به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، بافت های ناکارآمد شهری عنوان و یکی از محورهای ۶ گانه سیاست های توسعه مسکن در دولت دوازدهم بود که دوره هفدهم آن نیز به روال سابق به همت معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی برگزار شد. در این پنل تخصصی که به دو موضوع الزامات برنامه‌ریزی مسکن در بافت‌های ناکارآمد شهری و ایجاد تحول برای توسعه سرمایه‌گذاری در بافت‌های فرسوده اختصاص داشت، مسئولان و صاحبنظران به بررسی ابعاد مختلف موضوعات پرداختند وروش‌های مناسب برای ساماندهی به مسکن در بافت‌های ناکارآمد شهری را مورد بررسی قرار دادند.

اعضای حاضر در بحث و بررسی موضوع تامین مسکن در بافت‌های ناکارآمد شهری، هوشنگ عشایری سرپرست شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، مجتبی رفیعیان عضو هایت علمی دانشگاه تربیت مدرس، پرویز پیران استاد دانشگاه، حجت الله میرزایی معاون برنامه ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران، گیتی اعتماد شهرساز و معمار به نام کشور، کاوه حاج علی اکبری پژوهشگر و علی جان محمدی مدیرعامل موسسه توعسه متوازن اقتصاد ایرانیان تشکیل می دادند که در هفدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن به بحث و تبادل نظر راجع به موضوع پرداختند.

لزوم توجه به همراهی مردم و محلات هدف در بهسازی بافت‌های ناکارآمد شهری، بررسی تفاوت‌های ارایه مشوق تسهیلات با نرخ سود پایین با تراکم تشویقی برای نوسازی بافت های ناکارآمدشهری، توجه به عوامل اقتصادی و اجتماعی در نوسازی بافت ها، ترغیب ساکنان بافت‌های ناکارآمد به ادامه زندگی و سکونت در محله‌های خود، توسعه دفاتر تسهیل‌گری از ۵ دفتر در سال ۸۸ به ۶۰ دفتر در سال ۹۳ بخشی از مواردی بود که در هفدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن برای موضوع تامین مسکن در بافت‌های ناکارآمد شهری به بحث و تبادل نظر گذاشته شد.

بر اساس اعلام دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن اهم مطالب مطرح شده و نتیجه‌گیری از پنل تخصصی هفدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن تحت‌عنوان بافت‌های ناکارآمد شهری با دو زیرمجموعه الزامات برنامه‌ریزی مسکن در بافت‌های ناکارآمد شهری و ایجاد تحول برای توسعه سرمایه‌گذاری در بافت‌های ناکارآمد (بافت‌های فرسوده) شامل موارد زیر است:

۱.لزوم توجه به همراهي مردم و محلات هدف در بهسازي بافت‌هاي ناكارآمد شهري. با توجه به تجربيات شركت عمران و بهسازي در امر بهسازي، ورود مستقيم اين شركت به مسئله بافت بدون همراهي مردم و محله همواره با شكست مواجه خواهد شد.

۲.مديريت تعارض منافع در فرآيند نوسازي بافت‌هاي شهري با تاكيد بر رويكرد ۴p:مي توان با تاکید بر رویکرد۴p، مدیریت منافع در فرایند بازآفرینی بافت‌های ناكارآمد شهري را به چالش كشيد. ۴p مدیریت منافع در فرایند ناکارآمد شهری با تاکید بر رویکرد (Public ,Private ,People ,Partnership) است. در نظریه ۴p باید چهارچوب‌هایی را تنظیم کنیم که گروه‌های رسمی با غیررسمی را به حداکثر منافع مورد نظر برساند. اين مدل سعی می‌کند در طیف منفعت و تعارض گروه‌های مختلف تعادل ایجاد کند.

۳.مشاركت مردم در فرآيند محله ياري محور اصلي مي­باشد و ورود تسهيل­گرها براي حل مشكلات بافت­هاي فرسوده بايد با عنوان تسهيل گر نامداخله گر باشد. سازمان هايي كه در اين امر ورود مي­كنند معني واقعي مشاركت را فراموش كرده و با كنار گذاشتن عوامل اصلي يعني مشاركت‌كننده ها (مردم) به نوعي فرماندهي مي­كنند و اين موجب عدم‌كارايي خواهد شد.

