به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به نقل از ایران، طی سالیان گذشته موجی از مشکلات شهری از جمله بلایای طبیعی، آلایندههای سرطان زا، آلودگیهای هوا و صوتی، سیلاب، فرونشست زمین، ریزگردها، ترافیک، بیخانمانی، فقر، گرسنگی، مهاجرت، بیماریهای مسری، جرایم و جنایات سازمان یافته ،برخی از کلانشهرهای دنیا را در بر گرفته است.
با پیچیده و چند لایه شدن نیازهای جوامع، هیچ کلانشهری به تنهایی قادر به شناسایی، مدیریت و حل تمامی نیازهای شهروندان خود و چالشهای مشترک در معادلات کشوری و بینالمللی نیست و نیازمند همکاریهای دو و چند جانبه از طریق نهادها و سازمانهای تخصصی بینالمللی است. بسیاری از چالشهای بینالمللی از جمله تغییرات آب و هوایی دیگر محدود و منحصر در شهرها نبوده بلکه ابعاد جهانی به خود گرفتهاند. این امر باعث شده تا مدیران اجرایی کلانشهرها مستقیماً با چالشها و بحرانهای جهانی مرتبط شوند.
به عبارتی برخی از معضلات کلانشهرها از جمله گرمایش زمین، آلایندههای زیستمحیطی و دیگر چالشهای جهان امروز فقط خاص یک کشور و مرتبط با دولتملتها نبوده بلکه برخی از معضلات ابعادی جهانی یافته و طیف گستردهای از مسائل از اقتصاد تا امنیت را در بر گرفته و در اجلاسهای بینالمللی با حضور نهادهای دیگر از جمله شهرداریها و شورای شهر کلانشهرها مطرح میشوند.
امروزه کلانشهرها نقش مهمی در سیاست جهانی و بازساخت اقتصاد جهانی داشته و در چارچوب دیپلماسی شهری به طرز اعجابآوری بر جریانهای بینالمللی تأثیر میگذارند. با نمود بیشتر مشکلات شهری، دیپلماسی شهری بهعنوان ابزاری در خدمت مدیران شهرداری و شوراهای شهری و محلی کشورهای دنیا قرار گرفته است، به گونهای که کلانشهرها با ارتقای جایگاه اقتصادی، سیاسی، فناوری و فرهنگی، خود از توان و ابزار لازم جهت اجرای فعالیتهای دیپلماتیک برخوردار شدهاند و در راستای تحقق فعالیتهای خود شکل نوینی از دیپلماسی را به تصویر میکشند که به آن دیپلماسی شهری میگویند.در واقع دیپلماسی شهری به ابزار مقام های اجرایی شهری و انجمن های وابسته به آنها جهت حل چالش های مشترک پیش روی بشریت، مبارزه با فقر، جهل، تعصب، تبعیض، محرومیت، ناامنی، تحقیر و انحطاط فرهنگی و ایجاد فرصت های موجود در تعاملات بین المللی از طریق گفتوگو و همکاری های بین المللی شهر با شهر و فراهم آوردن محیطی آرام و صلحآمیز برای شهروندان و ارتقای حقوق آنان اطلاق میشود. هدف این نوع از دیپلماسی، ایجاد همبستگی اجتماعی، جلوگیری از بروز اختلافات، حل اختلافات پیش آمده و در نهایت ایجاد محیطی پایدار که در آن شهروندان بتوانند در امنیت، رفاه اقتصادی، آرامش، نشاط و امید زندگی کنند، است. با تداوم روند تمرکززدایی از دنیای سیاست، نقش دیپلماسی شهری در تأمین امنیت شهروندان، توسعه اقتصادی و ارتقای فرهنگی بیش از گذشته شده است. بهرهمندی از ظرفیتهای کلانشهرها برای توسعه «سیاست بیناشهری - بینالمللی» در مقابل «سیاست بینادولت - ملت» در قالب دیپلماسی شهری قابل تحقق است.
