به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، سحر تاجبخش مسلمان، رئیس سازمان هواشناسی کشور در نشست خبری که روز یکشنبه ۱۸ خردادماه در محل این سازمان برگزار شد، بارش‌های سال زراعی جاری در کشور تاکنون را قابل توجه خواند و گفت: هر چند مقدار بارش‌ها به اندازه سال گذشته نیست اما همچنان میزان بارش‌ها در کشور قابل ملاحظه و بالاتر از مقادیر نرمال است.

تامین منابع آبی مورد نیاز کشور 

او با اشاره به اینکه در سال زراعی جاری که بخش اعظم بارش‌های آن اتفاق افتاده است، تامین منابع آبی مورد نیاز از طریق بارش به خوبی انجام شده است، افزود: ما در سال زراعی جاری با توجه به شروع بحران کرونا به‌خصوص در ماه‌های اسفند ۹۸ و فروردین ۹۹ بیشترین بارش‌های سیل‌آسا را تجربه کردیم و شرایط سخت و سنگینی را پشت سر گذاشتیم. با توجه به همه‌گیری بیماری کرونا در کشور و دستورالعمل‌هایی که موظف به اجرای آن‌ها بودیم، مجبور شدیم، یک‌سوم از نیروهای سازمان هواشناسی را به دورکاری ببریم؛ اما عملیات سازمان هواشناسی ۲۴ ساعته است و از حجم فعالیت‌هایمان در این مدت کم نشد.

ثبت ۸۰ سیلاب در ۶۰ روز

رییس سازمان هواشناسی عنوان کرد: در دو ماه پر بارش کشور یعنی ماه‌های اسفند ۹۸ و فروردین ۹۹ در طول حدود ۶۰ روز ما بیش از ۸۰ رخداد سیلاب را در کشور ثبت کردیم که به معنی وقوع روزانه یک سیلاب در این مدت است. ما در بخش‌های پایش، پیش‌بینی و سایر بخش‌های زیرساختی کشور در این مدت مدیریت خوبی داشتیم و پیش‌بینی‌هایی که امسال صادر کردیم، پیش‌بینی‌های خوبی بود؛ هرچند در برخی موارد نیز مشکلاتی وجود داشت که اجتناب‌ناپذیر است.

ثبت بارش‌های قابل‌ملاحظه در استان‌های جنوب‌شرقی

او ادامه داد: در بارش‌هایی که اتفاق افتاد، بسیاری از استان‌های کشور بارندگی‌های قابل‌ملاحظه‌ای تجربه کردند. در هرمزگان در تمام ایستگاه‌های هواشناسی، افزایش بیش از ۱۰۰ درصدی و در سیستان و بلوچستان در تمام ایستگاه‌ها، بارش ۵۰ درصد بیش از میانگین بلندمدت به ثبت رسید. در جنوب کرمان در شهرستان‌های کهنوج و قلعه‌‌گنج نیز بارش‌های بالای ۱۵۰ درصد نسبت‌به میانگین بلندمدت ثبت شد. همچنین در بخش‌های مرکزی از جمله استان‌های تهران، البرز و شرق سمنان نیز بارش، قابل‌ملاحظه بود. به‌عنوان مثال در ایستگاه مهرآباد تهران، بیش از ۶۰ درصد، بارش بالای نرمال را با دوره بازگشت  ۶۹ ساله به ثبت رساندیم؛ به این معنی که هر ۶۹ سال یک‌بار این اتفاق می‌تواند رخ دهد. همین‌طور برای شهرستان گرمسار در شرق استان سمنان، بارش ۴۳ درصد بالاتر از نرمال با دوره بازگشت ۸۱ سال را ثبت شد. در ایستگاه زهک در استان سیستان و بلوچستان نیز بارش ۱۹۲ درصد بالاتر از میانگین ثبت شد و در چابهار بارش ۱۹۰ درصد بالای نرمال را داشتیم که قابل‌ملاحظه است.

