شناسهٔ خبر: 40413 - سرویس مسکن و شهرسازی
نسخه قابل چاپ

معماری فراموش شده عمارت‌ها و خانه‌های قدیمی

خانه تاریخی شتر گلو، متعلق به اواخر دوره قاجار هنوز هم در بسیاری از شهرهای کشورمان می‌‌توان ردپای معماری سنتی و اصیل ایرانی و اسلامی را پیدا کرد؛ ردپایی که در حال محو شدن است ولی هنوز پیدا می‌شود.

به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، واقعاً چه اتفاقی افتاده؟ سر ما چه بلایی آمده؟ نمی‌دانم، ولی هرچه هست برای ما معماری همان ‌شأن و منزلتی را ندارد كه برای قدما داشت. كتب قدما را هم اگر نگاه كنید می‌بینید كه درباره خانه‌ها و عمارت‌هایی سخن گفته‌اند و از ویژگی‌های معماری خانه‌هایی دچار بهجت و سرور شده‌اند كه برای ما چندان مفهوم نیست.

حالا و در این روزگار مدرن، برای من و شما، خانه‌ها و ساختمان‌‌های شهرمان چندان اهمیت ویژه‌ای ندارد و بیشتر مترادف است با برج‌های سربه فلك كشیده، ساختمان‌هایی با نمای آلومینیومی، خانه‌های قوطی‌كبریتی و.... زیبایی‌هایی كه درست بیخ گوش‌مان بود و انگار در نقطه كور چشمان‌مان جاخوش كرد و حالا در حال نابودی است. از زیبایی‌های معماری خانه‌های معمولی و كاخ‌ها و عمارت‌ها تا همین معماری بازارها و تكیه‌ها و بقعه امامزاده‌ها، حیف است كه دیده نشوند. اینجا اشاره‌ای به این نوع معماری كرده‌ایم تا هم اطلاعات‌تان بیشتر شود و هم پیشنهادی داشته‌ایم برای دیدن این معماری باقی‌مانده از قدیم.

معماری خانه‌های قدیمی

یك چهاردیواری ساده كه تقسیم شده به قطعه‌های كوچك‌تر؛ مثلا اتاق خواب، آشپزخانه، پذیرایی و... فكر می‌كنید اگر تصویر یك منزل مسكونی را مثل پازلی در هم بریزند فرقی می‌كند كه كدام قسمت را جای كدام نام بگذارید. خانه شما در هر اقلیمی، در هر شهری یا در هر محله‌ای كه باشد عموما از یك الگو پیروی می‌كند و غالبا فرقی نمی‌كند شما چه نیازهایی دارید یا در چه فضاهایی به آرامش می‌رسید. این اتفاقی است كه برای ما در چهاردیوارهایی به نام خانه در شهرها می‌افتد. كلید حل این مشكل واژه معماری داخلی است. معماری داخلی با وجود اهمیت بسزایی كه در زندگی و ایجاد امنیت و آرامش برای افراد دارد، متأسفانه مدت‌هاست كه در شهرهای ما مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.

كجا ببینیم؟ تا دلتان بخواهد می‌توانید خانه‌های قدیمی در تهران پیدا كنید كه عنصری به نام معماری داخلی در ساخت آنها مشهود است. خانه كاظمی در محله امامزاده یحیی(ع) پیشنهاد ماست.

معماری بازارهای قدیمی

بازارهای اصیل ایرانی معمولاً در امتداد مهم‌ترین معبرهای شهری ساخته می‌شدند كه مهم‌ترین بخش آنها راسته اصلی بود كه با دكان‌هایی كه در دوطرف آن قرار می‌گرفت تكمیل می‌شد. در امتداد این راسته، اصناف گوناگون قرار داشتند و هر راسته به راسته‌های فرعی تقسیم می‌شد. دالان‌ها، چهارسوق‌ها، حجره‌ها، كاروانسراها، تیمچه‌ها، جلوخان و میدان، بخش‌های دیگر بازار را تشكیل می‌دادند. بد نیست اشاره كنیم كه هر بازار، حسینیه و تكیه‌ای هم درون خود جای می‌داد.