واقعیت این است کلانشهرها در مقام مراکز تولید ناخالص داخلی و ملی، نقش قابل توجهی در اقتصاد ملی کشورها ایفا کرده و روابط بینالمللی شهرها و دیپلماسی شهری باعث رونق و شکوفایی اقتصاد شهری و ایجاد اشتغال و بهبود در وضعیت زندگی شهروندان میشود. از سوی دیگر شهرهای بزرگ، مراکزی جدا از هم به شمار نرفته و چالشهای آنها بههم پیوستهاند. از همین روی نقش مدیران شهری و ارتباط آنها در فضای دیپلماتیک هر روز بیشتر از گذشته میشود. این نقش حتی دیگر به مسائلی که بهنظر شهری میرسند مانند محیط زیست و تغییرات آبوهوایی محدود نشده بلکه دیپلماسی شهری مسألهای جهانی است که نقش مدیران شهری را فراتر از سطوح کشوری و منطقهای به تصویر میکشاند. در این خصوص یک مدیر کارآمد در حوزه شهری، بر روابط فراملی و دیپلماسی شهری یا بهعبارتی ساده تر، راههای برقراری ارتباط با دیگر بازیگران عرصه تعاملات جهانی(دیگر کلانشهرها و شهرهای جهانی) اشراف داشته و از آن جهت ارتقای کیفیت زندگی و حقوق شهروندی بخوبی سود میجوید. ناگفته پیداست که واقعیتهای تحولات منطقهای پیرامونی و بینالمللی ایران، مدیریت کلانشهری ایران را به ضرورت شناخت دقیقتر شتاب و چرایی تحولات در راستای ارتقای جایگاه کلانشهرهای ایران در عرصه جهانی رهنمون میسازد.
طی دهههای گذشته مسئولان شهرداری و شورای شهری کشورهای دنیا به جمع بازیگران و تأثیرگذاران صحنه بینالمللی پیوستهاند. اتحادیه اروپا در طول سالهای گذشته بر نقش مدیران شهری در رسیدن به اهداف و سیاستهای منطقهای خود تأکید ویژهای داشتهاست. این اتحادیه در سال۲۰۰۷ سند «اهمیت شهرها در سیاستهای اتحادیه اروپا »را تصویب کرده است. در همین راستا برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد (UN-HABITAT) وابسته به مجمع عمومی سازمان ملل وظیفه ارتقای اجتماعی و زیستمحیطی شهرهای جهان را برعهده دارد. این سازمان با تأسیس کمیته مشاوران سازمان ملل متحد تلاش کرده تا ارتباط مستقیمی میان مدیران شهرهای مهم با سازمان ملل متحد بهوجود آورد تا برای مقابله با چالشهای بینالمللی ایفای نقش آنها جدیتر شود. انجمن جهانی شهری (World Urban Forum) توسط برنامه اسکان بشر ملل متحد تأسیس شده و تأثیرات سریع شهری شدن روی جوامع، شهرها، اقتصاد، خط مشیها و راهبردها را مورد بررسی قرار میدهد. بانک جهانی جهت تحقق اهداف دیپلماسی شهری اقدام به تأسیس «مؤسسه جهانی دیپلماسی شهرها »کرده است.
این مؤسسه با حمایت سازمان ملل متحد جهت گسترش فعالیت مسئولان محلی شهرها در دیپلماسی شهری و مشارکت آنها در مسائل جهانی و منطقهای تأسیس شده است. همچنین سازمان شهرهای خواهرخوانده دنیا از طریق اطلاع رسانی، شهرها را در جهت هماهنگی بیشتر با یکدیگر یاری میکند.سازمان گلوکال فروم با ایجاد شبکه به هم پیوستهای از ۱۴۰۰ شهر در پنج قاره دنیا بر این اعتقاد است که شهرداران و اعضای شورای شهری و محلی در راستای ایجاد صلح و توسعه بینالمللی و تحقق نقش اصلی شهرها در ارتباطات بینالمللی از طریق دیدگاه جهانی محلی شدن میتوانند نقش دیپلماتهای جدید را برای جهان داشته باشند. این تعریف مؤید این دیدگاه است که ارتقای حکمرانی محلی از طریق همکاریهای بینالمللی شوراهای محلی و شهرداریها قابل وصول است.