رخداد فرآیندهای حدی در کشور نشانگر تغییر اقلیم 

معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه، رخداد فرایندهای حدی در کشور، تغییر اقلیم را به وضوح نشان می‌دهد، تصریح کرد: ما موظفیم با توجه به قوانین بالادستی از جمله قانون مدیریت بحران که وظایف سنگینی را به عهده ما گذاشته است، پایش و پیش‌بینی شرایط جوی را به بهترین نحو ممکن انجام دهیم.

ثبت بیشترین بارش‌ها در استان گیلان/ بیشترین کاهش در کهگیلویه و بویراحمد

او گفت: در مجموع، بیشترین بارش‌ها در سال زراعی جاری با ۸۲۰ میلی‌متر در استان گیلان به ثبت رسیده است. پس از آن نیز استان‌های مازندران و لرستان به ترتیب با ۶۸۰ و ۵۸۰ میلی‌متر قرار دارند. کمترین میزان بارندگی نیز در استان‌های یزد، خراسان‌جنوبی و اصفهان با ۱۲۰ تا ۱۶۰ میلی‌متر گزارش شده است. در استان‌های غربی کشور عمدتاً در بخش‌های زاگرس میانی از جمله  استان‌های، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و کرمانشاه، متاسفانه بارش کمتر از نرمال بوده است. بیشترین کاهش بارندگی را در استان کهگیلویه و بویراحمد داشته‌ایم. میانگین بارش‌ها در این استان به‌طور معمول، هزار و ۵۰ میلی‌متر است که امسال تاکنون ۲۰ درصد کمتر از این مقدار به ثبت رسیده و همچنان در این مناطق خشکسالی حاکم است.

مراتع و جنگل‌ها مستعد آتش‌سوزی 

تاجبخش با اشاره به اینکه، مجموع بارش‌های کشور نسبت‌به سال گذشته هشت درصد پایین‌تر اما نسبت‌به میانگین بلندمدت حدود ۳۰ درصد بیشتر بوده است، گفت: با بارش‌های خوبی که در کشور شاهد بوده‌ایم، رشد علفزارها به خصوص در مناطق کوهستانی تقویت شده است و هرچه به سمت فصل گرم‌تر می‌رویم با خشک‌شدن این علف‌ها، کاهش رطوبت و گرم شدن هوا، شرایط برای ایجاد حریق بسیار مساعد می‌شود. این حریق‌ها می‌تواند عامل انسانی یا طبیعی داشته باشد و ضروری است کسانی که پا به این مناطق می‌گذارند، نسبت‌به حضور در طبیعت، حساسیت بیشتری داشته باشند؛ زیرا شرایط جوی در این مناطق برای ایجاد حریق، بسیار مهیا خواهد بود و احتمال گستردگی این حریق نیز بالا است.

رییس سازمان هواشناسی کشور، نکته مهم دیگر را روند افزایش دما در کشور اعلام و عنوان کرد: تابستان امسال دمای کشور نسبت به میانگین بلندمدت افزایش خواهد داشت؛ در حال حاضر، دمای استان‌های آذربایجان غربی، ایلام و چهارمحال و بختیاری بین یک تا ۱/۱ دهم درجه بالاتر از میانگین است. این روند در تابستان نیز ادامه خواهد داشت.

تاخیر در آغاز بارش‌های پاییزه

او افزود: بررسی‌های ما نشان می‌دهد که بارش‌های پاییز با توجه به شاخص‌ها و مدل‌های پیش‌بینی عددی بلندمدت دیرتر از نرمال شروع خواهد شد. با توجه به اینکه بارش‌های موسمی هند و پاکستان تقریباً یک تا دو هفته زودتر آغاز شده است، اثرات بارش‌ها بر بخش‌های جنوب‌شرق کشور کاملاً مشهود خواهد بود و در فصل تابستان در بخش‌های جنوب‌شرق کشور بارش در حد نرمال و کمی بیشتر را خواهیم داشت. البته باید در نظر داشت که بارش‌های فصل تابستان چندان قابل‌ملاحظه نیست؛ اما به دلیل اثرات موسمی هندوستان در جنوب شرق کشور شاهد این بارش‌ها خواهیم بود.

