نگهداری راه گرچه واژه و مفهوم بسیار ساده­ای به نظر میرسد، لیكن ژرفای عظیمی دارد و سرشار از تخصص­ها و فنون مختلف رشته­ های علوم طبیعی و انسانی و مهندسی است و بسیاری از پروژه‌­های نگهداری راه (به معنای عام) دارای ماهیت تحقیقاتی و پژوهشی نهفته هستند. بكارگیری شیوه‌­های نوین مدیریتی در مدیریت زمان، هزینه و منابع (منابع انسانی، مالی و تجهیزاتی) با تركیبی ازتخصص­‌های مربوط به علوم (علم مواد و مصالح و پدیده­‌های فیزیكی مثل نور و صوت و امواج و شناخت رفتار فیزیكی و مكانیكی و ... در آنها و سایر علومی همچون اقتصاد و علوم مالی) و استفاده از دانش و فن مهندسی (طراحی، ساخت و ...)، لازمه تحقق موفق آمیز فرآیندهای راهداری نوین است.

دو مثال ساده را با هم مرور ­كنیم. در كنار راه بایستید و این سئوال را مطرح كنید كه ظرفیت باربری این آسفالت چقدر است؟ یا به یك تَرَك در گوشه­ ای از یك پل نگاه كنید و بپرسید این تَرَك چقدر جدی است و علت و منشاء وقوع آن چیست؟ اكنون چه باید كرد؟ پاسخ به همین چند سوال ساده، ده ها سال تحقیق تعداد كثیری از محققان جهان را به همراه داشته است و این تلاش­ها منجر به ساخت و به كارگیری ابزارهای نوینی در این زمینه شده است. صدها نوع از انواع دستگاه‌ های تست مخرب و غیر مخرب راه‌ها و سازه‌­ها و ابزارهای مختلف مكانیكی و الكترونیكی و صوتی فقط برای یافتن پاسخ به همین سوالات توسعه یافته­ اند. صدها نوع چسب و مواد اپوكسی و پلیمری و سیمانی، با كنار هم قرار گرفتن علوم و تخصص‌­های مختلف، برای ترمیم انواع مختلف همین تَرَك­ ها ساخته شده ­اند. حال اگر با سازه یا پروژه­ای مواجه باشیم كه قرار است تَرَك یا شكاف ایجاد شده در آن سازه به صورت متعارف تعمیر گردد، یا ظرفیت باربری راه برای اجرای یك پروژه تعیین گردد، مستندسازی و گزارش دهی مراحل بررسی های میدانی و مطالعات اولیه و تكمیلی و نحوه اجرا و ارزیابی عملكرد آن، یك كار تحقیقاتی و كاربردی بسیار ارزشمند به شمار می ­رود.

نگاه حوزه نگهداری راه در سازمان راهداری و حمل و نقل جاده­‌ای، تلفیق نگاه

۱-اجرای پروژه‌­ها با كمترین هزینه و زمان و بالاترین كیفیت (نگاه متعارف منطقی اجرای پروژه­ های عمرانی) و

۲-بهبود مستمر عملكرد نسبت به گذشته در اجرای پروژه­ ها و انتشار یافته ها به سایر دست اندركاران در سطح ملی و حتی بین المللی

بوده است كه مورد دوم فقط در تلفیق نگاه آكادمیك و نگاه اجرایی از دو زاویه به پروژه‌هاحاصل می‌­گردد. با توجه به اینكه اغلب پروژه‌ های نگهداری راه از لحاظ عنوان و ماهیت تكراری هستند، عدم تلفیق دو نگاه مذكور، به منزله توقف یا پس رفت در كار در عصر رو به پیشرفت كنونی محسوب می‌شود.

در سنوات اخیر و با همین نگاه، مقالات و گزارش های علمی-پژوهشی-كاربردی مستند و معتبری برگرفته از اجرای پروژه­ های ساده و تكراری نگهداری راه تهیه و پس از سیر مراحل داوری، در مجلات معتبر در سطح بین المللی منتشر گردیده است كه به چند نمونه از ده‌ها نمونه آن اشاره می­ گردد:

۱-تحلیل فنی و اقتصادی چهار شیوه مختلف اجرای پل های زیرگذر راه آهن برگرفته از پروژه‌ های سالانه رفع نقاط حادثه خیز در سه استان كشور، كه گزارش آن در مجله علمی-پژوهشی معتبری در انجمن ASCE آمریكا به نام سازمان راهداری به چاپ رسید.

۲-نحوه ارزیابی ترك خوردگی در پل‌ها به استناد تجربیات موجود برگرفته از پروژه­ های نگهداری ابنیه در سطح كشور كه طی مقاله­ ای در مجله علمی-پژوهشی معتبر دیگری در انجمن ASCE آمریكا به نام سازمان راهداری به چاپ رسید.

۳-تجربیات نحوه شناسایی و اولویت‌بندی نقاط پرتصادف راه ها كه مقاله آن در مجله انجمن جهانی راه (پیارك) به چاپ رسید.

۴-پیشنهاد دوره های آموزشی برای تربیت مهندسین برای امر نگهداری و بازرسی كه مقاله آن در مجله معتبر علمی-پژوهشی دانشگاه تهران به چاپ رسید.

۵-نتایج یك دهه بازرسی پل های كشور با تاكید بر شناخت رفتار تكیه‌گاه‌های الاستومری در پل‌ها كه گزارش آن به شكل یك مقاله در یك مجله معتبر علمی-پژوهشی از انتشارات بین‌المللی در انگلستان به چاپ رسید.

* مدیر کل دفتر نگهداری راه های سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای