به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی٬ دکتر عباس آخوندی در نشست مشترک مدیران کل راه و شهرسازی استان‌ها و اعضای شورای معاونان وزارت راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه پیش از هر چیز لازم است ما فهم درستی از مسایل و موقعیت ایران داشته باشیم٬ گفت: اگر این فهم وجود نداشته باشد ممکن است ما همه کار کنیم ولی رضایتمندی در خودمان و جامعه ایجاد نشود.

وی افزود: بدون داشتن چشم‌انداز و دورنما تقلیل همه مسایل در اجرای پروژه‌ها را شاهد خواهیم بود. اگر بودجه به اندازه اجرای تمام پروژه‌های کشور موجود بود و فرض کنیم تمام این طرح‌ها با پولی که از عالم غیب می‌رسد اجرایی می‌شدند آیا ما الان شاهد وضعیت خیلی بهتری در زندگی مردم بودیم؟ این سوال مقدری است که فرا روی همه ماست. امروز از ۲ میلیون واحد مسکن مهر یک میلیون و ۸۵۰ هزار واحد آن تحویل شد ولی در عین حال حدود ۱۹ میلیون بد مسکن در کشور وجود دارد و این نشان می‌دهد که با وجود هزینه‌کرد ارقام کلان یک جای کار ایراد داشته است.

وی با بیان اینکه به هر جای تهران نگاه شود می‌بینیم سرمایه‌گذاری‌های کلانی صورت گرفته ولی نتیجه همه سرمایه‌گذاری‌ها، کاهش برخورداری از تعداد روزهای هوای پاک است، افزود: در حالی که این سرمایه‌گذاری‌ها باید افزایش رفاه نسبی مردم را به دنبال می‌داشت.

وی با اشاره به سرمایه‌گذاری‌ها در انواع شقوق حمل و نقل گفت: برای مثال در منطقه به لحاظ حمل و نقل هوایی ما از نظر داشتن ۶۰ فرودگاه در موقعیت‌ برتر قرار داریم ولی نهایتا شاهد این هستیم که متوسط عمر ناوگان هواپیمایی ایران ۲۲ سال است و رضایتمندی نسبی از پروازها کم است.

وی اضافه کرد: همین مساله در حوزه ریلی نیز صادق است. به طوری‌که در بخش ناوگان ریلی سرمایه‌گذاری مناسبی طی ۱۵ سال اخیر انجام نشد و میزان ترانزیت ریلی تا پیش سال ۹۲ افزایشی نداشت؛ بنابراین اگر تصویر کلی از وضعیت و مناسبات درون و برون کشور نداشته باشیم گرفتار خواهیم شد.

آخوندی یادآور شد: مجموعه سیاست‌گذاری‌هایی که به ویژه در اواخر دهه ۸۰ تدوین شد ما را دچار آشفتگی و سردرگمی بسیار جدی کرد، به طوریکه ما جایگاه خودمان را در منطقه از دست دادیم.

وی با یادآوری اینکه ایران چهار راه شرق-غرب و شمال-جنوب است و بیش از ۲ هزار سال تمدن تاریخی این مساله را ثابت می‌کند، گفت: در بخش دریایی به جای آنکه بنادر جنوبی ما فعال باشند بنادر حاشیه جنوبی خلیج فارس فعال شدند. در بخش هوایی به جای آنکه ناوگان هوایی ایران٬ ناوگان نخست هوایی منطقه باشد گسترش ناوگان یا در جنوب خلیج فارس یا در شمال غرب ایران رخ داد حال آنکه ناوگان کشور روز به روز فرسوده‌تر شده است.

آخوندی یادآور شد: آنچه اهمیت دارد در حوزه حمل و نقل و حوزه سکونتگاه‌های شهری٬ عدالت منطقه‌ای و جغرافیایی نشان می‌دهد ما نیاز به یک استراتژی بسیار روشن داریم که هم ایران را در جهان و هم در منطقه خودمان بازیابی موقعیتی کنیم و نگاهی از بیرون و درون به خودمان داشته باشیم. همه این مسایل در گروی نگاه استراتژیک است. چه بسا این کار نگاه ما را دستخوش تغییر کند.