تاجبخش تصریح کرد: اثر این فرآیند با اثر نوساناتی که در اقیانوس آرام اتفاق خواهد افتاد و به اضافه اثر دورپیوندی باعث آغاز دیرهنگام بارش‌های فصل پاییز در کشور می‌شود. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد، میزان بارش‌های پاییز، کمتر از نرمال خواهد بود.

او با اشاره به اینکه بخش عمده منابع آبی کشور در زاگرس مرکزی قرار دارد و بارش‌ها در این منطقه در پاییز کمتر خواهد شد به مردم توصیه کرد، مصرف آب را مدیریت کنند و در استفاده از منابع آبی، صرفه‌جویی لازم را به کار گیرند.

تابستان گرمی در پیش رو خواهیم داشت

رئیس سازمان هواشناسی کشور در ادامه به پیش‌بینی وضع هوای کشور در هفته آینده پرداخت و عنوان کرد: در دو روز آینده و در بخش‌های جنوبی تا روز سه‌شنبه، روند کاهش دما را تجربه خواهیم کرد؛ اما روند کلی کشور در فصل تابستان رو به افزایش دما است؛ بنابراین تابستان گرمی را در پیش رو خواهیم داشت. هفته آینده نیز افزایش دما در کشور چشمگیر خواهد بود و پیش‌بینی می‌کنیم، دمای تهران به ۳۸ تا ۳۹ درجه نیز برسد. به این ترتیب به‌تدریج وارد فاز گرم خواهیم شد. هرچند که ممکن است به تناوب روزهایی نیز دمای هوا کاهش یابد، اما روند کلی رو به افزایش است و این افزایش نیز بالاتر از میانگین بلندمدت خواهد بود. همچنین در روزهای آتی به‌خصوص در نیمه‌شرقی کشور، وزش باد نسبتاً قابل‌ملاحظه را در بخش‌های جنوب‌غرب کشور خواهیم داشت. در شمال سیستان و بلوچستان و جنوب‌غرب کشور این شرایط می‌تواند منجر به خیزش گردوخاک شود.

او در ادامه با اشاره به اینکه سازمان هواشناسی کشور سال گذشته پس از ۱۵ سال موفق به عضویت در شورای اجرایی سازمان جهانی هواشناسی شد، گفت: ‏از ۱۹۴ عضو این سازمان جهانی تنها ۳۷ کشور عضو شورای اجرایی هستند و حق رای دارند. این موفقیت سال گذشته به دنبال پیگیری‌های زیاد، شامل حال سازمان هواشناسی ایران نیز شد. اولین جلسه شورای اجرایی در سال ۲۰۲۰ از طریق ویدئوکنفرانس هفته گذشته برگزار شد و نکات مهمی در این جلسه بررسی شد.

