به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، علی بیت‌اللهی عضو هیات‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گزارشی تفصیلی به بررسی مقایسه خسارت واحدهای مسکونی در سه استان گلستان، لرستان و خوزستان در سیلاب‌های اخیر پرداخت.
به گفته بیت‌اللهی، سیلاب گلستان از روز ۲۸ اسفندماه شروع و در جریان آن تعدادی از مراکز جمعیتی شهری و روستائی دچار آبگرفتگی شد. سیلاب لرستان نیز در دو نوبت ۵ فروردین ماه و سپس ۱۲ فروردین محدوده های جمعیتی را در امتداد به ویژه رودخانه کشکان(کرخه) در آن استان تحت تاثیر قرار داد. سیلاب خوزستان در ادامه سیل لرستان و پس از سرریز سدهای بزرگ این استان و بویژه دو سد مهم دز و کرخه بخش وسیعی از استان خوزستان را زیر آب برد. بیت اللهی گفت: مهمترین خصوصیت سیلاب خوزستان، پخش شدگی وسیع آن بود، در این حادثه حاشیه‌های رودهای کرخه و دز به یکدیگر رسیدند و خطر بسیار جدی شهرهای مهم این استان را تهدید می‌کرد که با اقدامات مناسب مدیریتی، از بروز بحران بزرگی در استان جلوگیری بعمل آمد.
بر اساس آمارهای به دست‌آمده، زمین‌های زراعی سه استان مذکور زیر نهشته‌های حاصل از سیلاب آسیب دیدند. زیرساخت‌های متعددی خسارت عمده متحمل شدند و منازل مسکونی و واحدهای تجاری متعددی در این سه استان دچار خسارت شدند.
وی در تشریح آمارهای واحدهای مسکونی سه استان گلستان، لرستان و خوزستان به خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی گفت: با همکاری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی که مسئول گردآوری آمار خسارت ها بود، خسارات ناشی از سیل گردآوری و جمع بندی شد.
آمار واحدهای مسکونی سه استان
به گفته بیت اللهی و بر اساس آمار مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، در سه استان گلستان، لرستان و خوزستان وضعیت ساخت و ساز به قرار زیر است:
استان گلستان
بر اساس این گزارش، تعداد کل واحدهای مسکونی استان گلستان برابر ۵۱۷۰۳۷ واحد است. روند افزایش واحدهای مسکونی این استان از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ در شکل ۱ نشان داده شده است.
همان طور که در شکل ۲ ملاحظه میشود، در سال ۱۳۹۵، ۳۱۲ هزار و ۹۸۱ واحد ساختمانی بدون اسکلت وجود داشته است. ۲۰۴ هزار و ۵۶ واحد نیز اسکلت‌دار بوده‌اند. در شکل ۳ ملاحظه می شود نسبت ساختمان های اسکلت دار به بدون اسکلت در سال ۱۳۹۵ به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافته و به ۶۵ درصد می‌رسد. در همین حال این نسبت همچنان کمتر از ۱ است. یعنی تعداد ساختمان‌های اسکلت‌دار همچنان کمتر از تعداد ساختمان‌های بدون اسکلت است.
استان لرستان
در شکل ۴ ملاحظه میشود تعداد واحدهای مسکونی از حدود ۲۳۳ هزار و ۱۰۰ واحد در سال ۱۳۷۵ به تدریج افزایش یافته است و به تعداد ۴۷۳ هزار و ۲۱۹ واحد در سال ۱۳۹۵ رسیده است.
در شکل ۵ تعداد واحدهای مسکونی معمولی به تفکیک اسکلت دار و بدون اسکلت در سال ۱۳۷۵ تا سال ۱۳۹۵ ملاحظه میشود. در سال ۱۳۹۵ می‌توان ملاحظه کرد که تعداد ساختمان‌های بدون اسکلت معادل ۱۹۰ هزار و ۷۸۹ واحد بوده است. در همین حال تعداد واحدهای مسکونی اسکلت دار معادل ۲۸۲ هزار و ۴۳۱ واحد شده است. ۲۸۲.۴۳۱ واحد شده است. مطابق آمار، نسبت واحدهای مسکونی اسکلت دار به واحدهای فاقد اسکلت در سال ۱۳۸۵ معادل ۳۱ درصد است. در سال ۱۳۹۰ این میزان به اندازه ۷۹ درصد بود. در سال ۱۳۹۵ این نسبت معادل ۱.۴۸ بوده است.
استان خوزستان
تعداد واحدهای مسکونی معمولی از حدود پانصد و چهل و چهار هزار و ششصد وسی و یک واحد در سال ۱۳۷۵ به تدریج افزایش پیدا کرده و به حدود یک میلیون و ۱۲۸ هزار و ۸۶۴ واحد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. این آمار حاکی از آن است که مسکن معمولی در ده سال دوم از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ نسبت به ده سال اول یعنی از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ رشد بیشتری داشته است. این رشد به میزان ۲۱ درصد بیشتر بوده است.
همانطور که در شکل های ۸ و ۹ ملاحظه میشود، در سال ۱۳۹۵ ساخت و ساز واحدهای بدون اسکلت کاهش داشته است و به میزان ۶۵۱.۲۲۸ واحد رسیده است. این در حالی است که تعداد ساختمان‌های اسکلت‌دار با رشد چشمگیر به ۴۷۷ هزار و ۶۳۶ واحد رسیده است. مطابق با شکل ۹، نسبت ساختمان‌های بدون اسکلت به اسکلت‌دار همچنان کمتر از یک است و به ۷۳ درصد رسیده است که این عدد نشانگر آن است که در سال ۱۳۹۵ تعداد ساختمان‌های اسکلت‌دار همچنان کمتر از تعداد ساختمان‌های بدون اسکلت است.