همچنین مدیران شهرداری و شوراهای محلی بهعنوان بازیگران مهم با شرکت در اجلاسها و نشستهای بینالمللی از جمله «مجمع جهانی کلانشهرها» در بارسلون و مجمع شهرداران جهان شرکت میکنند. واقعیت این است هیچ کشوری جدا از پیکره اقتصاد بینالمللی نبوده و سرمایههای خارجی همواره عامل بسیار مهمی در جهت توسعه اقتصادی شهرها و کشورها و ایجاد شغل به شمار میآیند. دیپلماسی شهری کارآمد با معرفی ظرفیتهای اقتصادی شهر و فضای امن و تبادل تجربیات توسعهای میتواند سرمایهگذار خارجی را ترغیب به سرمایهگذاری کند. یکی از مهمترین فعالیتهای دیپلماتیک در حوزه مدیریت شهری در برخی از شهرهای دنیا اقدامات مرتبط با جذب توریست از جمله ایجاد دفتر مخصوص گردشگری در شهرداریها، نمادسازی شهری و حضور فعال در جشنوارهها و مراسمهای مطرح در شهرهای مختلف با هدف برقراری روابط دیپلماتیک است. دیپلماسی شهری میتواند با تبلیغ گسترده روی جذابیتهای شهر و معرفی جذابیتهای توریستی آن و همچنین ایجاد یک محیط آزاد-امن و آرامش بخش برای توریستها آنها را به بازدید از این شهر ترغیب کند.یکی از تلاشهای دیپلماتیک شهری برای ایجاد جاذبههای شهری و نیز جذب توریست، ایجاد نماد یا برند مناسب و جذاب برای گردشگران است. دیپلماسی شهری با فراهم آوردن بستر مناسب برای نمادسازی منجر به ایجاد وجهه خاص بینالمللی برای شهر شده و جذب گردشگر را افزایش میدهد. مسئولان شهری تلاش میکنند با توجه به اهمیت سیمای شهر در اذهان عمومی، استراتژیهای رسانهای گوناگونی برای ایجاد تصویر شهر به کارگرفته و با استفاده از امکانات رسانهای ضمن ارتقای جذابیت سیمای شهرشان، بر عناصر هویتی نمادین در فضای شهر تأکید کنند.
دیپلماسی شهری از طریق فراهم آوردن زمینه مراسم و جشنوارههای بینالمللی، در بازنمایی و برندسازی شهرها نقش دارند. در واقع رایزنی فرهنگی و سیاسی شهرداریها با هدف بر عهده گرفتن نقش خاصی در عرصه بینالمللی منجر به ایجاد نماد برای شهر شده و جذابیتی برای حضور گردشگر فراهم میکند. بهعنوان مثال شهرداریها با برگزاری جشنوارههای خرید و تبلیغات گسترده برای جشنواره از طریق دیپلماسی شهری و رسانهها، گردشگران زیادی را به خود جذب میکنند. در این خصوص شهرداری شهر پاریس با برگزاری جشنوارههای آموزشی و معرفی فرصتهای تجاری و جاذبههای گردشگری وهمچنین بازنمایی پاریس به بهرهبرداری از دیپلماسی شهری اقدام کرده است.
تأملی بر چالشهای شهری کلانشهرهای ایران گویای این واقعیت است که بواسطه چالشهای سیاسی ناشی از فقدانبرنامهریزی مناسب سیاسی در حوزه دیپلماسی شهری، فقدان ساختار سازمانی مشخص دیپلماسی شهری و روابط بینالمللی، کمبود راهکارهای اجرایی در دیپلماسی شهری تهران، عدم استفاده مستمر و مفید از توان کارشناسان حوزه دیپلماسی و متخصصان روابط بینالملل در شهرداریها، عملکرد ناکافی شورای شهر تهران در حوزه دیپلماسی شهری از همه فرصتهای ناشی از دیپلماسی شهری بهرهبرداری حداکثری نشده است. این در حالی است که تصمیمات قابل توجهی در سطح منطقهای در حوزه اقتصادی، سیاسی، امنیتی، حقوقی، انرژی و دیگر موضوعات مهم بینالمللی با مشارکت کشورهای پیرامونی در تهران یا پایتختهای کشورهای منطقه اتخاذ شده است.
به نظر میرسد ضروری است با معرفی منسجمتر توانمندیهای کلانشهرهای ایران در نهادهای بینالمللی، بهرهگیری فعالانه از دیپلماسی چند جانبه، فراهم کردن بسترهای تعامل بیشتر با مقامهای شهری در نهادها و انجمنهای بینالمللی، تولید و توزیع دانش تخصصی در زمینههای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، شرایط تعاملات چند جانبه اقتصاد و سیاست جهانی از طریق تقویت دیپلماسی شهری را فراهم نمود. این امر میتواند به تأمین بیشتر حقوق شهروندان از طریق استمرار نقش آفرینی مسئولان محلی در بازسازی روابط میان ملتی و میان شهری برای افزایش جذب سرمایههای خارجی و انتقال فناوریهای نوین و اتصال راحتتر ایران به پیکره اقتصاد جهان شهری کمک کند. در واقع تقویت هوشمندانه دیپلماسی شهری میتواند در جهت تحقق رفاه و آرامش بیشتر شهروندان و در راستای اهداف اقتصادی کشور نقش مکمل دیپلماسی رسمی کشور را ایفا کند. در این خصوص شورای شهر و شهرداریها در کلانشهرهای ایران میتوانند بهعنوان کنشگران اصلی دیپلماسی شهری مانند دیگر نهادهای غیر دولتی در جهت دستیابی به منافع حداکثری شهروندان از طریق ارتقای تعاملات شهری اهتمام ورزند.
نظر شما