استرس آبی بسیاری از کشورها را تهدید می‌کند

تاجبخش در ادامه به برخی از موارد مهمی که در نخستین جلسه شورای اجرایی سازمان جهانی هواشناسی بررسی شده است، اشاره و تصریح کرد: بر اساس داده‌های هواشناسی جهانی، سال ۲۰۱۹ جزو گرم‌ترین سال‌های تاریخ کره زمین بود. پنج سال منتهی به سال ۲۰۱۹ یعنی از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ گرمترین پنج سال تاریخ کره زمین به ثبت رسیده است. روند ذوب‌ شدن یخ‌ها و کاهش بارش برف در دنیا کاملا محسوس و مشهود است. بنابراین استرس آبی بسیاری از کشورها را تهدید می‌کند. الگوهای سازمان هواشناسی جهانی نشان می‌دهد که کشور هایی که در بخش‌هایی از خاورمیانه قرار دارند از جمله ایران، پاکستان، افغانستان، عراق، سوریه و بخشی از هندوستان، استرس آبی را تجربه خواهند کرد. اگر مسئله رشد جمعیت این کشورها را نیز در نظر بگیریم، بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان جهانی هواشناسی، کشورهای همسایه ما نظیر عراق، سوریه و پاکستان در وضعیت بسیار مخاطره‌آمیزی از نظر کاهش آب قابل در دسترس قرار دارند. شرایط در کشورمان نیز چندان مساعد نیست اما در حد کشورهای ذکر شده نخواهد بود. بنابراین ضرورت همکاری شهروندان برای مدیریت منابع آبی کمک می‌کند تا بتوانیم این مسئله را به بهترین شکل مدیریت کنیم. نکته مهم دیگر از وضعیت سازمان هواشناسی وضعیت شبکه تجهیزاتی و دیدنی این سازمان است. این مهم یکی از پایه‌های اصلی سازمان هواشناسی برای ارتقای کیفی پیش‌بینی‌ها است. با توجه به شرایطی که قانون مدیریت بحران بر عهده ما گذاشته است پیش‌بینی پدیده‌های حدی، قابل‌ملاحظه به‌ویژه در سال‌های اخیر که زیاد تجربه کرده‌ایم، ضروری است و شبکه دیدبانی سازمان هواشناسی باید تجهیز شود. این تجهیزات نه فقط برای پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت که برای پیش‌بینی‌های بلندمدت نیز بسیار تاثیرگذار خواهد بود. برای مثال تراکم شبکه‌های جو بالا در دنیا به‌طور میانگین ۱۷۰ کیلومتر و این عدد درکشور ما ۳۳۵ کیلومتر است. ما باید این عدد را به حداقل استانداردهای جهانی نزدیک کنیم. تراکم شبکه در کشور ما نسبت‌به وسعت آن بسیار کم است.

فقط ۹ رادار هواشناسی در کشور فعال است/ شرق کشور بدون رادار

او، شبکه رادارهای هواشناسی کشور را از دیگر موارد حائز اهمیت برای این سازمان خواند و تعداد این رادارها نسبت‌به وسعت کشور را بسیار اندک برشمرد و ادامه داد: ما در کل کشور تنها ۹ رادار فعال هواشناسی داریم که غالباً در نیمه‌غربی کشور مستقر هستند. این تعداد در مقایسه با کشورهایی مانند فرانسه و انگلستان که از نظر وسعت به مراتب از ایران کوچک‌تر هستند بسیار اندک است. سازمان هواشناسی کشور در نیمه‌شرقی کشور، رادار فعال هواشناسی ندارد و تجهیز این منطقه و کل کشور به رادارهای هواشناسی در کیفیت پیش‌بینی‌های ما بسیار موثر خواهد بود.

فاصله زیاد ایستگاه‌های خودکار هواشناسی در درون کشور

تاجبخش مسلمان گفت: متاسفانه مسئله تحریم از یک طرف و مسائل مربوط به منابع مالی از سوی دیگر ما را در توسعه شبکه دیدبانی بسیار محدود کرده است. علی‌رغم کمک قابل‌توجه سازمان برنامه و بودجه به سازمان هواشناسی و ارتقای قابل‌ملاحظه بودجه عمرانی این سازمان به همان نسبت، هزینه‌های ما نیز افزایش یافته است. برای مثال، قیمت تجهیزاتی را که یک سال پیش با مبلغ پنج میلیارد تومان خریداری می‌کردیم به ۱۷ میلیارد تومان افزایش یافته است. بنابراین افزایش بودجه سازمان هواشناسی تماماً صرف بودجه جاری این سازمان می‌شود و عملاً در بخش توسعه کار چندانی نمی‌توانیم انجام دهیم. سازمان هواشناسی نیازمند تجهیز شبکه دیدبانی خود است و هم‌اکنون تعداد ایستگاه‌های خودکار هواشناسی در کشور بسیار اندک است. به طوری‌که اکنون، متوسط فاصله ایستگاه‌های خودکار در دنیا ۲۰ تا ۲۵ کیلومتر و این عدد در کشور ما ۱۰۰ کیلومتر است. این موضوع باعث می‌شود که در بسیاری از نقاط کشور، داده قابل پایش نداشته باشیم.