كجا ببینیم؟ به‌عنوان نمونه می‌توان به بازار تجریش اشاره كرد. شخصیت بازار تجریش شخصیت یك بازار كوهپایه‌ای است كه با بازار تهران و ری كاملاً متفاوت است. سقف آن از خرپاهای چوبی ساخته شد كه به‌دلیل بارندگی از سقف شیروانی برای بازار استفاده كرده‌اند. در واقع معماری آن معماری ییلاقی است كه خاص منطقه شمیران بوده و از سنخ معماری سردسیری محسوب می‌شود.

معماری باغ‌های قدیمی

از نظر شكل و ظاهر، باغ ایرانی هندسه خاصی دارد. یك مستطیل است كه محوری دارد و در محل تلاقی محور و بدنه، فضاهای طبقاتی و شطرنجی كه همان درختان هستند دیده می‌شوند. در باغ ایرانی، وجود یك كوشك یا بنا در مركز یا بلندترین قسمت باغ یكی از ویژگی‌های اصلی است، به‌علاوه وجود استخرهای وسیع به‌عنوان آینه‌ انعكاس‌‌دهنده چشم‌انداز مقابل كوشك. هر جا این تصویر كشیده می‌شود می‌گوییم باغ ایرانی؛ مثل باغ شازده و...

كجا ببینیم؟ تهرانی‌ها برای دیدن نمونه زیبایی از باغ ایرانی لازم نیست تا شیراز، كاشان و اصفهان بروند، چرا كه می‌توانند همین جا در خیابان ولی‌عصر(عج) از عمارت و باغ زیبای فردوس دیدن كنند. عمارت باغ فردوس در ۲طبقه به سبك قاجار ساخته شده است. زمین‌های قسمت جنوبی و سراشیبی باغ نیز با سنگ‌چین‌ها یا به شكل ۷قطعه است كه روی هر یك از قطعات، استخری احداث شده.

معماری امامزاده‌های قدیمی

بی‌شك شما هم تجربه زیارت و بازدید از اماكن مذهبی را دارید. فضاهایی كه فارغ از تلقین احساسات معنوی، از معماری چشم‌نوازی هم برخوردارند. طرح‌های اسلیمی و نقوش هندسی حك شده بر كاشی‌های لاجوردی و فیروزه‌ای این بناها، آینه‌كاری‌های زیبا و گنبد گرد بالای این بناها از ویژگی‌هایی است كه نمی‌توان در هر كجای دنیا یافت. معماری اسلامی آمیخته با هنر ایرانی دراین بناها دیده می‌شود.

كجا ببینیم؟ ازجمله این بناها می‌توان به معماری بنای بقعه امامزاده صالح(ع) در میدان تجریش اشاره كرد. بنای این بقعه چهارگوش بزرگ و مستحكمی با دیواره‌های قطور است كه فضای درونی آن تقریبا ۶/۵ مترمربع مساحت دارد. طاق‌نماها، پوشش و معماری ساختمان از نوع معماری بناهای قرن هفتم و هشتم هجری است. ایوان ورودی و رواق در سمت شمال حرم واقع شده است. بالای حرم در رواق، لوح مستطیل خشتی كاشی‌كاری شده‌ای به چشم می‌خورد.

معماری تكیه‌های قدیمی

در محله‌های مختلف به فراخور محله، قدمت آن و قشر و طبقه اجتماعی ساكنان آن تكیه و حسینیه‌هایی وجود دارد. تكیه‌ها و حسینیه‌ها از آن دسته اماكن مذهبی هستند كه دارای طرح و نقشه خاصی نبودند و با توجه به مكان‌های شهری و عمومی در گذرگاه‌ها، میدان‌ها و راسته‌بازارها ساخته می‌شدند. از دوره صفویه توجه به معماری این بناها بیشتر شد.

كجا ببینیم؟ به‌عنوان نمونه می‌توان به معماری تكیه نیاوران اشاره كرد. تكیه نیاوران در محله نیاوران قرار دارد. این تكیه در سال۱۲۷۳هـ.ق به دستور ناصرالدین شاه ساخته شد. مساحت تكیه ۱۵۰۰مترمربع است. ابتدا سقف آن چادر بود، اما در سال ۱۳۲۰استاد حسن نجار، معمار تكیه، سقف شیروانی آن را ساخت. تكیه نیاوران فضای گرد آجری به قطر ۲۰متر در وسط دارد كه برای تعزیه ساخته شده و اطراف این فضا ۱۰ستون سیمانی با پوشش چوب گردو قرار دارد.

 

برچسب‌ها:

نظر شما