۴.مطالعه­ای که در سال ۹۵ روی پنج محله جوادیه، باغ آذری، سنگلج و نعمت آباد و طیب انجام شده نشان می‌دهد ارائه مشوق­هايي نظيرتسهیلات با نرخ سود پایین نتوانسته تاثیر مطلوبی در نوسازی بافت این محلات بر جای بگذارد. این مشوق مالی تنها یک درصد موجب بهبود وضعیت نوسازی در مناطق پایلوت شده است. اما در مقابل این مطالعه نشان می‌دهد تراکم تشویقی می‌تواند تاثیر بیشتری بر انگیزه ساکنان این محلات برای نوسازی بافت فرسوده داشته باشد. به گونه‌ای که تاثیر تراکم تشویقی بین ۲۵ تا ۳۰ درصد تخمین زده شده است. اگرچه بر اساس این گزارش، تسهیلات تاثیری در حد یک درصد در نوسازی دارد اما عوامل زیادی وجود دارد که انگیزه دریافت تسهیلات برای خانوارها را کاهش می­دهد. عواملی مانند زمان بر بودن پرداخت تسهیلات و بوروکراسی دریافت آن.

۵.آنچه در نوسازی بافت فرسوده تا کنون مغفول مانده توجه به عوامل اقتصادی و اجتماعی مختلف است. چون بافت فرسوده برای بسیاری از ساکنان کارکرد چند منظوره داشته و تنها محل سکونت نیست. بخش زیادی از ساکنان از محل سکونت خود از طریق اجاره‌داری، تولید و عرضه غذای خانگی، خدمات پشتیبانی و انبارداری کسب درآمد می­کنند و با نوسازی واحدهای مسکونی و تبدیل شدن آن به مجتمع­های آپارتمانی نوساز این درآمدها از دست خواهد رفت.  

۶.با توجه به تجربيات بدست آمده از پروژه نواب، طرح تجميعي ۱۸ واحدي(مقياس كوچك) راه­اندازي و با ارائه مشوق­هايي(تعبيه بالكن هاي بزرگ در خانه هاي نوسازي شده به جاي حياط، تعبيه مكان هاي عمومي و سبز در محله مورد نظر، پرداخت كمك وديعه  و ... )ساكنان براي سكونت مجدد در همان محله قبلي خود ترغيب شدند.

۷.توسعه دفاتر تسهيل­گري در محلات داراي بافت فرسوده در تهران (افزايش تعداد دفاتر تسهيل­گري از ۵ دفتر در سال ۱۳۸۸ به ۶۰ دفتر درسال ۱۳۹۳)

۸.فرآيند پيش­‌بينی تسهيل­گری در محلات دارای بافت فرسوده تهران:

- استقرار در محله: شناسايی مكان مناسب در مركز محله و تاسيس دفتر

- شناخت محله: شناسايی مشكلات و ظرفيت های اجتماعی، اقتصادی و كالبدی از طريق اسناد فرادست، بررسي­های ميدانی و شناخت دخيلان

- برنامه ريزی: تدوين برنامه توسعه محله در ابعاد مختلف

- تبليغ و ترويج:ارتباط مستقيم با ساكنان، تبليغات محيطی و استفاده از ظرفيت رسانه‌های متنوع

- ظرفيت‌سازی: تشكيل كارگروه‌های مشترك با ساكنان، تشكيل كميته­‌های همكاری با نمايندگان دستگاه­‌های عمومی و برگزاری دوره‌های آموزشی

- اقدامات اجرايی: پيگيری فعاليت­‌های برنامه در خصوص نوسازی مسكن، تامين خدمات و بهسازی محيطی و توانمندسازی

۹. پيشنهادات در حوزه بهسازی بافت‌­های فرسوده:

- توجه به الگوهاي رايج سكونت و شيوه‌­های زندگی

- توجه به تمام گزينه­‌های ممكن در سياست‌های تشويقی بهبود كيفيت سكونت و پرهيز از تمركز بر يك گزينه

- قابليت استطاعت مسكن و توجه به شرايط تمام گروه­‌های اجتماعی و اقتصادی در برنامه‌ها و اقدامات مربوط به بهبود كيفيت سكونت

- توجه به زيست پذيري محله در شرايط موجود و پس از نوسازی

- تضمين دستيابي به كيفيت بهتر در ساخت و ساز در بافت فرسوده

- قابليت استطاعت تسهيلات

 - تعميم فرآيند تسهيل­‌گری به تمام مراحل ساخت و اعطای اختيارات لازم به دفاتر برای كاهش روند كارهای اداری