ضرورت ایجاد پایگاه داده مشترک با وزارت نیرو

او افزود: قانون مدیریت بحران، ما را موظف کرده است با همکاری برخی از دستگاه‌ها از جمله وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی، شبکه پایش هشدار سیل را راه‌اندازی کنیم. اولین جلسه مشترک به این منظور برگزار شد و سازمان هواشناسی، پیشنهادهای خود را برای ارتقاء وضعیت موجود ارائه کرد. خوشبختانه دستگاه‌های دیگر نیز اعلام آمادگی کردند که همکاری لازم را انجام دهند. از طرفی ما در وزارت نیرو، تعداد زیادی ایستگاه باران‌سنجی داریم. ایستگاه‌هایی که عمدتاً در بالادست سدها قرار دارند و ایستگاه‌های سازمان هواشناسی در پایین‌دست و در شهرها مستقر است. تشکیل یک پایگاه داده مشترک با وزارت نیرو و دسترسی به تمام داده‌های این شبکه، کمک بسیار بزرگی در پایش و مدیریت سیلاب خواهد بود.

تجهیزات ساخت داخل باید استانداردهای بین‌المللی را پشت سر بگذارند

رییس سازمان هواشناسی کشور عنوان کرد: با دستور وزیر راه و شهرسازی به سمت استفاده از ظرفیت تولید داخلی حرکت کرده‌ایم و خرسند خواهیم شد که تجهیزاتی را که تا حدود ۹۰ درصد ارزبری دارد از داخل کشور تامین کنیم؛ در این زمینه اما محدودیت‌هایی داریم. طولانی بودن زمان تولید دستگاه‌های داخلی از جمله این موارد است. همچنین با توجه به این که داده‌های هواشناسی در شبکه بین‌المللی به اشتراک گذاشته می‌شوند و تعهدات بین‌المللی در این خصوص داریم، این تجهیزات باید استانداردهای بین‌المللی را پشت سر بگذارند. اگر در تولید تجهیزات داخل به این کیفیت دست پیدا کنیم مایل به استفاده از این تجهیزات خواهیم بود.

اثرات زیان‌بار کاهش دیدبانی‌ هواپیماها 

او کاهش پروازهای تجاری بین‌المللی را از دیگر مواردی خواند که مشکلاتی را برای پایش‌های هواشناسی در سراسر دنیا به بار آورده است و گفت: بخشی از تجهیزات هواشناسی بر روی هواپیماها مسافری نصب شده است. بنابراین هواپیماها در مسیر پروازی خود از هر نقطه‌ای که عبور می‌کنند، داده و اطلاعات هواشناسی را در بازه‌های زمانی مشخص به ایستگاه‌های زمینی انتقال می‌‌دهند و یک شبکه مناسب از اطلاعات اتمسفر زمین را در لایه‌های بالای جو در دسترس ما می‌‌گذارند. از زمان آغاز بحران کرونا تعداد پروازهای مسافری و به تبع آن میزان دیدبانی هواپیماها در سطح جهانی کاهش قابل‌ملاحظه‌ای یافته است. بخش زیادی از داده‌های حاصل از این دیدبانی‌ها به‌عنوان ورودی مدل‌های هواشناسی، مورد استفاده قرار می‌گرفتند و با کاهش این داده‌ها، اکنون مدل‌ها با کمبود داده‌ خروجی مواجهند. این روند به افزایش خطای خروجی مدل‌ها مینجامد؛ به‌ویژه در مناطقی از دنیا نظیر کشور ما که داده‌های زمینی نیز چندان زیاد نیست، احتمال رخداد خطا در مدل‌های پیش‌بینی افزایش پیدا می‌کند ‌و امیدواریم این مسأله نیز هر چه سریعتر برطرف شود.