سیدحسین میرشفیع در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی عملکرد مشارکت مردمی در اجرای پروژ‌ه‌های راه‌های روستایی کشور در سال ۹۳ را تشریح کرد. متن این گفتگو به شرح زیر است:

مشارکت مردمی سال ۹۳ در پیشبرد پروژه‌‌های راه روستایی چه میزان بود؟

کار مشارکت مردمی در کشور سابقه دارد از قدیم الایام حتی آثار تاریخی همچون پل دختر و پل زمان خوان حاصل مشارکت مردمی در پل‌سازی بود و خیلی مردم در پروژه‌های راه‌سازی سرمایه‌گذاری می‌کردند و موقوفاتی انجام می‌دادند. مردم بعد از انقلاب در قالب جهادسازندگی مشارکت یدی داشتند و معمولا این طور بود که زمین راه‌های روستایی را اهدا می‌کردند اما از زمان ادغام وظایف راه روستایی در وزارت راه و ترابری این روند تضعیف شد. سال گذشته دستورالعمل مشارکت مردمی رسما از سوی وزیر ابلاغ شد و این مسئله تحرک جدیدی را در حوزه مشارکت مردمی رقم زد.  با توجه به آنکه مجوز قانونی هم وجود داشت معاونت راه روستایی وزارت راه و شهرسازی قیر مورد نیاز پروژه‌ها را تأمین می‌کرد و کار اجرایی پروژه‌ها به عهده مردم بود. البته ادارات شهرستان‌ها نیز مقداری به لحاظ تجهیزات و ماشین‌آلات راه‌سازی کمک به مردم کردند. یک ظرفیت مناسب دیگری هم که از حسن اتفاق ایجاد شد به کارگیری ظرفیت عمرانی دهیاری‌ها بود. توافق‌نامه‌ای را با سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌ها امضا کردیم که ما در مسیرهای عبوری از داخل روستاها هم مشارکت کنیم یعنی از ظرفیت دهیاری‌ها و ظرفیت قیری که داشتیم استفاده شد و کمک‌هایی که مردم می‌توانستند در این قضیه انجام دهند. با وجودی که تصور نمی‌شد که بتوان بیش از ۵۰۰ کیلومتر راه روستایی در قالب مشارکت مردمی عملیاتی کرد ولی خوشبختانه برای ساخت و روکش حدود ۱۷۰۰ کیلومتر راه اعلام آمادگی شد که نزدیک ۵۰۰ کیلومتر هم اکنون تکمیل شده و به بهره برداری رسیده است. در سال جاری این روند ادامه خواهد یافت و سعی می‌شود با مشارکت دهیاری‌ها یک روند بهتری برای سال ۹۴ به‌منصه ظهور رسد.

طول پروژه‌ها را اعلام کردید نسبت مشارکت و سهم دولت در عملیاتی شدن پروژه‌ها چقدر بود؟

ارزش کل پروژه‌های مشارکتی راه روستایی در سال ۹۳ معادل ۱۵۶۰ میلیارد ریال است که از این میزان ۵۹۹۵۶ تن قیر به ارزش ۷۵۰ میلیارد ریال توسط وزارت راه و شهرسازی تأمین شد و ما بقی به میزان ۸۱۰ میلیارد ریال سهم مشارکت مردمی بود. به عبارت دیگر سال ۹۳ در پروژه‌های مشارکتی به طول ۱۷۷۱ کیلومتر راه روستایی سهم وزارت راه و شهرسازی ۴۸ درصد و سهم مشارکت‌های مردمی ۵۲ درصد بود. ضمن آنکه در کنار مشارکت مردمی در ساخت راه‌های روستایی٬ چند پروژه خاص را داشتیم که احداث راه‌های بزرگراه٬ اصلی و فرعی را نیز مردم مشارکت کردند مثلا یک بزرگراه ۱۲ کیلومتری در رفسنجان و اعلام آمادگی برای ساخت جاده اصلی از چارک به بستک از جمله این موارد است.

چرا میزان مشارکت مردمی در ۳۱ استان کشور متفاوت بود٬ در برخی استان‌ها جدی‌تر مشارکت شد و در برخی دیگر کمتر؟

بالاخره سال اول بود مجموعه اداره کل راه و شهرسازی استان‌ها و چه دفتر امور روستایی استانداری‌ها بعضا هماهنگی لازم را نداشتند این کار با شدت کمتری انجام شد در مجموع استان‌هایی همچون خراسان رضوی٬ مازندران٬ هرمزگان٬ اصفهان٬ خراسان جنوبی و کرمان سرعت اجرایی و مشارکت مردمی بهتری داشتند.

نوع مشارکت مردم چگونه بود٬ احداث راه جدید یا فقط روکش؟

هر دو مورد وجود داشت یعنی هم راه جدید احداث شد و در بعضی موارد نیز جاده‌های احداثی وجود داشت که فقط آسفالت می‌خواست.

در سال جدید ۱۷ استانی که مشارکت مردمی نداشتند چه عملکردی در این حوزه خواهند داشت؟

مشارکت اجباری نیست یک کار اختیاری است طبعا هر استانی که فعالیت بیشتری داشته باشد کار بیشتری در آن انجام می‌شود ما هم آمادگی مشارکت را داریم منتها برخی استان‌ها احساس نیازی ندارند مثلا جاده‌ها و شبکه راه روستایی استان قم تکمیل شده و خیلی نه مردم راغب به مشارکت هستند و نه ما زمینه استفاده از چنین مشارکت مردمی را داریم ولی در استان‌های محروم سفری که به آذربایجان غربی داشتم برخی مناطق در شهرستان‌های سردشت٬ پیرانشهر و نقده اعلام آمادگی کردند که مردم مشارکت داشته باشند به نظر می‌رسد امسال جمع استان‌هایی که بتوانند کار مشارکتی را داشته باشند خیلی بیشتر خواهد شد.