وی با اشاره به مذاکره ایران با ۱+۵ ادامه داد: قطعا با به سرانجام رسیدن مذاکرات ما خواهیم توانست هزینه مبادله خود با جهان را کاهش دهیم در بخش‌های ماشین‌آلات٬ کالا٬ ابزار و غیره اصلی‌ترین دستاوردی است که به آن رسیده‌ایم.

وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: در این رویکرد چند تغییر نگاه بنیادین وجود دارد؛ نخستین تغییر رویکرد این است که باید اتکای بسیار مستحکمی به توان ملی خود در داخل به ایران داشته باشیم. هیچ وقت نباید تصور کنیم  ایران را قرار است کسان دیگری بسازند، این تصور خیلی ساده‌لوحانه است. در عین حال همزمان باید نگاه استواری به برون داشت تا ببینیم موقعیت ما در جهان کجاست و چگونه روابط‌مان را با جهان تنظیم کنیم و در عرصه‌های بین‌المللی مسئولیت بپذیریم.

وی با بیان اینکه در این مدت به این موضوع توجه شده است و شاخصه‌های آن به تدریج خود را نشان داد گفت: در حوزه حمل و نقل جاده‌ای باید شبکه راه‌های ایران سریع به راه‌های کشورهای همسایه متصل شود و وضعیت تمام پایانه‌های مرزی نیز بهبود یابد. لازم می‌دانم در این زمینه از مدیران کل استان‌های مرزی و رییس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تشکر کنم چراکه حجم سرمایه‌گذاری ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیارد تومانی اخیر انجام شده در پایانه‌های مرزی قابل قیاس با گذشته نیست. این سرمایه‌گذاری‌ها از خرمشهر و چذابه تا پایانه‌های مرزی کردستان٬ سیستان و بلوچستان٬ خراسان و غیره انجام شد. این رویکردی است که در راستای اتصال شبکه‌ راه‌های ایران به شبکه جهانی است.

وی با اشاره به ارتباطات حوزه ریلی با کشورهای همسایه تأکید کرد: در حال حاضر ارتباط بسیار خوبی با کشور ترکمنستان داریم و با گسترش ارتباطات توانستیم راه‌اندازی قطار برنامه‌ای چین به ایران را فراهم کنیم. این امکان وجود دارد که قطار تهران به مسکو نیز راه‌اندازی شود. همچنین می‌توانیم با ساخت ۳۲ کیلومتر خط آهن ارتباط ریلی خودمان با عراق را نیز بر قرار کنیم. بنابراین این نگاه است که موجب می‌شود در حوزه ریلی طی ۲ سال اخیر بیش از ۲۰۰ درصد رشد ترانزیت داشته باشیم.

وی با تاکید بر اینکه جهت‌گیری‌های ما از اجرای پروژه مهمتر است گفت: هدف از اجرای پروژه‌ها افزایش درآمدهای اقتصادی کشور و ارتقای سرانه اقتصادی و رفاه ملت ایران است.

آخوندی با بیان اینکه با گسترش روابط بین‌المللی مدل‌های تامین مالی نیز تغییر می‌کند، افزود: زمانی که موضوع برجام مطرح می‌شد خیلی‌ها عنوان می‌کردند چطور می‌توان در این شرایط هواپیما خرید، چراکه برای نوسازی ناوگان هوایی ظرف ۲۰ سال آینده نیاز به ۵۰۰ فروند هواپیمای جدید است بنابراین به طور میانگین اگر هر هواپیما را ۵۰ میلیون دلار محاسبه کنیم نیاز به اعتباری حدود ۲۵ میلیارد دلار داریم. مشخص است که چنین پولی در ایران وجود ندارد.

وی یادآور شد: از سویی دیگر در بخش ریلی اگر بخواهیم ۲۸۰۰ واگن مسافری خریداری کنیم تهیه هر واگن نیاز به ۴ میلیارد تومان اعتبار دارد که در این بخش نیز نیاز به اعتباری بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان فقط در بخش مسافری است.در این شرایط نیاز به استفاده از روش‌های جدید تأمین مالی مثل اجاره و اجاره به شرط تملیک وجود دارد. این مهم در صورتی محقق می‌شود که ما ارتباط مناسبی با دنیا برقرار کنیم.

وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه امروز در مقطعی قرار داریم که باید بسیاری از اصول مدیریت منابع و مدیریت زیرساخت‌ها را مورد تجدیدنظر قرار دهیم گفت: چنانچه در کشور ده‌ها بندر ایجاد شود ولی استراتژی رقابتی بودن فضا با کشورهای رقیب وجود نداشته باشد و ندانیم که چگونه باید بار جذب این بنادر شود هرگز بهره‌وری لازم در این بخش ایجاد نخواهد شد.

وی افزود: همان‌طور که در بخش هوایی قراردادهای خرید هواپیما در حال نهایی شدن است تلاش داریم در بخش دریایی نیز شرایط را برای سرمایه‌گذاری‌های جدی در بنادر مهیا کنیم. خوشبختانه در بخش ریلی ترانزیت به موفقیت مناسبی دست یافته است و با کشورهای آسیای میانه ارتباط خوبی برقرار شده است. چنانچه راه‌آهن قزوین-رشت-آستارا نیز به سرانجام برسد دستاوردهای مهم دیگری نیز حاصل می‌شود.

آخوندی منابع داخل کشور را محدود بر شمرد و گفت: با این منابع محدود کاری نمی‌توان کرد کل درآمد بودجه ایران در سال گذشته ۱۸۶ هزار میلیارد تومان بوده است. امسال درآمد کشور در قانون بودجه حدود ۲۹۰ هزار میلیارد تومان تعیین شد. این رقم یعنی ظرف یک سال باید بیش از ۴۵ درصد رشد درآمدی داشته باشیم قطعا چنین عددی محقق نخواهد شد. این درآمد باید از کدام منبع حاصل شود ولی ما نشان دادیم در همین موقعیت‌های سخت کارهای بزرگ می‌کنیم و این برمی‌گردد به همان نگاه‌های استراتژیکی که درباره آنها صحبت کرده‌ایم.

وی با بیان اینکه باید بدانیم سهم ما از بازارهای بین‌المللی در حوزه مسکن٬ شهرسازی و شقوق مختلف حمل و نقل چیست افزود: در این زمینه نیز باید بررسی و سهم ما از بازارهای بین‌المللی بازتعریف شود.

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به موضوع نحوه حصول درآمد-هزینه‌های کشور گفت: این موضوع در کشور ما به اینگونه است که معمولا دستگاه‌ها مسئول هزینه کرد بودجه ابلاغی هستند. الان به جایی رسیده‌ایم پولی که پیش از این صرف هزینه برای پروژه‌های مسکن مهر٬ جاده و ریل و بندر می‌شد وجود خارجی ندارد. در این شرایط باید چه کار کنیم؟ باید متوقف بمانیم یا آنکه تدبیر جدیدی را به کار بگیریم؟

وی افزود: اقدام جدیدی که در وزارتخانه انجام شد مدل جدید مدیریت حمل و نقل و شهرهای کشور است هر چند این کار سختی است و مقاومت در برابر آن بسیار زیاد است. به جهت سیاسی قطعا افرادی می‌‌آیند و شعار می‌دهند که لازم نیست نحوه مدیریت عوض شود و با حرف‌های توخالی فضاسازی‌های شدیدی را مقابل این ایده ایجاد می‌کنند ولی واقعیت این است که عملکرد ۸ سال قبل از دولت یازدهم نشان داد این شعارها راه به جایی نمی‌برد و فقط برای کشور هزینه روی هزینه ایجاد می‌کند.

آخوندی با اشاره به اقدام مثبت اخیر تشکیل صندوق توسعه حمل و نقل توضیح داد: اصلی‌ترین بحث این صندوق آن است که مفهوم مدیریت بازرگانی حمل و نقل را وارد عرصه مدیریت کشور کنیم تا به امروز مدل مدیریت٬ هزینه‌ای بود که با درآمد و هزینه دولتی اداره می‌شد اما از این پس اگر بخواهیم راه‌ را توسعه دهیم این راه خود یک مفهوم بازرگانی دارد٬ ریل و دریا نیز همین طور. وقتی ما تغییر پارادیم دهیم و وارد بحث بازرگانی شویم باید دید در این نگاه بازرگانی میزان دارایی‌ها و سرمایه‌های ما چیست.