جمع بندی آمار واحدهای مسکونی سه استان نشان می‌دهد که در استان خوزستان با یک میلیون و ۱۲۸ هزار و ۸۶۴ واحد بیشترین و استان لرستان کمترین تعداد واحدهای مسکونی را داراست. از نظر نسبت واحدهای مسکونی اسکلت‌دار به بدون اسکلت، استان گلستان دارای نسبت ضعیفتر ۶۵ صدم بوده و سپس استان خوزستان با نسیت ۷۳ صدم و استان لرستان با نسبت یک و ۴۸ صدم دارای شاخص کیفی به مراتب بهتری نسبت به دو استان دیگر است.
آسیب های وارده به واحد های مسکونی سه استان در سیلاب فروردین ۱۳۹۸
بیت اللهی گفت: در سیل فروردین‌ماه امسال، به واحدهای مسکونی استان‌های گلستان، لرستان و خوزستان خسارت و آسیب عمده‌ای وارد آمد. این خسارت‌ها ناشی از آبگرفتگی و آب‌شستگی، رانش زمین و اثر بارش رگباری بوده است.
میزان خسارت واحدهای مسکونی بطور کلی و در مجموع شهری و روستائی در استان گلستان و لرستان و حوزستان در شکل ۱۰ برای واحدهایی که نیاز به تعمیر با درجات مختلف دارند و برای واحدهائی که الزاما باید نوسازی شوند، نشان داده شده است.
در شکل ۱۰ مشاهده میشود که علیرغم تعداد بالای واحدهای مسکونی در استان خوزستان(شکل۷) نسیت به استان های دیگر، استان لرستان، هم از نظر تعداد واحدهای تعمیری و هم از نظر تعداد واحدهائی که باید نوسازی بشوند ارقام بیشتری دارد.
در شکل ۱۱ واحدهای مسکونی شهری آسیب دیده در سه استان نشان داده شده است. در این نمودارها می‌توان مشاهده کرد که خرابی های واحدهای مسکونی شهری استان لرستان بمراتب بیشتر از دو استان دیگر است.
در شکل ۱۲ نیز واحدهای مسکونی روستائی و میزان خسارت آنها در سیلاب فروردین ماه سال ۱۳۹۸ نشان داده شده است. نکته جالب توجه در این نمودارها، افزایش تعداد واحدهای مسکونی روستائی تعمیری در استان خوزستان است. این امر معرف در معرض قرار گیری بیشتر مراکز روستائی در سیل خوزستان است.
نسبت واحدهای مسکونی احداثی(واحدهایی که باید تخریت و نوسازی شوند) در مراکز روستائی نسبت به مراکز شهری در استان گلستان حدود ۵.۴۴ است که یعنی تخریب کامل بیش از ۵ برابری واحدهای روستانی به شهری است. این ضریب در مورد استان لرستان ۴.۰۱ (حدود ۴ برابر واحدهای روستائی به شهری تخریب کامل شده اند) و در استان خوزستان ۴.۷ است. تعداد واحدهای مسکونی تخریبی کامل در استان خوزستان بطور قابل توجهی کم است.
در مورد واحدهای آسیب دیده ای که نیاز به تعمیر دارند در محیط های شهری و روستائی آمار قابل توجه می باشد. نسبت واحدهای تعمیری روستائی به شهری در استان گلستان، ۱.۶، در استان لرستان ۰.۹۵ و در استان خوزستان حدود ۶ می باشد. اعداد واحدهای تخریبی و تعمیری در سه استان بسیار متفاوت و نسبت آنها نیز بسیار متفاوت است.
یکی از دلایل عمده تخریب واحدهای مسکونی بیشتر در استان لرستان، شیب منطقه، سرعت بالای سیلاب و قدرت بالای تخریب آن است. از جمله دلایل دیگر تخریب واحدهای ساختمانی، مسیر کوهستانی استان لرستان و قرار گرفتن آبادی ها و شهرهائی مانند معلومان و پلدختر در مسیر مستقیم سیل بوده است. در استان‌های گلستان و خوزستان، سیل کم سرعت و قدرت تخریب کمتری داشته و مراکز جمعیتی بیشتر دچار آبگرفتگی و ماندابی شدند اما در استان لرستان در معرض قرارگیری روستاها و شهرها در برابر سیل مخرب کاملا آشکار بود.
به گفته بیت الهلی، یکی از عمده‌ترین دلایل خسارت به ساختمان‌ها در استان‌های گلستان، لرستان و خوزستان تجاوز به حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ها بوده است. این تجاوز همراه با عدم احداث سازه‌های نگهبان در برابر سیل، عدم احداث دایک ها و مواردی نظیر آن، آسیب‌پذیری ساختمان‌ها را بیشتر کرده بود.
همچنین از دلایل دیگر خسارت واحدهای ساختمان‌ها ناپایداری دامنه‌ها و وقوع زمین لغزش‌ها بوده است. در اثر بازندگی‌های ممتد، دامنه‌های شیب‌دار دچار حرکت شده و این لغزش موجب ایجاد خسارت در واحدهای مسکونی واقع بر آن شد.
نکته ای که در خصوص ساختمان‌های دچار آبگرفتگی ممتد بسیار مهم است که گفته شود، کاهش استحکام آنها به دلیل کاهش چسبندگی ملات آنها در اثر نم کشیدگی و اثر دراز مدت رطوبت است. واحدهای مسکونی به ویژه بدون اسکلت که طی چندین روز دچار آبگرفتگی شده بودند، فاقد استحکام اولیه در برابر حتی زمین‌لرزه‌های متوسط خواهند بود و ضرورت دارد در خصوص استحکام آنها تدبیری اساسی اتخاذ شود.
