یکی از ابعاد مغفول اما اساسی در فرآیند بازآفرینی شهری، توجه به سرمایه انسانی و ظرفیت‌های اجتماعی محلات است؛ موضوعی که در سال‌های اخیر به یکی از سیاست‌های اصلی وزارت راه و شهرسازی و شرکت بازآفرینی شهری ایران تبدیل شده است. در این میان، استان گلستان به عنوان یکی از استان‌های پیشرو در حوزه بازآفرینی، با تأکید بر رویکرد مشارکت‌محور و اجتماعی، گام‌های مؤثری در زمینه‌ی توانمندسازی ساکنین محلات هدف برداشته است.
دوره‌های توانمندسازی؛ از آموزش تا ایجاد فرصت
در سال ۱۴۰۳، بیش از ۱۲ دوره آموزشی، مهارتی و آگاهی‌بخش در محلات هدف بازآفرینی دو شهر استان گلستان برگزار شد که بالغ بر ۱۲۸ نفر از ساکنین از آن بهره‌مند شدند. این دوره‌ها با همکاری دستگاه‌های اجرایی، سازمان‌های مردم‌نهاد و تسهیلگران محلی، در راستای ارتقاء توان اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خانواده‌ها برنامه‌ریزی و اجرا گردیدند.
محورهای آموزشی این دوره‌ها عبارت بودند از:
۱. توانمندسازی اقتصادی و اشتغال‌زایی شامل آموزش مهارت‌هایی مانند قالیبافی، خیاطی، تعمیرات موبایل، صنایع‌دستی و مهارت‌های کارآفرینی خرد، که با استقبال چشمگیر زنان سرپرست خانوار و جوانان جویای کار روبه‌رو شد.
۲. آموزش حقوق شهروندی، مشارکت اجتماعی و مدیریت محله به‌منظور تقویت حس تعلق، مسئولیت‌پذیری و آشنایی ساکنین با شیوه‌های مشارکت در اداره محله.
۳. آموزش بهداشت فردی و محیطی، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و ارتقاء تاب‌آوری اجتماعی با تأکید بر ارتقاء سلامت روان و پیشگیری از اعتیاد، طلاق و خشونت خانگی.
۴. توانمندسازی زنان و نوجوانان با محوریت مهارت‌های زندگی، سواد رسانه‌ای و آموزش مهارت‌های ارتباطی.
دستاوردهایی فراتر از آموزش
نتایج اجرای این دوره‌ها تنها در ارتقاء دانش فردی ساکنین خلاصه نشد. شکل‌گیری گروه‌های خودیار محلی، افزایش اعتماد عمومی به نهادهای دولتی، مشارکت ساکنین در پروژه‌های نوسازی و ارتقاء سطح همکاری بین مردم و دستگاه‌های متولی، از جمله دستاوردهای اجتماعی این اقدامات بود. همچنین در برخی مناطق، بانوان توانمندشده در این دوره‌ها موفق شدند با ایجاد کارگاه‌های خانگی، نه تنها برای خود، بلکه برای چند نفر دیگر نیز فرصت شغلی ایجاد کنند؛ نمونه‌ای ملموس از تحقق اقتصاد محله‌محور.
نگاهی به آینده
برنامه‌ریزی برای تداوم این روند در سال ۱۴۰۴، با محوریت نیازهای بومی هر محله، یکی از راهبردهای اصلی اداره کل راه و شهرسازی گلستان و دفاتر تسهیل‌گری خواهد بود. توانمندسازی، به‌ویژه زمانی که با مشارکت واقعی همراه شود، می‌تواند نیروی محرکه‌ای برای رشد متوازن، ارتقاء کیفیت زندگی و تحقق توسعه پایدار شهری در مناطق کمتر برخوردار باشد.
در مسیر دستیابی به شهری شاد، زیست‌پذیر و تاب‌آور، این مردم محلات‌اند که باید در جایگاه قهرمانان اصلی قرار گیرند. و توانمندسازی، ابزار توان‌بخشی این قهرمانان برای ساخت آینده‌ای روشن‌تر است.