وی ادامه داد: به هر یک از شقوق حمل و نقل که نگاه کنیم در می‌یابیم که دارایی کلانی در آن نهفته است طی دو سال گذشته ما نگاه بازرگانی به حمل و نقل دریایی داشتیم میزان سرمایه‌گذاری جدید که در پسکرانه‌ها داشتیم ۳ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بود. در اینجا گفته نشد بندر فقط یک ترمینال است بلکه عنوان شد بندر جایی است که در آن مبادله اقتصادی و بخش نهایی امور صنعتی در آنجا انجام می‌شود و مفهوم لجستیک پارک به معنای واقعی آنجا تعریف شد.

وزیر راه و شهرسازی گفت: اگر همین نگاه را در بخش ریلی داشته باشیم تمام ایستگاه‌های راه‌‌آهن منبع درآمد و ثروت هستند ولی اگر بخواهیم به آنها نگاه اداری داشته باشیم فقط محل هزینه‌ هستند. تمام فرودگاه‌ها و جاده‌های کشور محل ثروت هستند مهم این است که ما یک نگاه بازرگانی به اداره حمل و نقل کشور داشته باشیم.

وی تأکید کرد: این به آن مفهوم نیست که ما می‌خواهیم کار بازرگانی کنیم بلکه می‌خواهیم ارزش دارایی‌های خود را بدانیم و قواعد بازرگانی را بر مدیریت حاکم کنیم. قبل از خصوصی سازی باید مدل بازرگانی در زیرساخت‌ها نهادینه شود اتفاقی که در ایران افتاد دقیقا برعکس بود برای مثال گفتند که ما یک شرکت رجا داریم که دولتی است حالا باید خصوصی شود بر همین اساس این شرکت از وزارت راه به وزارت تعاون٬ کار و رفاه اجتماعی منتقل شد و به اینجا رسیدیم که سرمایه‌گذاری برای ورود یک واگن جدید هم انجام نشد و واگن‌های موجود نیز مستهلک شدند.

آخوندی افزود: در نظام بازرگانی مفهوم قیمت تمام شده٬ قیمت‌گذاری٬ قیمت خدمات و غیره تغییر می‌کند در این صورت است که زمینه برای ورود بخش خصوصی ایجاد می‌شود. در واقع صندوق توسعه حمل و نقل یک گام بنیادین برای رفتن به این نظام مدیریت حمل و نقل نوین است.

وزیر راه و شهرسازی افزود: در این شرایط می‌توان درباره عدالت صحبت کرد که چنانچه کسی بهره بیشتری از جاده‌ می‌گیرد باید هزینه بیشتری نیز پرداخت کند. چه کسی می‌گوید قشر کم‌درآمد باید هزینه افرادی را که از فرودگاه استفاده می‌کنند بپردازند. این بحثی است که ما در وزارتخانه دنبال می‌کنیم. مطمئن هستم مقابل این راه مقاومت زیادی صورت می‌گیرد.

وی تصریح کرد: کل اقتصاد ایران نشان می‌‌دهد منابعی برای پرداخت هزینه‌های شعاری وجود ندارد با این تغییر رویکرد پروژه‌های بسیار بزرگی اعم از بنادر٬ فرودگاه‌ها٬ ارتقا ناوگان و خطوط ریلی را در حال کلید زدن هستیم و برای اولین بار از روش اجاره و اجاره به شرط تملیک در دو بخش ریلی و هوایی استفاده کردیم.

وی افزود: در بخش جاده‌ای با استفاده از ماده ۱۲ قانون رفع موانع کسب و کار طرحی تحت عنوان نوسازی ۶۵ هزار کامیون فرسوده بالای ۳۵ سال عمر به زودی تمام بخش عملیاتی‌اش نهایی و اجرا خواهد شد. اتفاقا من خوشبینم و این خوش‌بینی ناشی از این است که ما در حال تغییر مدل مدیریت حمل و نقل کشور هستیم و می‌توان اتفاقات بسیار بزرگی را در ایران ایجاد کرد./