به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، نریمان مصطفایی مدیرکل دفتر ستاد ملی بازآفرینی شهری شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در این باره در گزارشی برنامه‌های مرتبط بهداشتی و سلامتی در بازآفرینی محلات هدف بهسازی و نوسازی شهری را تشریح کرد که در ادامه آمده است:

پیامدهای زیان بار روند کنونی توسعه با تاثیر پذیری از سیاست‌های شهری و شیوه جدید زندگی شهرنشینان به رشد شتابان شهرنشینی و ایجاد مسائل و مشکلات کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی و سلامتی، تخریب زیست محیطی و... انجامیده است.

با شروع هزاره سوم، تخمین زده می‌شود که تقریبا نیمی از جمعیت جهان در مناطق شهری سکونت یافته باشند، یعنی جایی که بیشترین منابع را مصرف و بیشترین ضایعات و آلودگی‌ها آانواع بیماری‌ها و مرض هارا تولید می‌کنند.

فقر، مسائل بهداشتی و سلامتی، تخریب محیط زیست، فقدان خدمات و سرانه‌های مرتبط شهری، نزول زیر بناهای موجود، فقدان دسترسی به زمین و سر پناه از جمله بحران‌های مربوط به رشد جمعیت در شهر‌ها هستند. لذا برای دستیابی به توسعه پایدار ضرورت دارد که در زمینه حل مشکلات ساختاری نظیر کاهش فقر، توسعه زیرساخت‌ها و خدمات، مدیریت کنترل آلودگی، بیماری‌ها و مرض‌ها، ارتقاء دسترسی‌های اجتماعی و اقتصادی و شاخص‌های بهداشتی وسلامتی و غیره اقدام کنند.

یکی از چالش‌های اساسی در نظام توسعه پایدار شهری کشور، پدیده سکونتگاه‌های غیررسمی (حاشیه نشینی) است. این پدیده بیشتر ناشی از گسترش شهرنشینی سریع و از جلوه‌های بارز فقرشهری است که در شکلی برنامه ریزی نشده و خودرو درون یا اطراف شهر‌ها ظاهر شده است. این سکونتگاه‌ها با تجمعی از اقشار کم درآمد و فقیر، با نسبت زیاد مشاغل غیررسمی، شیوه‌ای از شهرنشینی ناپایدار تلقی می‌شود و زمینه مناسبی برای بروز آسیب‌های اجتماعی به وجود می‌آورد، که در فقدان بسیاری از حمایت‌های اجتماعی و خدمات شهری امروز این پدیده گریبانگیر اکثر شهرهای کشور (به ویژه کلان شهر‌ها) شده است. برآورد می‌شود که حداقل ۹ الی ۱۱ میلیون نفر از جمعیت شهری کشور در این سکونتگاه‌ها مستقر هستند و تداوم روند موجود در دهه آینده تعداد آن‌ها را به بیش از دو برابر خواهد رساند.

در حال حاضر نتایج مطالعات توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی انجام شده در ۹۱ شهر کشور (شامل ۹۷۴ محله) نشان می‌دهد ساکنان این سکونتگاه‌ها اغلب مهاجرین روستایی و تهیدستان شهری (اقشار کم درآمد شهر‌ها نیز به این گونه سکونتگاه‌ها رانش دارند) هستند و همچنین افت تحصیلی در اینگونه بافت‌ها ۵/۲ برابر بیشتر از شهر اصلی و رشد بیماری‌های عفونی ۵/۴ برابر شهر اصلی است.

با وجود اینکه یکی از ابعاد اساسی مربوط به فقر در سکونتگاه‌های غیررسمی که نقش عمده‌ای در رشد و پرورش نسل دوم و سوم ساکن در این سکونتگاه‌ها دارد فقر سلامت و بهداشت است لذا تحول سلامتی و بهداشتی ساکنین اینگونه سکونتگاه‌ها زمانی محقق می‌شود که سیاستگذاری و تصمیم گیری مشترک، تعامل دستگاه‌های مدیریت شهری و ورود هماهنگ و هم افزای دستگاه‌های مذکور (وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و...) در این زمینه در دستور کار قرار گیرد.

در این ارتباط طی چندسال اخیر، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران به نمایندگی از وزارت راه و شهرسازی به عنوان نهاد دولتی طبق اساسنامه در حوزه بهسازی، بازآفرینی و توانمندسازی بافت‌های نابسامان (بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی) در کل کشور به سیاستگذاری، برنامه ریزی و همچنین مدیریت و نظارت بر اقدامات اجرایی به فعالیت می‌پردازد.

