سعید معیدفر جامعه‌شناس ایرانی و دانشیار بازنشسته گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی در خصوص آثار فساد، عدم پایبندی به قانون و حمایت از تخلف در جامعه بیان کرد: تأکید ما در بحث جامعه‌شناسی چرایی به وقوع پیوستن فساد است زیرا در این شرایط برخی تصور می‌کنند که می‌توانند با صدور دستورالعمل آن را کنترل کرده و با دستور از بالا به پایین آن را از میان بردارند، درحالی که باید ببینیم این پدیده در چه شرایطی رخ داده و به جای منفرد و پراکنده، چرا به صورت جمعی و سازمان‌یافته اتفاق می‌افتد؟

معیدفر با بیان اینکه فساد نوعی امر اجتماعی محسوب شده و روزبه‌روز در حال گسترش است گفت: ما باید ریشه‌های اصلی فساد را شناسایی و در آنجا برنامه ریزی کنیم، فساد آشکار مانند کوه یخی است که بخش آشکار آن بسیار کوچکتر از بخش پنهانش است چراکه جامعه آنقدر درگیر و کارکردهایش مخدوش شده که چند نمونه از آن در برهه‌ای از زمان آشکار شده است.

وی ادامه داد: نمونه‌های آشکار فساد علائمی از ابعاد بسیار وسیع مسئله هستند که در لایه‌های زیرین جامعه با پوسیدگی آن جامعه اتفاق افتاده و اختلال در کارکردهای جامعه را نشان می‌دهند.

به گفته وی جامعه‌ای که سازمان داشته باشد، مردم آن به جایی می‌رسند که اگر با جامعه باشند منافع بیشتری کسب کرده و حس بهتری به زندگی دارند و آنقدر زیست اجتماعی برای آن‌ها اهمیت پیدا می‌کند که خودش به عنوان یک نیاز اصلی شناخته می‌شود.  

این جامعه‌شناس دانشگاه تهران ادامه داد: وقتی سازمان اجتماع دچار مشکل شود، افراد، جامعه را دوست نداشته و احساس می‌کنند که از مسیر جامعه نمی‌توانند به اهداف خود برسند در نتیجه می‌خواهند که از آن جامعه دور شوند.

وی با بیان اینکه وقتی یک جامعه خوب نباشد، افراد برای رسیدن به اهدافشان دست به هرکاری زده و فساد شکل می‌گیرد گفت: به اعتقاد من امروز سازمان‌های اداری و دولتی ما از حیطه وظایف خود خارج شده و غده‌های سرطانی در آن‌ها رشد پیدا کرده است که اجازه نمی دهد این دستگاه‌ها به منافع مردم رسیدگی کنند.

معیدفر در ادامه تأکید کرد: در این زمان است که گروه‌های منفعت در سازمان‌ها شکل گرفته و همه به فکر آن هستند تا به جای جامعه به گروه‌های خود منفعت برسانند، شرایطی که با خود سوءکارکرد را به همراه دارد.

وی با تأکید براینکه در زمان گسترش فساد همه افراد جامعه به جای منافع جمعی به فکر منافع فردی خود هستند گفت: مبارزه آشکار با فساد در برخی موارد تاثیر دارد ولی قطعا مشکل اصلی را حل نمی‌کند، قطعا یک جامعه باید به گونه‌ای حرکت کند که تک تک افراد در آن احساس مسئولیت داشته باشند، مسئله‌ای که امروز جز در برخی افراد محدود وجود خارجی ندارد.

معیدفر اقدام وزیر راه و شهرسازی در مبارزه با فساد در سازمان نظام‌ مهندسی را نیز اقدامی شایسته قلمداد کرد و گفت: بدون شک با یک گل، بهار نشده و تنها با اقدام یک مسئول این فساد ریشه‌کن نمی‌شود بلکه باید این احساس مسئولیت در تمامی افراد جامعه ایجاد شده و در مردم تقویت شود تا گام اساسی در این مسیر برداشته شود.

نباید فرصت را برای استفاده افراد از رانت و ترویج فساد فراهم کنیم

ژاله شادی‌طلب جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران نیز در این‌ راستا بیان کرد: به اعتقاد من یکی از دلایلی که باعث می‌شود فساد در جامعه رخنه پیدا کرده و گسترش پیدا کند آن است که افرادی با عدم توانایی لازم بر مسند کاری قرار گرفته و چون خود بر این عدم توانایی و ضعف آگاهی دارند تلاش می‌کنند تا در کوتاه‌مدت، حداکثر استفاده را از موقعیت ببرند.

شادی‌طلب ادامه داد: قطعا افرادی که می‌دانند قابلیت و توانایی لازم را دارند پس هراسی از کنارگذاشته شدن ندارند پس در مدت کوتاه قدرت گرفتن حاضر به انجام هر اقدامی برای منافع شخصی خود نیستند.

این جامعه‌شناس با تأکید براینکه ما نباید فرصت را برای استفاده افراد از رانت و ترویج فساد فراهم کنیم گفت: متأسفانه تصور می‌کنیم فساد تنها در حوزه مالی دیده می‌شود در حالی که ساخت مدارک جعلی خود نوعی فساد محسوب شده و نشان‌دهنده همان استفاده حداکثری از فرصت کوتاه برای برخی افراد است.

وی با تأکید براینکه مبارزه با فساد امری ضروری و جدی برای امروز در جامعه به شمار می‌رود گفت: متأسفانه برخی افراد در زمان بروز تخلفات و فساد چشم خود را بسته و حتی در زمان علنی شدن آن نیز از این روند حمایت می‌کنند که قطعا باید با آن برخورد شود.

این استاد دانشگاه رواج فساد را دلیل اصلی از بین رفتن اعتماد اجتماعی در جامعه دانست و گفت: بدون شک مبارزه با فساد توسط هرکسی در جامعه امری صحیح و ضروری است، به اعتقاد من ما باید یک جنبش برای مبارزه با فساد ایجاد کنیم، امری که تحقق آن حتی دیر هم شده است.

وی ضمن تحسین اقدام وزیر راه و شهرسازی برای آغاز مسیر مبارزه با فساد و تخلفات بیان کرد: با وجود این باید اذعان کنیم که یک دست صدا نداشته و مبارزه با فساد باید جدی گرفته شود، در این مسیر باید از وزیر راه و شهرسازی حمایت شود.

شادی‌طلب با بیان اینکه فساد باورهای فرهنگی، اخلاقی، انگیزه کار و تلاش در جامعه را از بین می‌برد گفت: در صورت ترویج فساد نظام ارزشی از یکدیگر پاشیده می‌شود، به اعتقاد من هرفردی در جامعه که از تخلف کسی آگاه شده و جرأت افشای آن را دارد باید این اقدام را انجام دهد ./