علی بیت‌اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی با اشاره به گزارش مرکز لرزه‌نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران از اولین ساعات شروع روز ۱۸ خرداد ۱۳۹۸ در محدوده اطراف شهر "تسوج" واقع در آذربایجان شرقی و ثبت ۱۱ زمین‌لرزه کوچک در این محدوده گفت: این زمین‌لرزه‌ها از ساعت ۰۱:۰۹:۳۹ با بزرگی ۲.۵ شروع و با رخدادهای متوالی زلزله‌های با بزرگی تا ۳.۶ ادامه پیدا کرده و تا ساعت ۰۹:۳۰:۴ صبح روز هجدهم خرداد مشتمل بر ۱۱ خردلرزه فوج لرزه‌ای تسوج را واقع در ۹ کیلومتری شمال شرق آن تشکیل دادند.
موقعیت خوشه‌ای لرزه‌ای تسوج
وی با اشاره به اینکه محدوده مرکز خوشه لرزه‌ای از مرکز شهر تبریز ۳۰ کیلومتر فاصله داشته و در غرب این شهر واقع شده است، گفت: این زلزله‌ها در ۹ کیلومتری شمال شرق شهر تسوج جانمائی می‌شوند.
گسل مسبب
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی اظهار کرد: با جانمایی زلزله‌های رخ‌داده بر روی نقشه گسله‌های شناسایی‌شده منطقه، به نظر می‌رسد که گسل تسوج و فعالیت آن( که در چند ماه اخیر موجب رخداد خردلرزه‌های دیگری نیز در این منطقه بوده) مسبب رخداد فوج لرزه‌ای، روز شنبه، ۱۸ خرداد باشد.
خوشه لرزه ای تسوج و گسله های اطراف آن
وی گفت: محدوده شمالی دریاچه ارومیه تحت تأثیر عارضه عمده تکتونیکی شمال غرب کشور، یعنی گسل شمال تبریز بشدت تکتونیزه و دربردارنده سامانه‌های گسلی متعددی است که در امتداد و یا به‌صورت مایل بر راستای گسل امتدادلغز شمال تبریز واقع می‌گردند. گسله‌های تسوج و صوفیان با امتداد مشابه هم به‌سوی گسل شمال تبریز مجانب می‌شوند. محدوده رخداد فوج لرزه‌ای ۱۸ خرداد تسوج در زون تجانب گسل تسوج به گسل شمال تبریز(گره تکتونیکی تسوج – شمال تبریز)در حوالی روستای ارلان است. گسل تسوج گسلی امتدادلغز و همانند گسل شمال تبریز چپ بر است. زمین‌لرزه‌های متعدد تاریخی رخ‌داده حوالی تسوج به این گسله نسبت داده می‌شود. طول آن، با سگمنت هائی که از گسل شمال تبریز جدا شده و در شمال غرب دریاچه ارومیه با تغییر انحنای محسوس از امتداد جنوب غرب به راستای شمال غرب (با میل پائین ) تغییر جهت داده و از حوالی روستای "شکریازی" می‌گذرد، حدود ۵۵ کیلومتر برآورد شده است. این گسل، گسلی مهم و کاری است که ضرورت دارد فعالیت لرزه‌ای آن به‌دقت پایش گردد.
بیت‌اللهی با اشاره به لرزه‌خیزی یکماهه این منطقه، اظهار کرد: در طول این مدت، حدود ۲۶ زمین‌لرزه در امتداد گسل تسوج و بخشی از گسل شمال تبریز رخ‌داده است که نشان از فعال بودن این عارضه تکتونیکی مهم در شمال شهر تسوج است. به نظر می‌رسد که فعالیت‌های لرزه‌ای در شمال غرب کشور و به‌ویژه در امتداد گسل شمال تبریز و شاخه‌های مجانب بر آن بر طبق یک تنش و الگوی تکتونیکی رخ می‌دهند. بنابراین محتمل است که رخداد این فوج لرزه‌ای، مرتبط با تنش در گسل شمال تبریز باشد که نمود فعالیت‌های آن را در چند ماه گذشته در حوالی باسمنج شاهد بودیم.