به عنوان بخشی از وظایف خود، اقدامات پیشتازی را آغاز کرده است این اقدامات، بنابر ماهیت از یکسو می‌بایست به صورت یکپارچه وچند بخشی درمحیط کالبدی انجام شود و از سوی دیگر می‌بایست با برنامه‌های اقتصادی – اجتماعی برای این اجتماعات همراه شود.

لازمه چنین رهگشایی جامع و همه سونگر، همسوئی و همیاری دستگاه‌های ذیربط است. در این خصوص با هدف سیاستگذاری کلان در امر ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی، سند ملی توانمند سازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی (مصوب ۱۹/۱۱/۸۲ هیئت محترم دولت) تهیه و تصویب شده و همچنین این موضوع اخیراَ در مصوبه مورخ۱۶/۶/۹۳ هیئت محترم وزیران موضوع سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری ابلاغی معاون اول محترم ریاست جمهوری طی شماره ۷۴۹۰۰/۴۸۶۰۱ ﻫ مورخ ۰۲/۰۷/۱۳۹۳ مورد تاکید قرار گرفته است که چارچوب و نحوه فعالیت هماهنگ بخش دولتی – عمومی و مشارکت مردمی برای چاره جویی مشکلات محلات هدف بهسازی ونوسازی شهری (سکونتگاههای غیررسمی، بافتهای فرسوده و...) را مشخص می‌کند.

اسناد مذکور نوید بخش عزمی ملی و توجه جدی دولت به بازآفرینی محدوده‌های هدف مذکور در کشور جهت به رسمیت شناختن و به حساب آوردن شهروندان ساکن در این سکونتگاه‌ها بوده و مبین اصول و راهبردهای اساسی مداخله و هدایت کننده اقدامات بخشی و میان بخشی است. بسترسازی برای ارتقای شرایط محیطی به نحوی پایدار و فراگیر در جهت رشد سلامتی و ارتقاء شاخص‌های بهداشتی، امنیت، امید، ایمان و کرامت انسانی در سکونتگاه‌های موجود، بیمه ساکنین، ارتقاء تاب آوری و... نیز از اهداف و راهبردهای اسناد مذکور است.

این شرکت در راستای تحقق رهنمودهای بنیانگذار کبیر جمهوری اسلامی ایران، فرامین مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و سیاست‌های کلی ابلاغی معظم له در امور «شهرسازی» و مسکن، حوزه سلامت و همچنین ماده۱۷۱و ۱۷۲ برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی کشور به منظور توجه بیشتر به امور سلامت وبهداشت مناطق محروم شهری، ارتقاء سرانه‌های بهداشتی و… احداث، توسعه و تجهیز مراکز بهداشتی و درمانی، بهبود شاخص‌های سلامت و بهداشت براساس استانداردهای قابل قبول به منظورافزایش عادلانه دسترسی به خدمات بهداشتی، افزایش کیفیت ارایه خدمات بهداشتی و همچنین افزایش رضایتمندی مردم را درطرح‌ها و برنامه‌های بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده، توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی شهرهای کشور و با درک این مهم در سکونتگاه‌های غیررسمی ۹۱شهر کشور طبق مطالعات انجام شده نیازسنجی لازم را معمول کرده که تاکنون درچارچوب این مطالعات و حمایت از اقدامات ستادهای بازآفرینی شهری استان‌ها در ۱۱شهر از قبیل شهرهای تبریز، قم، ایلام، خرم آباد، اصفهان، بیرجند، زاهدان کرمانشاه، همدان، بندرعباس و یاسوج در۲۱محله، ساخت۲۱ باب مراکز بهداشتی ودرمانی و درمانگاه و اورژانس و... را با زیربنای۱۳۶۶۵مترمربع و اعتباری بالغ بر ۹۰ میلیارد ریال احداث و به بهره برداری رسانده است.