صرفه‌جویی زمانی٬ مالی و مراحل بروکراتیک مزایای مشارکت مردمی در احداث راه‌های روستایی

مشارکت مردمی چقدر در صرفه‌جویی منابع مالی موثر بود؟ آیا استفاده از این ظرفیت توانست از حجم مراحل اداری بکاهد؟

پیش از آنکه منابع مالی را در نظر بگیریم مشارکت مردمی از نظر اجرایی خیلی برای ما موثر بود. صرفه جویی در زمان اتفاق افتاد. ۳۰۰ کیلومتر راه روستایی در استان مازندران تکمیل شد حال آنکه هنوز عملیات اجرایی پروژه‌های دولتی شروع نشده بود. این نشان می دهد با مشارکت مردمی می‌توان در اجرای پروژه‌ها خیلی صرفه‌جویی داشت. بروکراسی اداری‌ هم خیلی ساده شد یعنی ما اصلا درگیر فرایند انتخاب پیمانکار و مناقصه نمی‌شویم تنها کاری که وزارت راه و شهرسازی انجام می‌دهد این است که نظارت فنی بر اجرای پروژه‌ها می‌کند و قرارداد را خود خیرین یا دهیاری‌ها می بندند٬ ما هم سهم خود را به شکل تأمین قیر مورد نیاز در اقبال اخذ تضمین می‌پذیریم و وقتی کار پروژه تمام شد ضمانت نامه‌شان را پس می‌دهیم یعنی هیچ کار اداری سنگینی هم برای ما ندارد. از نظر نظارتی هم خیرین یا دهیاری‌ها فرم‌های مشارکت را پر می‌کنند و در سیستم GIS بانک اطلاعاتی راه روستایی ثبت می ‌شود با این کار موقعیت جغرافیایی پروژه و مقدار قیر مورد نیاز براساس عرض٬ طول و ضخامت آسفالت برآورد و حواله برای سازنده صادر می‌شود. بعد که کار تمام شد معادل ارزش ریالی قیر به حساب عملکرد در سیستم اداری وزارتخانه آورده می شود و کار را تحویل می‌گیریم.

این راه‌های مشارکت مردمی که ساخته می شود در قالب راه‌های مورد نیاز در افق ۱۴۰۴ یعنی رسیدن به ۱۷۳ هزار کیلومتر راه روستایی است یا اگر پروژه‌ای در یک روستا در قالب احداث راه دوم باشد می‌تواند مجوز ساخت بگیرد؟

بله یکی از شرط‌هایی اصلی که در مشارکت این است که پروژه در شبکه ۱۴۰۴ راه روستایی دیده شده باشد البته مطالعات افق ۱۴۰۴ راه روستایی این انعطاف پذیری را دارد که به فرض اگر آنجا یک محوری دیده نشده بود ولی انگیزه برای تردد زیاد بود طبیعتا برای این مورد خاص مطالعات بازنگری و هماهنگی‌ با استانداری‌ها انجام و مجوزهای لازم داده می‌شود. در کل اگر پروژه‌ای در افق ۱۴۰۴ نبود ولی انگیزه برای مشارکت وجود داشت این امکان وجود دارد که آن را در طرح مصوب لحاظ کنیم.

مشارکت مردمی در راه‌سازی چقدر در اقتصاد مقاومتی و تکمیل شبکه راه‌های روستایی تأثیر دارد؟

معتقدم اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که متکی بر توانمندی‌های مردم تعریف شود و یکی از نمونه‌های بارز آن مشارکت مردم در توسعه راه‌های روستایی است که باعث ارزش افزوده برای روستاها می‌شود هر جا راه‌های روستایی اصلاح شده و بهبود پیدا کرده قیمت زمین‌های اطرافش بیشتر و دسترسی محصولات کشاورزی به بازارها راحتر شده است که ضمن آنکه با سرعت اجرایی بیشتر و هزینه بسیار پایین تر پروژه‌ها به بهره‌برداری می‌رسد. وقتی قرارداد دولتی بسته می‌شود خیلی هزینه‌های بالاسری همچون سود پیمانکار٬ بیمه و مالیات در آن لحاظ خواهد شد اما وقتی توسط مردم انجام می‌شود در این موارد صرفه‌جویی می‌شود ضمن آنکه در هزینه نگهداری نیز صرفه‌جویی اتفاق می‌افتد وقتی مردم خود برای یک کاری صرفه‌جویی کرده باشند طبیعتا در نگهداری‌اش هم بهتر مشارکت می‌کنند.

کاهش هزینه اجرای پروژه‌های راهسازی به یک سوم با مشارکت مردمی

چند درصد مشارکت مردمی هزینه ساخت یک کیلومتر راه روستایی را کاهش می‌دهد؟

ظاهر قضیه نشان می‌دهد که ما ۵۰ درصد هزینه احداث یک پروژه‌ را می‌دهیم ولی بخشی هم در قیمت تمام شده پروژه صرفه‌جویی می‌شود اگر خودمان می‌خواستیم پروژه‌ را اجرایی کنیم باید ۳ برابر هزینه‌ای که الان داریم پرداخت کنیم.

یعنی هزینه اجرای یک پروژه مشارکت مردمی در مقایسه با وضعیتی که بخواهد دولت آن را انجام دهد به یک سوم می‌رسد؟

بله٬ بخشی مربوط به کاهش هزینه اجرا است و بخشی را نیز که خود مردم دارند تقبل می‌کنند.  /