زمین لرزه های یکماهه اطراف گسله تسوج
مراکز جمعیتی نزدیک به خوشه لرزه ای تسوج
وی گفت: تسوج شهر کوچکی از حوزه شهرستان شبستر در آذربایجان شرقی است که بنا بر آمار سال ۱۳۹۵ جمعیت حدود ۸ هزار نفری آن در ۲ هزار و ۴۱۷ واحد مسکونی زندگی می‌کنند. لازم به ذکر است که بنا بر همین آمار کیفیت واحدهای مسکونی این شهر مطلوب نبوده و بالغ‌بر هزار و ۹۰۰ واحد مسکونی آن بنائی و فاقد اسکلت است.
دبیرکارگروه ملی مخاطرات طبیعی افزود: علاوه بر تسوج شهر کشک سرای(از توابع شهرستان مرند) نیز به زون رخداد این زمین‌لرزه‌ها نزدیک و در ۱۵ کیلومتری شمال شرق محدوده وقوع زلزله‌ها واقع است. این شهر دارای جمعیتی بالغ‌بر ۸ هزار نفر(آمار ۱۳۹۵) بوده و تعداد واحدهای مسکونی آن نیز ۲ هزار و ۳۷۵ واحد است. از این تعداد واحدهای مسکونی حدود هزار و ۹۸۹ واحد فاقد اسکلت است که تخریب ناشی از زمین‌لرزه‌ای بزرگ در چنین شرایطی نظیر شهر تسوج مطمئناً بیشتر خواهد شد. علاوه بر دو شهر کوچک تسوج در جنوب غربی محل تجمع خردلرزه‌های ۱۸ خرداد ۱۳۹۸ و کشک سرای در شمال شرقی آن، آبادی‌های متعددی دیگری نیز در امتداد گسله تسوج و محدوده پراکنش خردلرزه‌های فوج لرزه‌ای تسوج واقع‌شده‌اند؛ از این میان می‌توان به روستاهای چهرگان، امستجان، انگشت جان، پیربالا، ارلان و باغ ارلان و روستای سرخه اشاره کرد.
آبادی های اطراف گسل تسوج و زون پراکنش خرد لرزه های ۱۸ خرداد ۱۳۹۸ تسوج
پیشنهادات
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی بابیان اینکه فعالیت‌های لرزه‌ای در امتداد گسل شمال تبریز و شاخه‌های جانبی آن نظیر گسل تسوج و صوفیان و خوی، مفهوم مهمی را داراست، افزود: بر همین اساس است که حتی رخداد خردلرزه‌ها نیز اهمیت پیدا می‌کند. گاه نظیر زمین‌لرزه‌های "ازگله" کرمانشاه و "بم" مشاهده شده است که پیش از وقوع رخداد زلزله‌های سترگ، پیش‌لرزه‌های خرد و متوسطی رخ‌داده و متعاقب آن زمین‌لرزه اصلی رخ‌داده است. اهمیت نگاه ویژه به منطقه تبریز و اطراف آن نظیر تسوج به این دلیل است که مراکز جمعیتی درست در مجاورت گسله‌هایی با توان لرزه زائی بزرگ واقع شده‌اند. از طرفی همان‌گونه که در این گزارش در مورد کیفیت واحدهای مسکونی شهرهای تسوج و کشک سرای ذکر گردید، شرایط مطلوبی بر ساخت‌وسازهای موجود منطقه حاکم نیست و با زلزله‌های نه‌چندان بزرگ هم احتمال خسارت عمده مورد انتظار است.
وی به مسئولان امر پیشنهاد کرد: گسل شمال تبریز و شاخه‌های جانبی آن مانند گسل تسوج و صوفیان باید با نصب و تجهیز دستگاه‌های لرزه‌نگاری و شتاب‌نگاری بیشتری تحت مونیتورینگ برخط و دائمی باهدف اعلام هشدارهای واقع‌بینانه قرار گیرد و همچنین هرگونه تغییر قابل‌ملاحظه و منطقه‌ای در سطح آب زیرزمینی، رنگ و کیفیت آن به‌صورت پیوسته بررسی شود
بیت‌اللهی با تأکید بر ضرورت آموزش رفتار صحیح عمومی در حین رخداد زلزله‌ها به مردم منطقه از طریق رسانه‌های استانی، گفت: کیفیت ساختمان‌های مسکونی شهرها و روستاهای منطقه مطلوب نیست و باید در این زمینه نیز اقدامات بنیادین در دستور کار قرار گیرد زیرا جبران خسارت‌های ناشی از زلزله در یک مقطع زمانی کوتاه به‌مراتب سخت‌تر از بهسازی تدریجی واحدهای مسکونی موجود است.