طی سالهای گذشته موافقتنامه های متعددی با هدف ترانزیت و بهره برداری از موقعیت یکدیگر کشورها برای ترانزیت و انتقال کالا و انرژی صورت گرفته است که مهمترین آنها عبارتند از:

1-موافقتنامه A PTTA :این موافقتنامه بین افغانستان و پاکستان در سال 2011 به امضا رسید. بر اساس این موافقتنامه کامیون های حامل کالای تجار افغان اجازه دارند تا تولیدات افغانستان را به بازارهای بزرگ هند و چین از طریق بنادر پاکستان (کراچی، بندر قاسم وگوادر) صادر نمایند.

2-موافقتنامه لاجورد: بین کشورهای افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان،گرجستان و ترکیه به منظور کاهش موانع ترانزیتی و تجاری و توسعه عملیات مشترک گمرکی بین کشورها برای تسهیل دسترسی کشورهای عضو به بازار اروپا امضا شده است.

3-پروژه عظیم موسوم به یک کمربند-یک جاده، پروژه مشترک دولت چین و پاکستان برای ایجاد دالان اقتصادی چین – پاکستان و با هدف دسترسی غرب چین به اقیانوس هند از طریق بندر گواتر در حال اجرا میباشد.

4-موافقتنامه تاپی: مهمترین خط انتقال انرژی هست که قرار است از افغانستان عبور و گاز ترکمنستان از مسیر افغانستان به پاکستان و هند منتقل گردد.

5- موافقتنامه تاسیس دالان حمل و نقل وترانزیت بین المللی بین جمهوری اسلامی ایران، هند و افغانستان موسوم به موافقتنامه سه جانبه ترانزیتی و به اختصار موافقتنامه چابهار در سوم خرداد سال 1395 با حضور روسای جمهور ایران، افغانستان و نخست وزیر هند به امضای وزرای حمل و نقل سه کشور رسید.

هدف نهایی موافقتنامه چابهار ترانزیت کالا به مقصد آسیای میانه و افغانستان میباشد، با توجه به سهم22 درصدی ایران از بازار مصرفی 11 میلیارد دلاری افغانستان و هدف گذاری هند برای تولید سالیانه 300 میلیون تن فولاد و نیاز به منابع سنگ آهن افغانستان و از طرفی نیاز افغانستان به واردات کالا از هند با توجه به توانایی کشور هند در زمینه تولید محصولات صنعتی و کشاورزی از قبیل برنج و دانه های روغنی، با رفع موانع ترانزیت کالا، اجرایی سازی موافقتنامه سه جانبه عامل مهمی برای افزایش مبادلات سه جانبه خواهد بود. تجربه موفق ایران در انتقال موفقیت آمیز محموله های ترانزیتی گندم و حبوبات هند به افغانستان و سرمایه گذاریهای گسترده ای که در طرح توسعه بندر شهید بهشتی انجام گرفته است گامی مهم در جهت تحقق اهداف این موافقتنامه است.

از آنجاییکه جمهوری اسلامی ایران بعنوان محل استقرار دبیرخانه دائمی بوده و این موافقتنامه برای الحاق هر کشوری مفتوح است، ظرفیتهای تجاری موجود بین هند، افغانستان و کشورهای آسیای میانه خصوصا ازبکستان (برنامه افزایش مبادلات ازبکستان و هند تا مرز دو میلیارد دلار) و همچنین تمایل ازبکستان و ترکمنستان برای ایجاد دلان ترانزیتی با عمان از طریق ایران فرصت استفاده از بستر این موافقتنامه و تسریع اجرایی سازی آن را دو چندان خواهد کرد و فرصتهای جدید سرمایه گذاری برای تجار هندی و افغان از قبیل ایجاد صنایع تبدیلی، ایجاد کارخانه های روغن و تصفیه شکر، تولید محصولات زنجیره فولاد و ساخت انبار سیلو در بندر چابهار ایجاد کرده است.  به نظر می رسد با اجرای پیشنهادات زیر و تلاش جهت رفع موانع تجارت سه کشور رونق یابد.

1- یکسان سازی اسناد حمل و استفاده از پول ملی کشورها

2- تاسیس اتاق بازرگانی مشترک سه کشور

3- تدوین دستورالعملهای مشترک ورود و خروج محصولات کشاورزی و نباتی با رویکرد تسهیل و تسریع ترانزیت

4- حذف هزینه های متقابل تردد ناوگان زمینی در مرزهای ورودی و خروجی کشورها

5- ایجاد کنسولگریهای افغانستان و هند در چابهار

6- ایجاد شرکتهای حمل و نقل زمینی و کشتیرانی مشترک

7- افتتاح شعب بانکهای مورد تایید سه کشور در چابهار

8- حذف روادید رانندگان حمل و نقل زمینی و پیشنهاد صدور شناسنامه ترانزیت برای رانندگان حمل و نقل

9- فایناس کشورها بصورت مشترک در پروژه های زیربنایی از قبیل ریل و جاده

10- ایجاد مراکز لجستیکی کالا و کانتینر در مرزهای مشترک

* کارشناس ارشد بندری