ورودی و خروجی آب را به گونه ای طراحی می کردند که هیچ موجود زنده ای نتواند وارد شود. برای این منظور در زیر دیوار خانه، کانالی به شکل زاویه منفرجه می ساختند تا آب از یک سمت با ارتفاع مناسبی پایین رفته و از سمت دیگر بنا به قاعده ظروف مرتبط بالا بیاید و از آنجا که شکل این کانال ها به گردن و گلوی شتر شباهت دارد به چنین سازه ای "شترگلو" می گفتند که در بیشتر موارد در سایه ذوق و خلاقیت معماران هنرمند ایرانی، حوض ها، آب نماها و فواره های زیبایی نیز با استفاده از همین روش در خانه های حکام و اشراف گذشته احداث می شد تا در مجموعه درختان سرو و کاج و گل های چهار فصل و نیز درختان میوه، فضایی فرحبخش و پرطراوت پدید آید.

این ساختمان کم نظیر به جهت استفاده از آجرهای سفالی در پوشش سقف و شیب بندی مناسب و دقیق از آفت نفوذ آب باران در امان مانده و به رغم گذشت سالیان در مجموعه آثار تاریخی دیار کریمان تا امروز که سازمان میراث فرهنگی، گردشگری صنایع دستی استان عزم خود را برای مرمت و بازسازی آن جزم کرده است، استوار و پابرجا باقی مانده است. حتی اگر قنات وکیل آباد ماهان نیز از جوشش افتاده باشد، این بنای ارزشمند می تواند با استفاده از آب چاه حالت نخستین را بازیافته و به عنوان یک واحد پذیرایی سالانه مورد استفاده هزاران نفر از گردشگران ایرانی و خارجی قرار گیرد.

عمارت شتر گلو مربوط به دوره قاجار و خانه خاندان رضوی نعمت اللهی است و در ماهان، داخل شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ مهر ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۶۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

نظر شما