همچنین پروژه‌های مرتبط پیش بینی شده و مورد نیازساخت و تجهیز کاربری‌های مرتبط به مراکز بهداشتی و درمانی، درمانگاه و... در کل شهرهای مذکور (۷۷ شهر دارای مطالعات مصوب) بیش از ۲۰۰ پروژه در ۲۰۰ محله سکونتگاههای غیررسمی، برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط سلامت و بهداشت، ایجاد رابطین بهداشتی، استفاده از ظرفیت خیرین سلامت، اجرای طرح تحول سلامت در قالب پزشک خانواده و... که درچارچوب مطالعات توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی تعریف وبه تصویب ستادهای توانمندسازی شهرستان واستان مربوطه رسیده به معاونت بهداشت و درمان وزارت بهداشت و دانشگاههای علوم پزشکی استان‌ها ابلاغ شده است که انشاء الله با همکاری و مساعدت وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و زیر مجموعه‌های استانی با استفاده از ظرفیت و اعتبارات پیش بینی شده در ردیف‌های دراختیار نسبت به برنامه ریزی و اجرای پروژه‌های مذکور به استناد ماده (۲) بند الف اقدامات اجرایی درحوزه ستاد توانمندسازی استان‌ها مصوبه مشترک شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و ستاد ملی توانمندسازی مبنی بر اینکه «کلیه دستگاههای خدماتی موظف هستند پس از ابلاغ طرح‌های ساماندهی و توانمندسازی مصوب استانی، با استفاده از ظرفیت و اعتبارات پیش بینی شده در ردیف‌های خود نسبت به برنامه ریزی و اجرای طرح‌های مذکور در مناطق دارای اولویت، به نحوی اقدام کنند که تا پایان برنامه پنجم متوسط سطح خدمات این مناطق با متوسط سطح خدمات شهر (با شاخص متوسط سال ۱۳۸۵) برابری کند.» و همچنین ماده (۳) سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری مصوب ۱۶/۶/۹۳ (تصویرپیوست) مبنی بر «دستگاه‌های اجرایی موظفند پس از ابلاغ طرح‌های مصوب موضوع بند (ج) ماده (۲) قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری- مصوب۱۳۸۹- برنامه‌ها و اقدامات اجرایی خود را در مناطق و بافت‌های اعلام شده به گونه‌ای ساماندهی کند تا متوسط سطح خدمات این مناطق با متوسط سطح خدمات شهر تا پایان سال ۱۴۰۴ برابری کند، دردستور کار اجرا و بهره برداری قرار گیرند که خوشبختانه با ابلاغ سیاست‌های کلی سلامت از سوی مقام معظم رهبری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با دستور جناب آقای دکتر هاشمی وزیر محترم در راستای اجرای منویات رهبری از ۱۵ اردیبهشت امسال طرح تحول نظام سلامت را ابتدا در ۷ بسته خدمتی در حوزه درمان با اولویت محلات حاشیه نشین (سکونتگاههای غیررسمی) به دلیل وضع بهداشتی و سلامتی نامطلوب آن‌ها را با سرشماری ساکنان مناطق مذکور به اجرا گذاشته است.

گفتنی است که در این راستا به منظور هم افزایی، هماهنگی و یکپارچگی اقدامات و همچنین اجرای برنامه‌های مرتبط بهداشتی و سلامتی در محلات شناسایی شده در شهرهای مذکور به عنوان محدوده‌های در اولویت برنامه برای این امر مهم، پیش نویس تفاهم‌نامه همکاری مشترک بین وزارت راه و شهرسازی و وزارت وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی نیز طی هماهنگی‌های صورت گرفته با آن وزارتخانه توسط این شرکت تهیه و نهایی شده که در آینده نزدیک مبادله و اجرایی خواهد شد.

‏‏ لذا ضمن گرامیداشت هفته سلامت از کلیه دست اندرکاران و همکاران از قبیل دستگاه‌های دولتی مخصوصاَ وزارت بهداشت و درمان، آموزش وپزشکی، سازمان محیط زیست، سازمان مدیریت وبرنامه ریزی، استانداری‌های، سازمانهای غیردولتی و مردمی، بخش خصوصی، خیرین سلامت، شهرداری‌ها و شورای‌های اسلامی، کارگروه‌های مرتبط به سلامت و بهداشت و... تقاضا داریم تا با توجهی ویژه نسبت به مسائل بهداشتی و سلامت ساکنان محلات هدف بهسازی و نوسازی شهری (سکونتگاه‌های غیررسمی، بافت‌های فرسوده و...) در اجرای برنامه‌ها و پروژه‌های مرتبط با فرآیند بازآفرینی شهری پایدار، اجرای برنامه‌های آموزشی برای مدیران شهری و شهروندان ساکن در محلات هدف برنامه به منظور تلاش در جهت توانمندسازی یادگیرندگان از طریق آموزش‌ ارزش‌ها و رفتار‌ها به روش‌های جدید برای تغییر رفتار و شیوه زندگی آن‌ها در چارچوب مفاهیم توسعه پایدار، ارتقای کیفیت محیط‌های عمومی شهری و بهبود و توجه به الگوهای رفتاری و اجتماعی، ارتقاء سرانه‌ها و شاخص‌های بهداشتی و سلامتی گامی بلند در راستای ارتقاء کیفیت زندگی، ایجاد امنیت و توسعه پایدار شهری با تأکید بر محلات هدف (سکونتگاههای غیررسمی، بافتهای فرسوده و...) برداریم. زیرا پایداری، مسئولیتی است که همه ما در تحقق آن سهیم هستیم و بدیهی است توسعه پایدار بدون حل مسائل اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، کالبدی، بهداشتی و سلامتی و زیست محیطی محقق نخواهد شد./